درباره مهم‌ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی چه می‌دانید؟
ذخیره‌گاه زیستکره توران از سال ۱۳۵۱ در سطح ملی در سه طبقه پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تحت حفاظت سازمان محیط زیست مدیریت می‌شود. این ذخیره‌گاه میزبان یکی از نادرترین گونه‌های جانوری یعنی یوزپلنگ آسیایی است که در حال حاضر تنها محدود به مناطق خاصی از ایران است.
مجموعه مناطق حفاظت شده، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش توران به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره توران شناخته می‌شود. اولین مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در خصوص پارک ملی توران مربوط به سال ۱۳۵۱ است که بر اساس این منطقه «توران» به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد. پس از آن در سال ۱۳۵۵ مصوبه شماره ۷۵ شورای عالی حفاظت محیط زیست این منطقه را به دو بخش پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تقسیم کرد. در همین سال این دو مجموعه به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره توران در سطح بین‌المللی به ثبت رسید.
بنابر اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست، دو منطقه پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده از نظر سطح حفاظتی در یک درجه بندی قرار دارند و ازآنجا که در این منطقه نیاز به انجام بخشی از امور بهره‌برداری انسان ساخت نظیر معادن بود، مصوبه سال ۱۳۵۵ شورای عالی محیط زیست هر گونه فعالیت انسانی را در پناهگاه حیات وحش ممنوع اعلام کرد و بخشی از فعالیت‌هایی را که دارای اثرات مخرب زیست محیطی کمتری بود، در منطقه حفاظت شده مشخص کرد. پس از آن در سال ۱۳۸۱ بخشی از پناهگاه حیات وحش که هسته مرکزی و امن‌ترین زیستگاه‌های منطقه را در خود جای داده بود به پارک ملی تبدیل شد تا به بهترین نحو حیات وحش و منابع طبیعی تحت حفاظت قرار گیرد.
ذخیره‌گاه زیستکره توران در جنوب شهرستان شاهرود و ۲۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر بیارجمند در حد فاصل سه سلسله کوه به نام‌های شترکوه در غرب و قلعه بالا در شمال و کوه پیغمبر در جنوب شرقی قرار گرفته است.
این منطقه دارای تابستان‌های گرم با حداکثر دمای ۴۲ درجه سانتیگراد در تیرماه و زمستان سرد با حداقل دمای ۱۵ درجه سانتیگراد است. این منطقه خشک و بیابانی، به‌طور ویژه مناسب برای زیست جانوران و گیاهان است و تنوع گونه‌ای قابل ملاحظه‌ای در خود جای داده. بیشتر نواحی ذخیره‌گاه حالت استپی با بستر علفی دارد.
ذخیره‌گاه زیستکره توران، زیستگاه مهمی برای ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و دو گونه دوزیست و یک گونه ماهی است و در عین حال رویشگاهی مهم برای ۶۵۴ گونه گیاهی است. این منطقه محل زیست گونه‌های نادر و در معرض خطر انقراض از جمله یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی همچنین حیات پرنده اندمیک ایران به‌نام زاغ بور است که غالب محققان برای تحقیق در زمینه این پرنده به این ذخیره‌گاه مسافرت می‌کنند.
این منطقه همچنین زیستگاه هوبره، جبیر، آهو، کل و بز، قوچ و میش، کفتار، جربیل، حواصیل، باقرقره، انواع پرندگان شکاری از قبیل عقاب طلایی، شاهین، بحری، انواع سارگپه، دلیجه، شاه بوف، انواع خزندگان مانند آگاما، بزمجه، مارجعفری، مارشاخدارایرانی، کفچه مار، گرزه مار، پروانه‌های روز پرواز مهاجر از خانواده Papilionidae و گونه‌های شاخص نظیر کاراکال و پرندگان لاشخوری نظیر دال است.
ذخیره‌گاه زیست کره توران بین اکوتون استپی و بیابانی – کویری واقع شده و دارای ۳۵ حلقه چشمه، ۱۰۰ رشته قنات، ۶۰ حلقه چاه، ۵ رشته مسیل، یک تالاب فصلی به‌نام کال شور است. به بعضی از دشت‌ها در این منطقه دق می‌گویند. نام گذاری بیشتر این دق‌ها ریشه تاریخی دارد. دق‌های مهمی که در داخل این منطقه قرار دارند شامل دق بیارجمند، دق دوشاخ و دق اسب‌انداز می‌شود.
پوشش گیاهی منطقه از نوع بوته‌ای و در برخی قسمت‌ها به‌صورت درختچه‌ای است. بنه، بادام وحشی، درمنه، اشنان، کاروانکش، قیچ، تاغ، گز، اسکنسیل و انواع گرامینه پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل می‌دهد.
از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده این منطقه فعالیت‌هایی مانند معدن‌کاری و جاده‌هایی است که بدون فنس‌کشی یا در نظر گرفتن کریدور عبور حیات به‌ویژه یوزپلنگ آسیایی منجربه تصادفات جاده‌ای با گونه‌های جانوری این منطقه می‌شود. تصادفات جاده‌ای یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر یوزپلنگ آسیایی طی دهه گذشته است.
بنابر اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست، دو منطقه پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده از نظر سطح حفاظتی در یک درجه بندی قرار دارند و ازآنجا که در این منطقه نیاز به انجام بخشی از امور بهره‌برداری انسان ساخت نظیر معادن بود، مصوبه سال ۱۳۵۵ شورای عالی محیط زیست هر گونه فعالیت انسانی را در پناهگاه حیات وحش ممنوع اعلام کرد و بخشی از فعالیت‌هایی را که دارای اثرات مخرب زیست محیطی کمتری بود، در منطقه حفاظت شده مشخص کرد. پس از آن در سال ۱۳۸۱ بخشی از پناهگاه حیات وحش که هسته مرکزی و امن‌ترین زیستگاه‌های منطقه را در خود جای داده بود به پارک ملی تبدیل شد تا به بهترین نحو حیات وحش و منابع طبیعی تحت حفاظت قرار گیرد.
ذخیره‌گاه زیستکره توران در جنوب شهرستان شاهرود و ۲۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر بیارجمند در حد فاصل سه سلسله کوه به نام‌های شترکوه در غرب و قلعه بالا در شمال و کوه پیغمبر در جنوب شرقی قرار گرفته است.
این منطقه دارای تابستان‌های گرم با حداکثر دمای ۴۲ درجه سانتیگراد در تیرماه و زمستان سرد با حداقل دمای ۱۵ درجه سانتیگراد است. این منطقه خشک و بیابانی، به‌طور ویژه مناسب برای زیست جانوران و گیاهان است و تنوع گونه‌ای قابل ملاحظه‌ای در خود جای داده. بیشتر نواحی ذخیره‌گاه حالت استپی با بستر علفی دارد.
ذخیره‌گاه زیستکره توران، زیستگاه مهمی برای ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و دو گونه دوزیست و یک گونه ماهی است و در عین حال رویشگاهی مهم برای ۶۵۴ گونه گیاهی است. این منطقه محل زیست گونه‌های نادر و در معرض خطر انقراض از جمله یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی همچنین حیات پرنده اندمیک ایران به‌نام زاغ بور است که غالب محققان برای تحقیق در زمینه این پرنده به این ذخیره‌گاه مسافرت می‌کنند.
این منطقه همچنین زیستگاه هوبره، جبیر، آهو، کل و بز، قوچ و میش، کفتار، جربیل، حواصیل، باقرقره، انواع پرندگان شکاری از قبیل عقاب طلایی، شاهین، بحری، انواع سارگپه، دلیجه، شاه بوف، انواع خزندگان مانند آگاما، بزمجه، مارجعفری، مارشاخدارایرانی، کفچه مار، گرزه مار، پروانه‌های روز پرواز مهاجر از خانواده Papilionidae و گونه‌های شاخص نظیر کاراکال و پرندگان لاشخوری نظیر دال است.
ذخیره‌گاه زیست کره توران بین اکوتون استپی و بیابانی – کویری واقع شده و دارای ۳۵ حلقه چشمه، ۱۰۰ رشته قنات، ۶۰ حلقه چاه، ۵ رشته مسیل، یک تالاب فصلی به‌نام کال شور است. به بعضی از دشت‌ها در این منطقه دق می‌گویند. نام گذاری بیشتر این دق‌ها ریشه تاریخی دارد. دق‌های مهمی که در داخل این منطقه قرار دارند شامل دق بیارجمند، دق دوشاخ و دق اسب‌انداز می‌شود.
پوشش گیاهی منطقه از نوع بوته‌ای و در برخی قسمت‌ها به‌صورت درختچه‌ای است. بنه، بادام وحشی، درمنه، اشنان، کاروانکش، قیچ، تاغ، گز، اسکنسیل و انواع گرامینه پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل می‌دهد.
از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده این منطقه فعالیت‌هایی مانند معدن‌کاری و جاده‌هایی است که بدون فنس‌کشی یا در نظر گرفتن کریدور عبور حیات به‌ویژه یوزپلنگ آسیایی منجربه تصادفات جاده‌ای با گونه‌های جانوری این منطقه می‌شود. تصادفات جاده‌ای یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر یوزپلنگ آسیایی طی دهه گذشته است.
ارسال نظرات
تازه ها