پشت پرده گرانی موز

قمیت موز در هفته‌های اخیر به حدی افزایش یافته که گویی یک محصول اساسی استراتژیک است که اگر نباشد امورات مردم نمی‌گذرد. قیمت به کیلویی ۶۰ هزار تومان هم رسید و این سوال مطرح است که آیا این میوه وارداتی هر چقدر هم گران شد باید بخریم؟ و اصلا چرا این میوه گران باید به هر شگردی وارد کشور شود؟ آیا دست‌های پشت پرده در کار است و یا سوء مدیریت وجود دارد؟
موز میوه کاملا وارداتی است. در کشور ما با دارا بودن انواع میوه‌های متنوع و فراوان که به طور کامل نیاز به ویتامین و املاح معدنی را تامین می‌کند سالانه بیش از ۱۸ میلیون تن میوه تولید می‌شود.
بر اساس اعلام فائو سرانه تولید میوه در دنیا ۸۰ کیلوگرم و در ایران ۲۰۰ کیلوگرم است. ایران جایگاه هشتم تا دهم دنیا را در تولید دارد و بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی تولیدات میوه ایران به بیش از ۱۰۰ کشور دنیا صادر می‌شود.
پس از دهه‌ها واردات این محصول، فرهنگی بین برخی مردم شکل گرفته که اگر موز در پذیرایی از مهمان نباشد گویی چیزی کم است و حق پذیرایی از مهمان ادا نشده است و یا موز مهمترین میوه‌ای است که برای عیادت از بیمار برده می‌شود. در واقع این هنر وارداتچی‌ها است که پس از دهه‌ها توانستند ذائقه و فرهنگ مردم را آنچنان تغییر دهند که یک محصول وارداتی به نیاز اساسی مردم تبدیل شود.
در بعضی کشور‌های دنیا رویه چنین است که اگر محصولی خارج از چارچوب گران شد مردم برای تنبیه صاحبان کالا، محصول را نمی‌خرند و طی چند روز قیمت‌ها به وضع عادی بر می‌گردد نمونه‌های زیادی از نخریدن شیر و مرغ را در کشور‌های دیگر شاهد بوده ایم، اما در کشور ما قیمت که گران می‌شود یک میل درونی به خرید آن محصول هم بیشتر می‌شود.

* انحصار و مافیای موز

واردات موز از سال‌ها پیش در دست عده‌ای است که تعداد آن‌ها به انگشتان یک دست هم نمی‌رسد و سال‌ها ارز دولتی گرفتند و سود‌های کلان به جیب زدند. گرچه اکنون ارز دولتی این محصول قطع شده است، اما انحصار در واردات این محصول باعث شده که انحصارگران به انحاء مختلف بتوانند سود خود را حفظ کنند به طوری که صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی هم با اشاره صریح به این موضوع می‌گوید: عده‌ای با تغییر تعرفه موز، آن را از ردیف ثبت سفارش خارج کردند و ثبت سفارشی به نام آن‌ها انجام نمی‌شد و عملاً این کار دست عده‌ای افتاد که فروشنده این ثبت سفارش‌ها بودند و بنابراین واردات موز از این کانال صورت گرفت.
این وارد کنندگان طی سال‌ها اعتباری هم در خارج از کشور کسب کرده اند و با یک تلفن آن‌ها محصول وارد می‌شود و از آنجایی که طول دوره انبارداری موز بیشتر است هر زمان که دلشان میخواهد یعنی قیمت برای آن‌ها به صرفه است، محصول را وارد بازار می‌کنند. موز سبز از کشور‌های استوایی برداشت می‌شود و به مرور در انبار‌های داخل زردمی شود، اما بعضا کیفیتی ندارند و به همین دلیل بعضی موقع موز‌هایی با طعم خیار می‌خوریم.

*ثبت سفارش‌هایی که فروخته می‌شود

آن طور که صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در برنامه‌ای رادیویی اعلام کرد، گران شدن قیمت برخی میوه‌ها از جمله موز و خیار به دلیل سوء مدیریت و شاید هم سو مدیریت عمدی است که گاه و بیگاه در کشور اتفاق می‌افتد.
وی اینطور توضیح می‌دهد که چند ماه قبل که واردات موز انجام می‌شد عده‌ای با تغییر تعرفه موز، آن را از ردیف ثبت سفارش خارج کردند و ثبت سفارشی به نام آن‌ها انجام نمی‌شد و عملاً این کار دست عده‌ای افتاد که فروشنده این ثبت سفارش‌ها بودند و بنابراین واردات موز از این کانال صورت گرفت.
تعرفه گمرکی موز بین پنج تا ۱۵ درصد است. ولی اگر واردات موز در مقابل صادرات سیب درختی باشد، تنها پنج درصد حقوق ورودی اخذ می‌شود.
واردات انواع میوه بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی ممنوع است فقط ۴ میوه امکان واردات با پرداخت حقوق ورودی دارد که یکی از آن‌ها موز است که از کشور‌هایی همچون مکزیک و کلمبیا و کاستاریکا و اکوادور و مرسین ترکیه و فیلیپین وارد می‌شود.

واردات موز به ازای صادرات سیب هم کارساز نشد

پس از گرانی‌های اخیر موز دولت اعلام کرد که قرار شده واردات موز به ازای صادرات سیب انجام شود یعنی به ازای صادرات ۳ کیلو سیب وارد کنندگان اجازه داشته باشند که یک کیلوگرم موز وارد کنند.
نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی می‌گوید در حقیقت این پیشنهاد فعالان حوزه کشاورزی به وزیر جهاد کشاورزی بود که با توجه به مشکلات کمبود ارز، اگر سیاست بر واردات این محصول است موز با ارز حاصل از صادرات محصولات کشاورزی وارد کشور شود.
نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران گفت: وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی اگر قبل از این مشکلات با بخش خصوصی، که واردکننده این محصولات هستند، همکاری می‌کرد مردم ضرر نمی‌کردند، اما متأسفانه دولت نه کنار می‌کشد و نه اجازه می‌دهد که مسیر تجارت پیشرفت کند.
تاکنون آمار روشنی از اینکه با سیاست جدید، چه میزان سیب صادر و یا موز وارد شده ارائه نشده است، اما اتفاقا قیمت هر دو محصول در بازار گران شده است.
آن زمان که سیاست واردات موز در قبال صادرات سیب مطرح شد کارشناسان انتقاد داشتند که این سیاست باعث افزایش قیمت سیب در بازار خواهد شد و چنین هم شد. قیمت سیب نزدیک ۲۰ هزار تومان رسیده است.

*ضعف نظارت بر بازار از سوی وزارت صمت

نمایندگان مجلس هم پیکان انتقاد خود از گرانی‌های اخیر را به سمت وزارت صمت نشانه گرفته و می‌گویند باید قیمت را کنترل کند و اجازه ندهد روز به روز بازار سوار بر موج گرانی بتازد. آن‌ها عدم نظارت بر بازار را که وزارت صمت مسول آن است را عامل این گرانی می‌دانند.
حجت الاسلام نقدعلی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با انتقاد شدید از گرانی و بالا رفتن قیمت برخی میوه‌ها گفت: وزارت صمت که عهده دار تنظیم بازار است نباید اجازه دهد قیمت‌ها تا این حد افزایش پیدا کنند.

* گرانی موز ریشه در چوب حراج زدن به ارز دولتی

زمانی با ارز دولتی عده‌ای آنقدر موز وارد کشور کردند که برای مردم دیگر این محصول یک نیاز و ضرورت شده است و اکنون که ارز دولتی قطع شده و یا ثبت سفارش موز متوقف می‌شود نه مردم می‌توانند دیگر خرید نکنند و نه وارد کنندگان حاضرند از این سود‌های کلان خود دست بکشند بنابراین از هر راهی برای به دست آوردن دوباره این سود استفاده می‌کنند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس می‌گوید: درست است که موز کالای اساسی و استراتژیک نیست، اما متأسفانه در گذشته برخی آقایانی که منافعشان در این محصول بود با تخصیص ارز به این محصول ذائقه مردم را تغییر دادند و مردم را به این میوه عادت دادند و از طرف دیگر هم در ادامه کار و با قطع کردن تخصیص ارز، عملاً بازار را دچار سکته کردند.
این نماینده مجلس با اذعان به سو مدیریت و نبود استراتژی در وزارت صمت برای مدیریت فضای روانی ناشی از افزایش قیمت‌ها اظهار کرد: گرانی موز تا ۶۰ هزار تومان باعث شد که مردم موز نخرند، اما تأثیر اصلی خودش را بر قیمت سایر میوه‌ها و مرکبات نیز می‌گذارد.
حجت الاسلام نقدعلی تصریح کرد: متأسفانه این گرانی‌ها در شرایطی است که تولید مرکبات و میوه‌های درختی در ایران فراوان است و بسیاری از این میوه‌ها تبدیل به ضایعات می‌شوند.
گرانی کالا‌های اساسی یا دارو و درمان برای مردم اگرچه قابل پذیرش نیست، اما تا حدودی توجیه دارد، اما گرانی یک میوه وارداتی که صد‌ها نمونه مشابه آن در داخل وجود دارد هیچ توجیهی ندارد و آن را مصداق خروج ارز از کشور و آشفتگی بازار با سوء مدیریت دولتی و یا احتمالا وجود دست‌های پشت پرده برای حفط سود‌های کلان می‌دانند.