آنچه باید درباره وسواس کودکان بدانید!

وسواس نوعی اختلال اضطرابی و درواقع افکار و رفتار تکرارشونده است. کودک مبتلا به وسواس، افکاری دارد که دلخواه او نیست، مانند ترس از لمس اشیاء کثیف. کودک مبتلا به چنین وسواسی، برای غلبه بر ترس خود مرتباً دستان خود را می­‌شوید.
هم‌زمان با رشد کودکان، معمولاً عادات و افکار وسواسی مختلفی با توجه به سنشان اتفاق می­افتد. کودکان پیش‌دبستانی عادت‌های خاصی در وعده­های غذایی، استحمام و زمان خواب خود دارند. بازی ­کردن کودکان مدرسه­ای شرکت در ورزش‌های گروهی و شعر خواندن آن‌ها هم از روال مشخصی پیروی می‌کند. نوجوانان نیز به جمع‌­آوری اشیا و سرگرمی‌های خاص علاقه دارند. این عادات به کودکان کمک می­‌کند تا با دیگران معاشرت کرده و یاد بگیرند که با اضطراب کنار بیایند. وقتی کودکی دچار وسواس می­شود، افکار وسواسی و چنین عادت‌هایی می‌­توانند بسیار مکرر و قوی شود. وسواس ممکن است در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودکان اختلال ایجاد کند. البته وسواس در نوجوانان بیشتر دیده می­‌شود.

چه عواملی باعث وسواس کودک می‌شود؟
علت وسواس مشخص نیست. تحقیقات نشان می‌­دهد که وسواس یک مشکل مغزی است. افراد وسواسی مقدار کافی از ماده شیمیایی سروتونین را در مغز خود ندارند. وسواس ممکن است ژنتیکی باشد؛ اما ممکن است بدون سابقه خانوادگی نیز رخ دهد. در برخی موارد، عفونت‌های بافت پوستی ممکن است باعث وسواس شوند یا آن را بدتر کنند.

علائم وسواس در کودک چیست؟
-وسواس شدید نسبت به خاک یا میکروب
-شک و تردید‌های مکرر، مانند قفل بودن یا نبودن درب
-افکار مزاحم در ارتباط با خشونت، صدمه زدن یا کشتن شخصی دیگر، یا آسیب و صدمه زدن به خود
-صرف زمان زیاد در لمس اشیاء، شمارش و تفکر زیاد درباره اعداد
-دغدغه فکری نسبت به نظم، تقارن یا دقت بیش‌ازحد در کار‌ها
-افکار مداوم درباره انجام اعمال جنسی توهین‌­آمیز یا رفتار‌های ممنوع و تابو
-آشفتگی شدید نسبت به افکار مغایر با اعتقادات مذهبی شخصی
-احساس نیاز شدید برای دانستن یا به خاطر سپردن مواردی که ممکن است بسیار جزئی باشد
-توجه زیاد به جزئیات
-نگرانی بیش‌ازحد در مورد وقوع اتفاق بد
-افکار یا رفتار‌های پرخاشگرانه

رفتار‌های وسواسی، عادات تکراری برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس هستند. این عادات می­توانند افراطی، مختل­کننده و وقت­گیر باشند و در فعالیت­ها و روابط روزمره اختلال ایجاد کنند. نمونه‌هایی از این عادت‌ها در ادامه آمده است:
-شستشوی مکرر دست
-چک کردن مکرر برخی موارد، مانند اطمینان از قفل بودن درب
-پیروی از قوانین سفت‌وسخت، مانند اینکه هرروز لباس را به یک ترتیب خاص بپوشید
-احتکار اشیاء
-شمارش و بازشمارش مکرر
-گروه­بندی اشیاء یا قرار دادن اشیا به یک ترتیب خاص
-تکرار کلماتی که توسط شخص یا دیگران گفته می­شود
-پرسیدن چندین‌باره‌ی یک سؤال
-استفاده مکرر از کلمات توهین­آمیز یا انجام حرکات بی­ادبانه
-تکرار اصوات، کلمات، اعداد یا موسیقی پیش خود

چگونه می­توان وسواس را در کودک تشخیص داد؟
اگر وسواس به زندگی روزمره فرزند شما آسیب می‌زند می‌توانید از یک روان‌پزشک کودک کمک بگیرید. در بیشتر موارد، فعالیت­های وسواسی بیش از ۱ ساعت در روز وقت کودک را می­‌گیرد. رفتار‌های وسواسی باعث پریشانی روح و روان فرزند شما می‌شوند و بر نحوه تفکر کودک شما تأثیر منفی می­‌گذارند. در اکثر موارد، بزرگ‌سالان متوجه می­‌شوند که رفتار‌های کودکان تا حدی طبیعی نیست؛ اما معمولاً کودکان نمی‌­توانند متوجه رفتار غیرمنطقی و غیرعادی خود شوند.

چگونه وسواس کودک درمان می‌شود؟
روش و نحوه درمان وسواس به علائم، سن و سلامت عمومی کودک شما و همچنین شدت بیماری بستگی دارد. درمان وسواس اغلب شامل ترکیبی از موارد زیر است:

درمان با روش‌های شناختی و رفتاری
روش­‌های شناختی به کودک کمک می­‌کند تا ترس خود را شناسایی کند. همچنین روش‌های جدیدی برای حل بهتر یا کاهش ترس به کودکان آموزش می­‌دهند. روش‌­های رفتاری به کودک و خانواده آن‌ها کمک می­‌کند تا پیش خود قول و قراری بگذارند یا قوانینی را برای محدود کردن یا تغییر رفتار تعیین کنند. یک مثال از این قول و قرار، حداکثر دفعاتی است که یک کودک وسواسی اجازه دارد دست‌های خود را بشوید.

خانواده‌درمانی
والدین در هر فرآیند درمانی نقش اساسی و حیاتی دارند. نقش مدرسه کودک نیز بسیار حائز اهمیت است.

باز جذب سروتونین
این دارو‌ها به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می­کنند.

آنتی‌بیوتیک‌ها
در صورت ارتباط وسواس با عفونت‌­های بافت پوست، ممکن است به این دارو‌ها نیاز باشد.نوجوانان مبتلا به وسواس نیز ممکن است اختلالاتی در غذا خوردن داشته باشند. چنین اختلالاتی هم نیاز به درمان دارند.

چگونه می‌توانم از بروز وسواس در کودک خود جلوگیری کنم؟
در حال حاضر متخصصان نمی­‌دانند که چگونه از ابتلا به وسواس فکری در کودکان و نوجوانان جلوگیری کنند؛ اما اگر علائم وسواس را در کودک خود مشاهده کردید، می­‌توانید در سریع‌ترین زمان ممکن، با ارزیابی رفتار او زیر نظر یک مشاور به او کمک کنید. درمان زودهنگام می­تواند علائم را کاهش داده و مانع اختلال در رشد طبیعی کودک شما شود. علاوه بر این می­‌تواند کیفیت زندگی کودک را نیز بهبود بخشد.
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم که با وسواس زندگی کند؟
وسواس را می‌توان اغلب با ترکیبی از روان‌درمانی، مشاوره و دارو‌ها درمان کرد. شما در درمان فرزند خود نقش اصلی را در حمایت از او بازی می‌کنید. کار‌هایی که می­توانید برای کمک به فرزند خود انجام دهید عبارت‌اند از:
-وقت ملاقات با تیم درمان فرزند خود را از دست ندهید.
-ارتباطی محکم و تنگاتنگ با کودک خود داشته باشید. کودکان مبتلا به وسواس می­‌توانند از اختلال خود احساس خجالت کنند.
-درباره اختلال فرزند خود با دیگران حرف بزنید. با همکاری تیم درمان و مدرسه، یک برنامه درمانی جامع برای فرزند خود تهیه کنید.
-در تماس بودن با سایر والدینی که فرزند وسواسی دارند ممکن است مفید باشد.