مردی که به تنهایی یک وزارتخانه است

روزنامه «خراسان» در ادامه نوشت: این خبر، البته دوستداران دهباشی را کمی نگران کرده است و امیدواریم هر چه سریع‌تر مشکل برطرف شود. تلاش او برای انتشار مجله بخارا و برگزاری شب چهره‌های فرهنگی و هنری مانند هوشنگ مرادی‌کرمانی، ابوالحسن صبا، خاندان مولانا و شخصیت‌های دیگری از ایران، هند و ... بر هیچ‌کس پوشیده نیست. همین چند وقت پیش، قبل از اینکه به دلیل کرونا در بیمارستان بستری شود، دغدغه هزینه چاپ شماره بعدی «بخارا» را داشت؛ کتابخانه‌اش را فروخت تا انتشار مجله عقب نیفتد.
طی این روزها، واکنش‌های متعدد، از جریان‌های فکری گوناگون، در تمجید و آرزوی بهبود برای دهباشی، نشان داده است که همه او را خادم فرهنگ این سرزمین می‌دانند؛ او را باید احیاگر نام‌های بزرگ دانست؛ احیاگری که چراغ‌قوه فرهنگ‌دوستی را هر بار بر صورت یکی از اهالی فرهنگ می‌اندازد و به یادمان می‌آورد که چه گوهر‌های تابناکی در این مرز پرگُهر داریم. دهباشی فقط فرهنگ را از یک زاویه مورد توجه قرار نداده است؛ برگزاری شب «عبدالوهاب شهیدی» و «فرهاد فخرالدینی»، در کنار برگزاری شب «بهاءالدین خرمشاهی» و «محمود فرخ»، نشان می‌دهد که دهباشی برای پرداختن به هنر این مرز و بوم، مرز نمی‌شناسد؛ او حتی وسعت فکری خود را به مرز‌های سیاسی محدود نکرد و مهرورزی‌اش به گستره فرهنگ ایرانی، از دهباشی شخصیتی محبوب در میان فارسی‌زبانان و علاقه‌مندان به فرهنگ ایرانی در سراسر جهان ساخت. به همین دلیل، بهتر دیدیم در این روز‌ها که او با کرونا پنجه‌درپنجه است، بزرگداشت کوچکی برای وی که از سال ۷۷ با مجله بخارا، سعی در معرفی فرهنگ و هنر ایران دارد، ترتیب دهیم و در گفتگو با کیوان ساکت، آهنگ‌ساز نام‌آشنا، دکتر میلاد عظیمی، استاد ادبیات دانشگاه تهران، دکتر محمدجعفر یاحقی، مدیر قطب فردوسی‌شناسی و استاد دانشگاه فردوسی و محمدکاظم کاظمی، شاعر افغانستانی، درباره دهباشی و خدمات او بیشتر بشنویم.

کیوان ساکت: دهباشی خودش یک وزارتخانه است

کیوان ساکت آهنگ‌ساز و نوازنده برجسته کشورمان از علی دهباشی به عنوان فردی فراتر از یک وزارتخانه در عرصه فرهنگ‌سازی یاد می‌کند.
او در توصیف خدمات فرهنگی دهباشی، به‌خصوص در مجله بخارا، این چنین می‌گوید: «خدماتی که علی دهباشی به فرهنگ‌وهنر ایران و بیشتر در زمینه تاریخ و ادبیات داشته، بی‌شمار است. به گفته همه کسانی که اهل فرهنگ و مطالعه هستند، تاثیر فرهنگ‌سازی او به‌مراتب بیشتر از وزارت آموزش و پرورش و وزارت ارشاد است. آن‌ها می‌دانند مجله بخارا با چه زحمتی و بدون هیچ حمایتی، چگونه تهیه می‌شود و چقدر در گسترش فرهنگ ایران در نقاط مختلف دنیا و به‌خصوص کشور‌های همسایه، تاثیر داشته است. دهباشی واقعاً سال‌هاست یک‌تنه مجله بخارا را منتشر می‌کند و با هزینه شخصی خود و با تلاش و کوششی که دارد، سعی در نشان دادن چهره‌های فرهنگی ایران و جهان کرده است. او قبل از کرونا، هر فصل یا هر ماه، یک چهره فرهنگی را معرفی و در مکان‌های مختلف، مانند منزل دکتر افشار یا جا‌های دیگر، مراسم بزرگداشتی برای بزرگان فرهنگ ایران و جهان برگزار می‌کرد. این کار بی‌چشمداشت ایشان، بسیار بسیار ارزشمند است. من برای ایشان آرزوی تندرستی و طول عمر دارم.»
ساکت در پایان به این‌که بار‌ها شاهد تلاش دهباشی برای برگزاری شب‌های بخارا بوده، اشاره می‌کند و می‌گوید: «بار‌ها در مراسم شب‌های بخارا شاهد تلاش بسیار صادقانه و عاشقانه او برای گسترش فرهنگ بودم.»

دکتر محمدجعفر یاحقی: همه رسانه‌ها را روی هم بگذاریم، مانند دهباشی مفاخر را معرفی نکرده‌اند

دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه و مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی، از علی دهباشی به عنوان چهره برجسته‌ای یاد می‌کند که کارش در خارج از مرز‌های ایران هم بسیار انعکاس دارد.
او می‌گوید: «در سال‌های اخیر تنها مجله‌ای که راحت و سریع به خارج از ایران می‌رفت، بخارا و پیش از آن هم مجله کلک بود. این تعداد شماره مجله با این کیفیت، یک چهره فرهنگی از آقای دهباشی ساخته که او را در مجامع علمی نامبردار کرده است. بابت بیماری ایشان بسیار متأسفم و امیدوارم هر چه زودتر بهبود پیدا کنند. چون واقعاً وجودش مغتنم است».
دکتر یاحقی، مجله بخارا را یک دوره دایرﺓالمعارف فرهنگی برای ایران می‌داند و معتقد است: «به گمانم اگر همه مطبوعات ایران را کنار هم بگذاریم، این‌قدر اطلاعات مربوط به افراد و اشخاص و نکته‌های باریک زندگی شخصیت‌ها که برای تدوین تاریخ ادبیات و تاریخ فرهنگ معاصر ما مناسب خواهد بود، به دست نمی‌آید.»
مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی به نکته مهمی درباره شخصیت علی دهباشی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «آقای دهباشی همه کار‌ها را خودش انجام می‌داد، حتی کار‌های چاپخانه را. دهباشی جایگاه ویژه‌ای در سیمای فرهنگی سی‌چهل سال اخیر پیدا کرده است که نظیرش کمتر در فرهنگ ایران پیدا می‌شود. ما سه شب بخارا را با ایشان در مشهد برگزار کردیم که امیدواریم ایشان سلامتی را دوباره به دست بیاورد و برنامه‌های دیگری را در مشهد برگزار کنیم».

دکتر میلاد عظیمی: شاید پولدار شدی و توانستی از پس هزینه‌های پُست بخارا برآیی

دکتر میلاد عظیمی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، از علی دهباشی به عنوان «خادم نستوه فرهنگ ایران» یاد می‌کند و می‌گوید: «دهباشی به فضل خدا، با جَنَمِ مقاومی که دارد، کرونا را هم مثل دشواری‌های مجله‌نگاری مغلوب می‌کند. چون خوب می‌داند فرهنگ ایران هنوز به او نیاز‌ها دارد. دعای دوستداران فرهنگ و ادبیات ایران با اوست. دعای مردم ایران پشت سرِ کسی است که کتاب‌های کتابخانه خود را فروخت تا برای شماره نوروزی مجله بخارا، کاغذ گران بخرد».
او در ادامه خطاب به دهباشی نیز، چند کلمه صحبت می‌کند و می‌گوید: «دهباشی عزیزم، به یادت می‌آورم سخنان زرین‌کوب، موحد، مهدوی دامغانی، ایرج افشار، مهرداد بهار، شفیعی‌کدکنی، باطنی، آشتیانی، باستانی، ستوده، مسکوب، صنعتی، شجریان، بیضایی، دولت آبادی، انجوی، دانشور، گلستان، سایه، خالقی‌مطلق و ده‌ها شخصیت فرهنگی برجسته را که قَدرَت را دانسته‌اند. به یادت می‌آورم که در تاجیکستان و هند و افغانستان چه مهربانانه از تو استقبال شد. یادت هست در شب‌های بخارا در به قول افشار «ولایات»، مردم برایت چه می‌کردند؟ فقط به این دلنوازی‌ها فکر کن آقای دهباشی و جان بگیر و بر کرونا پیروز شو. زودتر خوب شو. خدا را چه دیدی؛ شاید در سال جدید به آرزویت رسیدی؛ شاید پولدار شدی و توانستی از پس هزینه پُست برآیی و تعداد زیادتری بخارا برای اهل فرهنگ افغانستان و تاجیکستان بفرستی».

محمدکاظم کاظمی: نگاه دهباشی به فارسی، جهانی است

محمدکاظم کاظمی، شاعر و پژوهشگر نام‌آشنای ادبیات فارسی و اهل افغانستان، معتقد است که دهباشی بسیاری از شاعران و نویسندگان ادب فارسی را از گمنامی بیرون آورد و به جامعه ادبی معرفی کرد. کاظمی در توصیف شخصیت و فعالیت‌های علی دهباشی می‌گوید: «تعبیر مناسبی که می‌شود برای او قائل شد، خادم بزرگ ادبیات است. در عرصه ادبیات یک گروه کسانی هستند که خالقان اثر ادبی و گروه دیگر کسانی هستند که خادمانِ عرصه انتشار و تدوین آثار و برگزاری محافل هستند و نقش این گروه دوم در معرفی شاعران و مطرح‌شدن جماعت شاعر و نویسنده در جامعه بسیار مهم است. این‌ها حلقه وصل جماعت شاعر و نویسنده و مردم به حساب می‌آیند و اگر نباشند، ممکن است بسیاری از شاعران و نویسندگان در جامعه گمنام بمانند. آقای دهباشی چه در حوزه مجموعه مقالات، یادنامه‌ها و کتاب‌ها درباره شاعران و نویسندگان، چه در انتشار پیوسته یکی از نشریات وزین ادبی، یعنی بخارا و چه در برگزاری محافلی مانند شب‌های بخارا، فعال‌ترین شخصی بوده است که بنده در این دو سه دهه اخیر دیده‌ام».
کاظمی می‌افزاید: «یکی از جنبه‌های ارزشمند کار ایشان این است که نگرش محدود ملی‌گرایانه یا محدود به مرز‌های ایران ندارد؛ بلکه یک نگرش جهانی به زبان فارسی دارد و به همین دلیل همواره در بخارا آثاری از نویسندگان و شاعران افغانستان و نیز تاجیکستان منتشر می‌کند و در چند نوبت محفل شب‌های بخارا را به ادبیات افغانستان و تاجیکستان اختصاص داده است؛ مانند شب اعظم زریاب، ادیب افغانستانی».