نخستین تسبیح با تربت چه کسی ساخته شد؟

حضرت حمزه (ع)، عموی بزرگوار پیامبر اعظم (ص) از شخصیت‌ها بزرگ تاریخ اسلام است که برای اعتلای دین اسلام تلاش فراوانی کرد و در زمانی که رسول اکرم (ص) در برابر دشمنان اسلام و بت‌پرستان قرار داشت، به یاری حضرت محمد (ص) شتافت و پرچم توحید را برافراشت.

 

 

قبور شهدای احد قبل از تخریب توسط وهابیون

حمزه در جنگ‌های متعدد صدر اسلام در کنار پیامبر اعظم (ص) بود تا اینکه در جنگ احد در حالی که تعداد مسلمانان بسیار محدود بود، علیه ظلم جنگید و همزمان با پانزدهم شوال به شهادت رسید. شهادت حضرت حمزه (ع) آنقدر برای پیامبر اعظم (ص) سخت بود که فرمودند: «حمزه گریه‌کن ندارد». بعد از این فرمایش پیامبر (ص) در همه مراسم‌های عزاداری مردم اول بر حضرت حمزه (ع) می‌گریستند و بعد بر مرده خود اشک می‌ریختند.

شخصیتی که پیامبر (ص) او را سیدالشهدا (ع) نامید

علاوه بر این، پیامبر (ص) به دلیل رشادت‌ها و دلاوری‌های حمزه (ع) در راه اسلام، به ایشان لقب «سیدالشهدا (ع)» دادند. البته لقب سیدالشهدا (ع) را اکنون شیعیان برای امام حسین (ع) به کار می‌برند چرا که در برخی روایات این لقب نخستین بار از سوی جبرائیل برای امام حسین (ع) به کار برده شد و پیامبر (ص) نیز چندین بار این لقب را از فرشتگان درگاه الهی دریافت کرده بود. همچنین در دوران امام صادق (ع) شخصی از ایشان پرسیدند: «با اینکه امام حسین (ع) سیدالشهداء است، چرا به حضرت حمزه سیدالشهداء می‌گویند؟» امام صادق (ع) در پاسخ فرمودند: «حمزه سیدالشهدای تمام مردم، غیر از معصومین است، ولی امام حسین (ع) سیدالشهدای تمام عالم است».

پیامبر اعظم (ص) ارادت خاصی به حضرت حمزه (ع) داشتند و حتی نام حمزه را دوست داشتنی‌ترین نام می‌دانستند و توصیه می‌کردند که این نام «حمزه» را روی فرزندان خود بگذارید.

سیدمحمود سامانی، سرپرست مدیر گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت در گفتگو با فارس درباره شخصیت حضرت حمزه (ع) اینگونه روایت می‌کند: حضرت حمزه (ع) از قوم بنی‌هاشم و از قبیله قریش بود. مادر ایشان هاله دختر عمومی حضرت آمنه (س) است و از لحاظ سنی نیز ایشان سه تا چهار سال از پیامبر اعظم (ص) بزرگتر بود. حتی گفته می‌شود که حضرت پیامبر (ص) و حضرت حمزه (ع) برادر رضاعی هستند چرا که هر دو از کنیز ابولهب شیر خوردند. از مشهورترین القاب ایشان «اسدالله» و «اسد الرسول» است که این القاب نشان می‌دهد ایشان روحیه سلحشوری قابل توجهی داشتند. حضرت حمزه (ع) در نزد اهل بیت (ع) جایگاه رفیعی داشتند.

نقش حضرت حمزه (ع) در جنگ احد

حضرت حمزه (ع) پس از اسلام آوردن که زمانش مورد اختلاف است، تمام تلاش خود را برای پیشبرد اهداف اسلام و رسول الله (ص) به کار برد. نبرد جانانه ایشان در بدر از مهمترین نقش‌های ایشان است. پس از آن نیز حضرت حمزه (ع) در نبرد احد در سال سوم هجرت پس از فداکاری به دلیل غفلت مسلمانان و سرپیچی از دستورات پیامبر (ص) که موجب یورش مهاجمان قریش شد، همراه با چندین نفر از رزمندگان اسلام به شهادت رسید. حمزه در جنگ با دشمنان با دو شمشیر می‌جنگید و توان رزمی قابل توجهی نیز داشت. برخی منابع شهادت ایشان را در حال روزه داری می‌دانند و قاتلش را «وحشی» معرفی کردند که البته او به دستور «هند» چنین مأموریتی داشت.

سن حضرت حمزه (ع) در هنگام شهادت متفاوت روایت شده است؛ به طوری که برخی روایات ۵۴ و ۵۷ و برخی دیگر ۵۹ سال نقل می‌کنند. پیکر حضرت حمزه (ع) هنگام شهادت مثله شده بود و حتی گوش و بینی ایشان را بریده بودند و چشم عمومی پیامبر (ص) را بیرون آوردند و حتی هند جگرخوار می‌خواسته جگر ایشان را بخورد، اما پس از درآوردن جگر حضرت حمزه (ع)، نتوانست این کار را بکند و از دهان بیرون می‌آورد. این اقدام هند به دلیل این بوده که او در جنگ بدر در جبهه دمشنان پیامبر قرار داشته و پدر، برادر و عمویش را از دست داده بود و پس از آن نذر کرد تا حمزه را به شهادت برساند و جگرش را بخورد که نتوانست.

روزی که پیامبر (ص) بلند گریستند

پس از پایان جنگ احد، پیامبر اعظم (ص) فردی به نام حارث را فرستاد تا خبری از عمویش حمزه بیاورد. حارث وقتی بالای جنازه حمزه (ع) آمد، پیکر را که دید بسیار متأثر شد و نمی‌توانست این موضوع را به پیامبر (ع) اطلاع دهد. وقتی حارث برای اطلاع از حمزه (ع) دیر کرد، پیامبر (ص) فردی دیگر را فرستاد که در مسیر حارث، پیک رسول الله (ص) را می‌بیند و با یکدیگر خدمت حضرت محمد (ص) می‌رسند و خبر شهادت حضرت حمزه (ع) را می‌دهند. پیامبر (ص) پس از شنیدن خبر شهادت عمویش به محل شهادت می‌رود و وقتی با پیکر مثله حمزه (ع) مواجه می‌شود، در روایات آمده است که ایشان بلند گریستند و فرمودند: «تاکنون سخت‌تر از این مصیبت بر من وارد نشده است». سپس از خداوند برای نعمت شهادت حضرت حمزه (ع) سپاسگزاری و ایشان را کفن کرده و تدفین کردند.

کسی که پیامبر (ص) ۷۰ بار بر پیکرش نماز خواند

حضرت حمزه (ع) نخستین شهید اُحد بود که پیامبر (ص) بر جنازه‌اش نماز خواندند و بعد سایر شهدا را کنارش قرار می‌دادند و نماز به جا آوردند و نقل شده که ۷۰ بار یا به اندازه تعداد شهدای جنگ احد بر پیکر حمزه (ع) نیز نماز خواندند. پس از آن حضرت با صدای بلند گریست و خطاب به پیکر حمزه (ع) فرمود: یا حمزه! یا عبد رسول الله و اسد سول الله و ... بعد از این جریان حضرت حمزه (ع) دفن می‌شود که برخی می‌گویند ایشان با خواهره زاده‌اش و برخی می‌گویند جداگانه دفن می‌شود.

پیامبر (ع) وقتی در حال بازگشت بودند، دیدند که بسیاری از مسلمانان بر شهدای احد اشک می‌ریزند و همان زمان ایشان فرمودند که حمزه (ع) گریه‌کن ندارد. بر همین اساس، برخی از اصحاب زنان طایفه خود را جمع کردند و خواستند تا در محفلی برای حمزه اشک بریزند. پیامبر (ص) هم در حق آن‌ها دعا کردند.

حمزه (ع) فرزندانی داشت که در روایات نوشته شده که چهار پسر و یک دختر داشته است، اما در مدت کوتاهی نسل ایشان منقرض شد و در ادامه برای حضرت حمزه (ع) نسلی باقی نماند و نوه و فرزندانش از دنیا رفتند.

قبر حمزه (ع) و سایر شهدای احد در حدود ۵.۵ کیلومتری مسجدالنبی (ص) در شمال مدینه منوره واقع شده است. این مکان محل زیارت رسول خدا و صحابه و خاندان رسول الله است و اکنون یکی از مکان‌های زیارتی در مدینه به شمار می‌رود.

مدینه شناسان می‌گویند که فقط قبر حضرت حمزه و چندتن دیگر شناخته شده بود و باقی چندان شناخته نشده بود. این مکان در گذر زمان مزار و بارگاهی باشکوه ساخته و در سال‌ها چند بار بازسازی شد. اما با تسلط آل سعود بر حجاز، بارگاه و گنبد تخریب شد و اکنون در چهار دیواری واقع شده است. زیارت شهدای احد در سیره مسلمانان و اهل بیت (ع) جایگاه ویژه دارد.

توصیه پیامبر (ص) به زیارت حضرت حمزه (ع)

درست است امروزه امکان ورود به داخل مقبره را ندارند و از بیرون دیوار فاتحه می‌‍خواند و حتی خواندن زیارتنامه ممنوع است، اما مسلمانان مقید به زیارت شهدای احد به ویژه حضرت حمزه (ع) هستند. پیامبر (ص) فرمودند: «به زیارت شهدای احد بروید و بر آن‌ها سلام و درود بفرستید. سوگند به کسی که جانم در دست اوست، تا روز قیامت کسی به او سلام نمی‌دهد مگر اینکه ایشان جواب سلام می‌دهد». حتی ایشان فرمودند: «هر کسی به زیارت من بیاید، اما عمویم را زیارت نکند، بر من جفا کرده است». به همین دلیل مسلمانان اهتمام ویژ‌ه‌ای به زیارت حضرت حمزه (ع) در احد داشته باشند.

علاوه بر این، پیامبر (ص) هر سال به زیارت حضرت حمزه (ع) می‌رفتند و در منابع به بازسازی قبور حمزه (ع) سخن به میان آمده و حتی برداشتن تربت حمزه (ع) برای شفا نیز مورد تأکید قرار داشته است.

حضرت زهرا (س) هر هفته دو تا سه بار به زیارت عمومی پیامبر (ص) می‌رفتند و به زیارت ایشان مداومت داشتند و تا زمان رحلت این شیوه را ترک نکردند. حتی تعمیر و اصلاح قبر حمزه را نیز انجام دادند. مطابق برخی از منابع علمای شیعه، حضرت زهرا (س) از خاک مدفن آن حضرت تسبیح درست کرده بودند و بعد هر نماز با آن ذکر می‌گفتند. این سنت و سیره در میان مسلمانان نیز رواج داشته است. حتی زیارت نامه درباره شهدای احد و حضرت حمزه (ع) داریم و بسیاری از جهانگردان که در قرون مختلف به مدینه مشرف شدند، قبر حضرت حمزه (ع) را توصیف کردند و برخی از خلفا در دوره عباسی نیز حرم بزرگ و ضریحی با چوب ساج ساخته بودند و بارگاه زیبایی درست شده بود؛ تا جایی که در مقطعی روز‌های پنج شنبه بسیاری به قبرستان می‌آمدند و به زیارت می‌پرداختند تا اینکه وهابیون آل سعود نه تنها قبر حضرت حمزه (ع)، بلکه بنا‌ها را از قبور محو و همه را ویران کردند؛ تا جایی که حتی گنبد و بارگاه رسول خدا را می‌خواستند با خاک یکسان کنند، اما آنقدر واکنش‌ها پس از تخریب بقیع بالا گرفت که دیگر جرأت نکردند گنبد و بارگاه حضرت محمد (ص) را تخریب کنند.

قبر حضرت حمزه (ع)

اهل بیت (ع) همواره به مقام حضرت حمزه (ع) مباهات می‌ورزیدند و حتی امام علی (ع) حضرت حمزه (ع) را به عنوان بالاترین شهدا دانستند و امام حسین (ع) نیز در عاشورا در مقابل دشمنان زمانی که خواست آن‌ها را اندرز دهد تا بدانند در مقابل چه کسی قرار گرفتند و می‌خواهند بجنگند، فرمود که پیامبر (ص) و حضرت حمزه (ع) اجداد من هستند و بدانید که به جنگ چه کسی می‌آیید.

اکنون مدفن حضرت حمزه (ع) در مدینه منوره و منطقه احد طوری است که حصاری دیواری اطراف آن کشیده شده است و هیچ کسی امکان ورود به این مکان مقدس را ندارد. در قبرستان بقیع گاهی در‌ها به روی زائران باز می‌شود، اما در منطقه احد چنین امکانی هم وجود ندارد و زائران از پشت دیوار می‌توان به ذکر فاتحه بپردازند.

 

منبع: فارس