شکوفایی نادرترین گل جهان در گیلان + عکس
اثر ملی سوسن چلچراغ یکی از کمیاب‌ترین گونه‌های زیست‌محیطی کشور است که در سال ۱۳۵۴ توسط دانمشمندی بنام «لدربوری» کشف و در سال ۱۳۵۵ توسط شورای عالی محیط زیست کشورمان بعنوان اثر ملی و طبیعی به ثبت رسید.
تنها گل ملی ایران
خرداد که از راه می‌رسد سرزمینمان ایران میزبان یکی از زیباترین و ارزشمند‌ترین مهمانان خود می‌شود که دست نقاش طبیعت، آن را به زیباترین شکل ممکن آراسته است. گلی زیبا و نادر از تیره‌ی سوسن که با نام سوسن چلچراغ (نام علمی: Lilium ledebourii) شناخته می‌شود و مدت زمان کوتاهی را در ایران می‌گذراند.در حالی که بسیاری از مشتاقان طبیعت در اقصی نقاط دنیا منتظر شکفتن این گل هستند، سوسن چلچراغ به صورت طبیعی در نقاطی از ایران می‌روید و خاک سرزمینمان را به وجودش مزین می‌کند. ارزش این گیاه برای کشورمان فراتر از تصور است و به عنوان یکی از سرمایه‌های طبیعی ملی ایران شناخته می‌شود. به همین دلیل نامش به عنوان نخستین گل ملی، از سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
محل رویش
گل سوسن چلچراغ بسیار کمیاب است و تنها در دو نقطه از جهان که در رشته کوه البرز از فلات ایران قرار دارند، به صورت طبیعی می‌روید:
* لنکران - تالش - جمهوری آذربایجان
* داماش - بخش عمارلو - استان گیلان - ایران
پیش‌تر تعدادی از این گل در نواحی بسیار محدودی از استان‌های اردبیل و مازندران نیز مشاهده می‌شد، اما دیگر اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. امروزه پر تراکم‌ترین رویشگاه آن در در یک ناحیه‌ی کوچک از جنگل‌های مخروبه‌ی راش در اطراف داماش و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری می‌باشد و حدود ۲۰۰۰ نمونه در آن وجود دارد. مساحت این منطقه چهار هکتار می‌باشد و به عنوان یک منطقه حفاظت شده شناخته می‌شود.
تنها رویشگاه سوسن چلچراغ در ایران
تنها زیستگاه حفاظت شده‌ی سوسن چلچراغ در نزدیکی روستای داماش در بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار قرار دارد. وسعت این زیستگاه ۴ هکتار است و به عنوان یک ذخیره گاه ژنتیکی برای این گیاه کمیاب محسوب می‌گردد.
دامنه‌ی ارتفاعی این زیستگاه از ۱۷۵۰ تا ۲۰۰۰ متر متغیر می‌باشد و متوسط دما و متوسط بارندگی سالیانه‌ی آن به ترتیب ۱۰ درجه سانتی‌گراد و ۴۵۰ میلی متر است. اقلیم منطقه نیمه مرطوب معتدل می‌باشد و علاوه بر سوسن چلچراغ گیاهان دیگری همچون اقطی، گرنه، بنفشه، انواع سرخس، گل قاصد، شبدر وحشی و سرخ ولیک نیز در آن می‌رویند.
این منطقه به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری و حفاظت می‌شود و جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌باشد. رویشگاه سوسن چلچراغ با حصاری از سایر قسمت‌ها جدا شده و هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور امکان پذیر است.
اهمیت و ارزش سوسن چلچراغ
گل سوسن چلچراغ به دوران چهارم زمین شناسی تعلق دارد و از لحاظ ژنتیکی یکی از نوادر طبیعی جهان به شمار می‌رود.این گل اصطلاحا تکثیر گریز است و علاقه‌ای به ازدیاد و تولید مثل ندارد و همین امر باعث شده تا هر روز بیش از پیش در معرض انقراض قرار گیرد.پیش از این رویش این گل در هفت نقطه پراکنده و جدا از هم دیده می‌شد، اما امروزه به دلیل عدم توجه و عدم انجام اقدامات حفاظتی، تنها در یک نقطه باقی مانده اند و در معرض خطر جدی قرار دارند.
به منظور حفظ این گونه ارزشمند تلاش‌های زیادی برای تکثیر آن صورت گرفته است. در نهایت در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گل و گیاه زینتی لاهیجان این تلاش‌ها به ثمر نشست و گیاهان پرورشی شروع به گلدهی کردند، اما گل‌ها ۲۰ روز زودتر از رویشگاه طبیعی سوسن چلچراغ شکفته شدند.
امروزه برای حفاظت از این گل ارزشمند، اقداماتی صورت گرفته که عبارتند از: محصور کردن ۳ هکتار از محدوده رویشگاه گیاه، احداث یک واحد حفاظتی کانکس در محل رویشگاه اثر طبیعی ملی واقع در روستای داماش، مطالعه بررسی و تحقیقی درخصوص تکثیر طبیعی گیاه، خریداری و تهیه زمین جهت احداث سرمحیط بانی، نصب تابلو‌هایی با مضامین محیط زیست جهت معرفی اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ در مسیر‌های منطقه.
گل سوسن چلچراغ به دوران چهارم زمین شناسی تعلق دارد و از لحاظ ژنتیکی یکی از نوادر طبیعی جهان به شمار می‌رود.این گل اصطلاحا تکثیر گریز است و علاقه‌ای به ازدیاد و تولید مثل ندارد و همین امر باعث شده تا هر روز بیش از پیش در معرض انقراض قرار گیرد.پیش از این رویش این گل در هفت نقطه پراکنده و جدا از هم دیده می‌شد، اما امروزه به دلیل عدم توجه و عدم انجام اقدامات حفاظتی، تنها در یک نقطه باقی مانده اند و در معرض خطر جدی قرار دارند.
به منظور حفظ این گونه ارزشمند تلاش‌های زیادی برای تکثیر آن صورت گرفته است. در نهایت در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گل و گیاه زینتی لاهیجان این تلاش‌ها به ثمر نشست و گیاهان پرورشی شروع به گلدهی کردند، اما گل‌ها ۲۰ روز زودتر از رویشگاه طبیعی سوسن چلچراغ شکفته شدند.
امروزه برای حفاظت از این گل ارزشمند، اقداماتی صورت گرفته که عبارتند از: محصور کردن ۳ هکتار از محدوده رویشگاه گیاه، احداث یک واحد حفاظتی کانکس در محل رویشگاه اثر طبیعی ملی واقع در روستای داماش، مطالعه بررسی و تحقیقی درخصوص تکثیر طبیعی گیاه، خریداری و تهیه زمین جهت احداث سرمحیط بانی، نصب تابلو‌هایی با مضامین محیط زیست جهت معرفی اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ در مسیر‌های منطقه.
ویژگی‌های سوسن چلچراغ
سوسن چلچراغ یک گیاه علفی مقاوم است که ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر رشد می‌کند. این گیاه که یکی از گونه‌های تیره سوسن است، پیاز گل زرد آن بیضی شکل است و قطر آن به ۵-۷ سانتیمتر می‌رسد که به بخش‌های زیادی تقسیم می‌شوند. ساقه سوسن چلچراغ، قوی و مستقیم، برگ‌ها به طور عمودی ایستاده و دارای مو‌های ظریفی بر روی لبه هستند.
این گیاه تنها سالی یکبار در ماه‌های خرداد و تیر رشد می‌کند که همین موضوع باعث این شده که افراد زیادی بخواهند در این زمان از سال آن را ببینند. گل آن‌ها منظم با تقارن شعاعی است و به ساق‌برگی که به اندازه ۱۳ سانتی متر می‌رسد، متصل است. برگچه زیر گل آن‌ها به صورت نوک تیز است. ۶ گلبرگ آن به طور مقاومی شکل گرفته اند و خیلی شبیه یک چلچراغ یا تاج هستند که قطر آن‌ها به ۴ تا ۶ سانتی متر می‌رسد.
این گیاه تنها سالی یکبار در ماه‌های خرداد و تیر رشد می‌کند که همین موضوع باعث این شده که افراد زیادی بخواهند در این زمان از سال آن را ببینند. گل آن‌ها منظم با تقارن شعاعی است و به ساق‌برگی که به اندازه ۱۳ سانتی متر می‌رسد، متصل است. برگچه زیر گل آن‌ها به صورت نوک تیز است. ۶ گلبرگ آن به طور مقاومی شکل گرفته اند و خیلی شبیه یک چلچراغ یا تاج هستند که قطر آن‌ها به ۴ تا ۶ سانتی متر می‌رسد.
رنگ گل به طور کلی سفید است و زمانی که به سمت شالوده می‌رود به سبز تبدیل می‌شود و کمی طیف بنفش دارد. رشته انتهایی آن‌ها سبز است و گرده‌هایی به رنگ قرمز روشن دارد. پوششه بذر این گل، که شبیه یک تخم مرغ برعکس است، تقریبا شش ضلعی می‌باشد و ۳ تا ۴.۵ سانتی متر طول و ۲.۵ تا ۳.۵ سانتی متر عرض دارد. بذر‌ها تا شهریور رسیده و جوانه زنی آن‌ها خروج با تأخیر دارد: برگ‌هایی که گیاهچه به عنوان یک رویان ساخته، پس از آنکه از خاک در می‌آیند به صورت فتوسنتیک تبدیل می‌شوند.
از آنجایی که سوسن چلچراغ خیلی علاقه‌ای به ازدیاد و تکثیر ندارد، با گذشت زمان بیش از پیش در معرض انقراض قرار می‌گیرد که این موضوع بسیاری از کاشناسان محیط زیست را نگران کرده است. این گل در ارتفاع حدودا ۲۱۰۰ متری رشد می‌کند و به یک محیط خشک و آفتابی در کنار خاک قابل نفوذ نیاز دارد تا بتواند در آنجا پرورش یابد.
کشف و ثبت
برای نخستین بار در سال ۱۳۵۴ یک گیاه‌شناس آلمانی کارل فردریش فون لدبور این گیاه را در داماش گیلان کشف کرد و در کتابی به نام فلور شرق که به بررسی پوشش گیاهی مناطق شرقی می‌پردازد از آن سخن گفت. در خارج از ایران به افتخار این گیاه شناس، نام این گل را لیلیوم لدربوری گذاشتند. در همان زمان بود که شورای عالی محیط زیست در خواست ثبت این گل را از دولت نمود و نام سوسن چلچراغ از سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.دلیل نامگذاری
برگشتگی گلبرگ‌ها و بیرون زدگی پرچم این گل و همچنین متمایل بودن آن به سمت زمین تصویری همانند چلچراغ را در ذهن تداعی می‌کند و احتمالا دلیل استفاده از نا م سوسن چلچراغ نیز همین باشد.
از سوی دیگر مردم محلی از نورافشانی این گل در شب سخن می‌گویند و معتقدند که نام گل را به سبب وجود همین نور‌ها سوسن چلچراغ گذاشته اند. علت ساطع شدن نور از این گل پرچم آن می‌باشد که دارای موادی موسوم به فلئورسانس است و به همین سبب قابلیت بازتابش نور را دارد.
سوسن چلچراغ را با نام سوسن سفید نیز می‌شناسند.
جشنواره سوسن چلچراغ
با شروع فصل گلدهی سوسن چلچراغ مراسمی با عنوان جشنواره سوسن چلچراغ در داماش برگزار می‌گردد. در این مراسم رویش این گل‌های زیبا را جشن می‌گیرند و با اجرای موسیقی محلی، رقص محلی و سنت‌های بومی از گردشگران استقبال می‌کنند.
زمان تماشای سوسن چلچراغ
با فرارسیدن خرداد ساقه‌ی سوسن چلچراغ آماده‌ی گل دهی می‌شود و با نزدیک شدن به اواسط ماه بالاخره خود را می‌نمایاند. این گا‌ها عمر زیادی ندارند و فقط تا اواسط تیر می‌توانند دوام بیاورند.
این گیاه سردسته تمام گونه‌های سوسن دنیا می‌باشد و ارزش سوسن چلچراغ به علت ترکیب ژنتیکی آن است که به دوران چهارم زمین شناسی یعنی یک دوره بعد از انقراض گودزیلا بر می‌گردد و در مناطقی از شهر رودبار، تالش و داماش می‌روید که دلیل انقراضش لگد مال و چیده شدن توسط انسان‌ها است.
منبع : تابناک جوان
ارسال نظرات
تازه ها