برداشت نادرست، عامل نابودی گیاهان دارویی

استان کردستان از نظر گیاهان دارویی و صنعتی بسیار غنی است و گونه‌های گیاهی زیادی را با مصرف دارویی و صنعتی در طبیعت خود گنجانده است که هر ساله در فصل بهار میهمان سفره خانواده‌های استان نیز می‌شود.
مردم منطقه بنا به سنت دیرینه خود اقدام به برداشت این گیاهان می‌کنند، اما این برداشت‌ها بی‌رویه و غیر اصولی بوده و مهم‌ترین دلیل تخریب گونه‌های دارویی در کردستان به شمار می‌آید.

 

دکتر محمد سیبی  در خصوص این نوع گیاهان اظهار داشت : برخی از گیاهان دارویی در استان‌های منطقه زاگرس مشترک است و یکسری از آن‌ها نیز در استان کردستان بیشتر است.
وی با بیان اینکه مردم در فصل بهار و سایر ماه‌های سال اقدام به برداشت گیاهان می‌کنند افزود: شیرین بیان، ثعلب، بومادران، رازیانه، گل ختمی، کاسنی، موسیر، شنگ، آویشن، تره کوهی، کنیوال و ... از جمله گیاهان بومی منطقه کردستان هستند که مورد بهره برداری مردم منطقه قرار می‌گیرد.
دکترای تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، عنوان کرد: تعداد و تنوع گیاهان بومی در منطقه بکر چهل چشمه بیشتر است و این تنوع در شهر‌هایی همچون دهگلان که شرایط کوهستانی کمتر شده و بیشتر به صورت دشت است، کمتر می‌شود.
وی ادامه داد: مردم بر اساس عادات سنتی، گیاه اول فصل را به با هدف تغذیه‌ای و استفاده دارویی شناسایی کرده و اقدام به برداشت می‌کنند و آن را در سبد غذایی خود قرار می‌دهند که این برداشت‌ها در برخی مناطق بیشتر و در برخی شهر‌های استان کمتر است.
سیبی، با اشاره به مزایا و معایب برداشت گیاهان، در استان بیان کرد: مردم استان کردستان همچون مردم سایر نقاط دنیا به سلامتی خود اهمیت داده و بر همین اساس به سراغ گیاهان دارویی و طبیعی می‌روند و آن را در تغذیه خود می‌گنجانند، برخی هم به توصیه پزشک از آن‌ها بهره می‌برند.
به گفته وی، برخی از مردم استان نیز با اهداف اقتصادی و تجاری اقدام به برداشت گیاهان طبیعی در منطقه کرده و آن را برای ارتزاق روزانه و امرار معاش خود به فروش می‌رسانند.
دکترای تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، افزود: عده‌ای که فقط جنبه اقتصادی برداشت گیاهان را در نظر می‌گیرند، به دلیل عدم آموزش و نا آگاهی، با برداشت نادرست گیاه از ریشه، نابودی بذر و عدم تکثیر گیاه، موجب تخریب گونه گیاهی و ایجاد تغییر در اکسیستم آن منطقه می‌شوند که در نتیجه حذف گونه‌های گیاهی طی سال‌های متمادی را به دنبال دارد.

 

وی عنوان کرد: تنوع گیاهان دارویی در کردستان و عدم وجود آن در سایر استان‌های کشور زمینه سوء استفاده برخی استان‌های دیگر را فراهم کرده است، به این گونه که سایر استان‌هایی که فاقد گیاه دارویی هستند، گیاهان دارویی کردستان را با نازل‌ترین قیمت از بهره برداران استان خریداری می‌کنند.
سیبی صرفه اقتصادی کشاورزان استان را کم دانست و ادامه داد: بهره برداران نیز به دلایل مباحث اقتصادی اقدام به برداشت بی رویه گیاهان دارویی سطح استان کرده و با تخریب اکوسیستم استان‌های متقاضی را تامین کرده و آن‌ها هم با فرآوری این گیاهان را دوباره با قیمتی گرانتر به استان کردستان و حتی خارج از کشور ارسال می‌کنند و این مهم مختص تمام استان‌های منطقه زاگرس است که تنوع گیا‌های زیادی دارند.
وی با تاکید بر اینکه این مهم باید مدیریت شود، عنوان کرد: در این راستا باید پیازچه و ریشه یکسری گیاهان وحشی همچون زعفران و موسیر را شناسایی کرده و به صورت زراعی کشت کرد.
دکترای تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، اعلام کرد: با این اقدام نه تنها کشاورزان اکوسیستم و طبیعت را تخریب نمی‌کنند بلکه در یک مزرعه یک هکتاری می‌توانند ۶ الی ۸ تن از گیاه مورد نظر را با صرفه اقتصادی بیشتر برداشت کنند.
سیبی آموزش را نیاز اصلی کشاورزان و بهره برداران منطقه ذکر و عنوان کرد: کشاورزان باید با توجه به ظرفیت‌های منطقه خود آموزش داده شوند تا با تهیه بذر و کاشت در پاییز و برداشت در مرداد ماه، و قرار داد با شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت دارند، محصولات خود را با قیمت مناسب به فروش برسانند.
وی سیاه دانه، کنجد، بابونه، گل گاوزبان، بومادران، زیره و .. را از جمله گیاهانی ذکر کرد که می‌توان به صورت کاشت آن را در مزرعه پرورش داد و افزود: اکنون در شهرستان دیواندره، گل محمدی به مساحت ۸ هکتار در حال کاشت است که در مقایسه با سیب زمنی گیاهی با مصرف آب کم است، همچنین گونه وحشی زعفران، موسیربه مساحت ۷ هکتار، کاسنی نیم هکتار، سیر زراعی، بالم بوشهری و .. نیز از سایر گیاهان قابل کاشت در دیواندره است.

---

وی گیاه اسطوخدوس، رزماری، به لیمو و بذر گشنیز را سایر گیاهان قابل کشت به صورت آبی و دیم در منطقه معرفی کرد و یادآور شد: ظرفیت روستا‌های استان دراین زمینه باید شناسایی و کشاورزان هم آموزش داده شوند، چرا که بهره صحیح از گیاان دارویی موجب افزایش اقتصاد در استان می‌شود.
منابع طبیعی کردستان با برداشت بی رویه گیاهان خوراکی برخورد می‌کند
طاهر کرمی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان نیز اظهار کرد: بر اساس سیاست‌های حفاظت، احیا و بهره برداری سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، بهره برداری تجاری و برداشت پیاز گیاهان مرتعی ممنوع و ناآگاهی در چگونگی برداشت، زوال تدریجی و تخریب مراتع را بدنبال دارد.
وی افزود: امسال با توجه به تغییرات آب و هوایی و کمبود بارش مناسب، وضعیت مراتع به گونه‌ای است که باید در بهره برداری از این نعمت‌های الهی نهایت دقت و در برداشت اصولی و صحیح انجام شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان بیان کرد: برخی از مصرف کنندگان و بهره برداران بخاطر عدم آگاهی و کم اطلاعی، نسبت به برداشت بی رویه و غیر اصولی این گیاهان اقدام می‌کنند در حالی که ممکن است گیاه مراحل تکامل خود را طی نکرده باشد.
کرمی بیان کرد: برداشت گیاهان بهاره باید با توجه به نحوه رویش و تکثیر آن در طبیعت انجام و با استفاده از روش‌های نوین از برداشتی قدیمی و بی رویه خودداری شود و خانواده‌ها نیز باید به اندازه نیاز مصرف خانواده خود و با مقادیر بسیار کم برداشت کنند تا به رویشگاه‌ها و ریشه یا بذر گیاهان آسیب وارد نشود.
وی تاکید کرد: تنوع اقلیمی و آب و هوای معتدل کوهستانی زاگرس موجب شده که این منطقه زادگاهی برای رویش بیش از دو هزار گونه گیاهی باشد و اکثر مردم این دیار نیاز‌های غذایی خود را از گیاهان بهاری تامین می‌کنند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان یادآور شد: امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و احتمال انتشار آن، با توجه به اینکه مشخص نیست که اشخاص بهره بردار از تهیه و توزیع ناقل ویروس هستند یا خیر و شرایط به وجود آمده در خصوص فاصله گذاری اجتماعی نیز مانع حضور مردم در تجمعات خطر زاست که تمام توصیه‌ها بر این اساس است هرگونه برداشت گیاهان دارویی و خوراکی چه برای مصرف و چه برای مصرف درمانی، از تهیه و توزیع گیاهان خوراکی و دارویی پرهیز شود.