نیروی قدس سپاه چگونه تشکیل شد و در منطقه چه کرد؟

در سخنرانی اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی با اشاره به فعالیت‌های نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، این نیرو را مهمترین عامل برای جلوگیری از سیاست خارجی انفعالی در منطقه دانستند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پیش از این نیز در خطبه‌های نماز جمعه در دی ماه سال ۹۸ با تحسین مجاهدت‌ها و فعالیت‌های نیروی قدس، رزمندگان این نیرو را رزمندگان بدون مرزی خطاب کردند که با سعه صدر به همه جا نگاه می‌کنند.
سابقه فعالیت‌های برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سال‌های ابتدایی این نهاد در سال ۱۳۵۸ بازمی‌گردد. بر اساس بند هفتم اساسنامه سپاه، حمایت از مستضعفین و نهضت‌های آزادیبخش یکی از وظایف سپاه برشمرده شده بود و برهمین اساس واحد نهضت‌های آزادیبخش با مسئولیت شهید محمد منتظری در سپاه تشکیل شد.
پس از شهید منتظری، مهدی هاشمی برادر داماد آیت الله منتظری مسئولیت این واحد را برعهده گرفت، اما به دلیل سوابق پیش از انقلاب وی و همچنین حواشی‌ای که در عملکرد مهدی هاشمی در این واحد وجود داشت، در سال ۶۱ از این سمت برکنار و واحد نهضت‌های آزادیبخش نیز منحل شده و وظایف آن به واحد اطلاعات سپاه واگذار شد.
در سال ۶۳ و با تاسیس وزارت اطلاعات، تعدادی از نیرو‌های واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزارتخانه رفتند و واحد اطلاعات سپاه با مسئولیت شهید سید کاظم کاظمی ماموریت پشتیبانی و حمایت از نهضت‌های آزادیبخش را برعهده گرفت.
اما نیاز به فعالیت برون مرزی برای مبارزه با رژیم بعث عراق و همچنین کمک به تامین امنیت خارجی کشور موجب شد تا قرارگاه‌های برون مرزی «بلال» به فرماندهی فریدون وردی‌نژاد و قرارگاه «رمضان» به فرماندهی مرتضی رضایی برای ساماندهی فعالیت‌های برون مرزی سپاه تشکیل شود. لشکر ۹ بدر، تیپ ابوذر و تیپ ۶۶ نیرو‌های ویژه هوابرد از جمله یگان‌های تحت امر این دو قرارگاه بودند.
با شهادت شهید کاظمی در سال ۶۲، سردار احمد وحیدی که تا پیش از آن قائم مقام و معاون امنیت داخلی واحد اطلاعات سپاه بود، مسئول اطلاعات سپاه شد و تا پایان دفاع مقدس نیز در همین مسئولیت باقی ماند.
دو سال پس از پایان جنگ تحمیلی و با توجه به شرایط خاص منطقه نیاز بود تا فعالیت‌های برون مرزی سپاه سر و سامانی جدی‌تری به خود بگیرد و بر همین اساس در سال ۶۹ با تایید فرمانده معظم کل قوا، نیروی جدیدی به نام نیروی قدس به ساختار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اضافه شد و سردار وحیدی نیز به عنوان اولین فرمانده این نیرو منصوب شد و تا سال ۷۶ در این مسئولیت باقی ماند؛ و رئیس کمیته دفاعی امنیتی مجمع تشخیص و شورای راهبردی روابط خارجی است.

 

در سال ۱۳۷۶ سردار قاسم سلیمانی فرماندهی نیروی قدس سپاه را بر عهده گرفت و بیش از دو دهه در این مسئولیت باقی ماند تا اینکه در ۱۳ دی ماه سال ۹۸ در فرودگاه بغداد توسط موشک‌های شلیک شده از یک پهپاد آمریکایی به همراه ابومهدی المهندس و جمعی دیگر از یارانش به شهادت رسید.
دوران فرماندهی شهید سلیمانی بر نیروی قدس سپاه را باید دوران طلایی این نیرو دانست. در این دوران بود که در خرداد ماه سال ۷۹ ارتش رژیم صهیونیستی بعداز ۱۸ سال مجبور به عقب نشینی از خاک لبنان شد و ۶ سال بعد در جریان جنگ ۳۳ روزه، این رژیم متحمل شکست بزرگ دیگری شد.
در جریان این جنگ برای نخستین مرتبه، حزب الله از موشک‌های کروز ساحل به دریا استفاده کرد و ناوچه ساعر ۵ رژیم صهیونیستی را مورد هدف قرار داد.
علاوه بر این، توان موشکی نیرو‌های حزب الله نیز در جریان جنگ ۳۳ روزه فراتر از حد تصور ظاهر شدند. بهره‌مندی از قدرت موشکی به حزب الله این امکان را می‌داد تا عمق سرزمین‌های اشغالی را مورد هدف قرار دهد و از این طریق بتواند معادله قدرت را به نفع نیرو‌های مقاومت تغییر دهد.
در سایه حمایت‌های مادی و معنوی نیروی قدس سپاه، توان رزم حزب الله در این جنگ به طور قابل توجهی افزایش پیدا کرد بصورتی که ارتش رژیم صهیونسیتی که در جنگ ۱۹۸۲ تا بیروت پیش رفته بود، این بار بیش از چند کیلومتر نتوانست در خاک لبنان پیشروی کند و آخر هم مجبور به عقب نشینی شد.
اما پس از جنگ ۳۳ روزه قدرت جبهه مقاومت رو به فزونی گذاشت و این موضوع چند سال بعد در جریان جنگ ۲۲ روزه غزه خود را نشان داد.
نیرو‌های مقاومت فلسطینی که تا پیش از آن از ساده‌ترین تسلیحات بهره می‌بردند این بار با کمک نیروی قدس به تجهیزات و آموزش‌های پیشرفته‌ای مجهز شده بودند که برای نخستین مرتبه آن‌ها را قادر می‌ساخت عمق سرزمین‌های اشغالی و مراکز حساس صهیونیست‌ها را هدف قرار دهند و معادله قدرت در فلسطین اشغالی را دستخوش تغییراتی کنند.
حالا دیگر سنگ فلسطینی‌ها به موشک تبدیل شده بود و آن‌ها با توسل به همین سلاح، قادر به ایستادگی و وادار کردن ارتش رژیم صهیونیستی به پذیرش آتش بس شدند.
در این دوران همچنین دامنه نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه افزایش یافت و در مقابل رفته رفته از قدرت ونفوذ آمریکا در منطقه کاسته شد تا جایی که مقامات آمریکایی لب به اعتراف گشوده و گفتند که علی رغم هزینه ۷ تریلیون دلار در منطقه غرب آسیا به هیچکدام از اهداف خود نرسیدند.
اما شاید بزرگترین دستاورد نیروی قدس سپاه در سال‌های اخیر را بتوان شکست تروریسم تکفیری در عراق و سوریه و ممانعت از سرایت آن به سایر کشور‌های منطقه و جهان دانست.
داعش و سایر گروه‌های تکفیری که طی هشت سال جنگ در سوریه و سپس عراق می‌رفتند تا منطقه غرب آسیا و بلکه سایر کشور‌های جهان را با تهدیدی جدی روبرو کنند، با حضور رزمندگان نیروی قدس و سازماندهی سایر رزمندگان ایرانی و غیر ایرانی توسط آنان در دست یابی به اهداف خود ناکام ماندند و علی رغم تحمیل خسارات سنگین به عراق وسوریه موفق نشدند به نقشه‌های شوم خود دست یابند.
پس از مقابله با تروریسم تکفیری، مهمترین صحنه اثرگذاری نیروی قدس، یمن است. قریب به ۶ سال است که ارتش عربستان با همکاری امارات و رژیم صهیونیستی مردم یمن را زیر شدیدترین حملات خود قرار داده است. اما نیرو‌های مسلح یمن و انصار الله نسبت به روز‌های ابتدایی جنگ، هم از تسلیحات پیشرفته‌تری برخوردار شده‌اند و هم توانسته‌اند عربستانی‌ها را وارد به عقب نشینی از مواضع روز‌های اول خود بکنند.
نیرو‌های انصار الله که در روز‌های ابتدایی جنگ از ساده‌ترین تسلیحات برخوردار بودند امروز به ناوگان قدرتمند پهپادی و موشکی مجهز شده اند که به راحتی قادر به عبور از سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی عربستان است و تا کنون ضربات مهلکی را بر پیکره ارتش سعوی وارد کرده‌اند.
این توانمندی که با حمایت‌های مستشاری نیروی قدس پدید آمده و بسیاری اتفاقات دیگر موجب شد تا ژنرال مکنزی فرمانده سنتکام نیز لب به اعتراف گشوده و بگوید که پس از جنگ کره، برای نخستین بار طی سال‌های اخیر پهپاد‌های ایرانی برتری هوایی آمریکا در منطقه را به چالش کشیده‌اند.
در طرف دیگر ماجرا نیز عربستان که پیش از این حتی حاضر به گفتگو در موضوعات مختلف ازجمله یمن با ایران نبود، امروز لحن خود را تغییر داده و پالس‌هایی مبنی بر تمایل به خاتمه دادن مسالمت آمیز به جنگ یمن و تغییر در روابط خود با ایران می‌دهد.
این‌ها گوشه‌هایی از کارنامه عملی نیروی قدس سپاه در عرصه میدان بود که بیشترین آورده را به گفته رهبر معظم انقلاب در پیشبرد دیپلماسی فعال برای ایران به ارمغان آورد؛ نیرویی که در ابتدای تاسیسش کسی فکر نمی‌کرد روزی به این جایگاه برسید و مهمترین مانع در مسیر تحقق اهداف استعماری آمریکا در منطقه باشد.
رژیم صهیونیستی که روزی در آرزوی دستیابی به گستره‌ای از رود نیل در مصر تا رود فرات در عراق بود، امروز نه تنها به آن هدف دست نیافته بلکه مجبور شده تا به دور خود دیوار بکشد و در سرزمینی محدود محصور شود.
پدیدآوردندگان داعش که به دنبال تحقق راهبرد خود برای تسلط بر منطقه غرب آسیا از طریق بکارگیری تروریسم تکفیری بودند، علی رغم حمایت‌های مادی و معنوی از گروهک‌های تکفیری، نتواستند به اهداف از پپیش تعیین شده خود دست پیدا کنند.
اما در مقابل جمهوری اسلامی در تمام این سال‌ها مشغول راهبرد خود در حمایت از مستضعفان و نهضت‌های آزادیبخش بود. به طوری که هم نفوذ و قدرت تاثیرگذاری خود در بین ملت‌های منطقه را گسترش داد و هم جبهه مقاومت را به صورت چشمگیری تقویت کرد و توانست در کنار تامین امنیت خود، امنیت سایر همپیمانانش در منطقه را نیز تامین کند.
بی‌شک این موفقیت‌ها بدون حضور و مجاهدت رزمندگان نیروی قدس سپاه ممکن نبود و قطعا نیروی قدس در این بین یکی از تاثیرگذارترین بازیگران این معادله بوده است.