فرزند اول مدتی تنها فرزند خانواده بوده است و در آن مدت تمام توجه والدین را به خود اختصاص می داده است.زمانی که فرزند دوم وارد خانواده می شود ، این توجهات باید بین فرزند اول و دوم تقسیم شود، از این رو آمدن فرزند دوم در خانواده تاثیراتی را می گذارد.
زمانی زن و شوهر می خواهند صاحب فرزند اول باشند،اشتیاقی برای پدر و مادر شدن دارند، اما زمانی که فرزند دوم آنها بدنیا می آید ، آن شور اشتیاق فرزند اول را دارند، اما این اشتیاق همراه با دل نگرانی هایی است که فرزند اولشان چه واکنشی خواهد داشت.
خانواده باید به این نکته توجه داشته باشند که باید فرزند اول خود را برای این موضوع آماده کنند.چون ممکن است فرزند اول شرایط جدید را نتواند بپذیرد و برای پذیرش این موضوع به زمان نیاز دارد.
گاهی والدین فرزند اول خد را از این موضوع مطلع نمی کنند و هیچ اطلاعی به او در زمینه تولد فرزند جدید نمی دهند. در صورتی که فرزند اول خانواده به سختی میتواند حضور کودک دیگر را در زندگی تحمل کند.
این والدین فرزندشان را ناآگاه نگه می دارندو تا زمان تولد فرزند چیزی به آنها نمی گویند و زمانی که نزدیک تولد فرزند دوم شد، به او تولد عضو جدید خانواده را می گویند که این ممکن است ضربات روحی و روانی سنگینی به فرزند اول وارد کند.
این شرایط برای کودکانی که نازپروردهتر هستند سختتر است، چون با تولد فرزند جدید آنها موقعیت قبلی خود را در خطر میبینند. در زمان تولد فرزند دوم ؛ محبت والدین بین فرزندانشان تقسیم میشود و این مسئله برای فرزند اول ناخوشایند است و حتی ممکن است حس رقابت و حسادت را در او ایجاد کند.
والدین برای اینکه فرزند اول، حضور فرزند دوم را به راحتی قبول کند باید کارهایی را انجام دهد.مثلا زمانی که می خواهد برای فرزند جدید وسایل بخرد، برای فرزند بزرگترشان هم اسباببازیهای ویژه و مخصوص او را بخرند که او احساس بیارزشی نکند.
چگونگی برخورد والدین با فرزند
والدین باید برخورد مناسبی با فرزند اول داشته باشند و کودک را از شرایطی که قرار است ایجاد شود، آگاه کنند.آنها باید قبل از تولد فرزند جدید شرایط را برای حضور او در خانه فراهم کنند.
بهتر است از یک ماه و نیم قبل از تولد فرزند جدید شرایط موجود در خانه را تغییر دهند و کودک را متوجه حضور فرزند دوم به عنوان خواهر یا برادرش کنند و از این طریق تا حد زیادی از بروز ناسازگاری و بداخلاقی کودک جلوگیری کنند.
والدین باید مزایای داشتن خواهر یا برادر را برای فرزند خود بگویند و از این طریق او را برای قبول فرزند دوم آماده کنند.همچنین در خانه باید شرایطی فراهم شود تا فرزند اول حس مالکیت نسبت به فرزند جدید را به دست آورده و شرایط را درک کند.
والدین برای اینکه فرزند اول، حضور فرزند دوم را به راحتی قبول کند باید کارهایی را انجام دهد.مثلا زمانی که می خواهد برای فرزند جدید وسایل بخرد، برای فرزند بزرگترشان هم اسباببازیهای ویژه و مخصوص او را بخرند که او احساس بیارزشی نکند.
همچنین برای اینکه فرزند اول، تولد فرزند دوم را بپذیرد، باید برنامه های ترتیب داده شود که فرزند زمانهای بیشتری در کنار پدرش باشد و اینکار کمک می کند که از وابستگی او به مادرش کمتر شود .
والدین باید فرزندان اولشان را به رابطه ملایم با فرزند جدید تشویق کنند و تلاش کنند مسئولیت ها و وظایف مختلف به او دهند تا به او بفهمانند که بزرگ شده و مزایای بزرگتر بودن را به عنوان یک حمایتگر به او بشناسانند و همچنین با اینکار او را در نگه داری و مراقبت فرزند جدید سهیم کند .مثلا از آنها بخواهند در مرتب کردن و چیدمان اتاق کودک به آنها کمک کند، تا با اینکار احساس حسادت در او کم شود.
گاهی اوقات والدینی که تا چند هفته یا چند ماه دیگر قرار است صدای گریههای فرزند دوم در خانهشان بپیچد، مشاهده میکنند که دختر یا پسرشان به تدریج رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان میدهد. در این صورت آنها باید بدانند که علت چنین واکنشهایی درخواست پنهان فرزند اول برای جلب محبت، توجه و نگرانی ازقسمت کردن علاقه و محبت آنان است. این رفتار از زمانی که وی در جریان به دنیا آمدن خواهر یا برادر خود قرار میگیرد ممکن است دیده شود.
حتی ممکن است از اولین ماه های تولد فرزند دوم ، در رفتارهای فرزند اول تغییراتی به وجود بیاید، از این رو والدین باید قبل از به دنیا آمدن فرزند دوم، از خوبی های خواهر و برادر برای او توضیح دهند و زمان دقیق به دنیا آمدن فرزند را به او بگویند . مثلا این که قرار است در بهمن ماه از تنهایی در بیایی و مانند دوستانت دارای خواهر یا برادر شوی. البته این موضوع را با توجه به فهم کودک باید به او بگویید و اگر فهمی از زمان دقیق نداشت ، مثلا به او بگویید نوزاد در فصل زمستان به دنیا خواهد آمد.
کودک
کنجکاوی کودکان
گاهی ممکن است کودکان کنجکاو شوند تا بدانند که عضو جدید خانواده از کجا و چگونه قرار است به جمع خانوادگی آنها اضافه شود. در چنین شرایطی والدین باید به او بگویند که " بچه از شکم مادر می آید " و در همین حد اکتفا کنند و بیشتر توضیح ندهند.
والدین باید در فرصت مناسب بنشینند و با کودک آلبوم دوران نوزادی او را ورق بزنند و عکس های دوران نوزادی اش را به او نشان دهند و اگر از همان زمان نوزادی عکش گرفته اند ، با صبر و حوصله عکس ها را ورق بزنند و اگر خاطرهای از هرکدام دارند درباره آن کمی صحبت کنند.
زمانی که می خواهیدنام مناسب برای فرزند جدید انتخاب کنید، حتما این کار را با حضور فرزند اول انجام دهید تا او نیز در این زمینه نظر بدهد. این نوع برخورد کمک میکند تا کودک بهتدریج در جریان برنامههای پدر و مادرش برای ورود عضو چهارم به خانواده قرار گیرد، نظر بدهد و به این ترتیب وقتی از نزدیک مشاهده کند که خانواده چقدر به نظرات او اهمیت میدهند، به تدریج حساسیتش کم و کمتر شود.
در بیشتر مواقع والدین با خرید وسایل جدید از جمله تخت، اسباب بازی یا لباس های نوزاد به استقبال عضو جدید میروند. آنها بهتر است این کارها را حدود 4 تا ۶ هفته پیش از اینکه فرزندشان به دنیا بیاید، انجام دهند و از فرزند اولشان هم درباره نحوه انتخاب و شکل این وسایل نظرخواهی کنند. این رفتار موجب میشود تا او دربرابر عضو جدید خانواده احساس مسئولیت کند.
والدین حتما به این نکته توجه داشته باشند که این کارها را در فاصله ی زمانی کم تا به دنیا آمدن فرزند انجام ندهند و در واقع برای انجام این امور وقت مناسب و فرصت کافی قرار دهند، زیرا بروز تغییر و در فاصله زمانی کم تولد فرزند جدید، میتواند حساسیتها و حسادتهای دختر یا پسر را بهمیزان بیشتری برانگیزد.
والدین بهتر است برای اینکه فرزند اول خود را برای آمدن عضو جدید آماده کنند، دوستان و خویشاوندانی که در وضعی مشابه با آنها قرار دارند یا نوزادی در خانه دارند، را برایشان یاد آوری کنند و اگر امکانش بود برنامهریزی کنند که تعطیلات آخر هفته سری نیز به آنها بزنند. این ملاقاتها ذهن فرزند را برای ورود عضو چهارم به جمع صمیمی خانواده آماده میکند.
همچنین آنها باید فرزند خود را برای احساس مسئولیت در مواجهه با خواهر و برادر جدید آماده کنند. مثلا به او به عنوان فرزند بزرگ خانواده شیوه ی مراقبت و نگهداری از فرزند کوچک را به او آموزش دهند و به او بگویند که چگونه باید با خواهر یا برادر تازه به دنیا آمده برخورد کند.آنها باید این موارد را با او تمرین کنند و به این ترتیب، قبل از تولد عضو جدید به او مفهوم مسئولیت پذیری و برقراری یک ارتباط ملایم را بیاموزید.
والدین بهتر است برای اینکه فرزند اول خود را برای آمدن عضو جدید آماده کنند، دوستان و خویشاوندانی که در وضعی مشابه با آنها قرار دارند یا نوزادی در خانه دارند، را برایشان یاد آوری کنند و اگر امکانش بود برنامهریزی کنند که تعطیلات آخر هفته سری نیز به آنها بزنند. این ملاقاتها ذهن فرزند را برای ورود عضو چهارم به جمع صمیمی خانواده آماده میکند.
چگونگی برخورد با فرزند در هنگام تولد فرزند جدید
با گذشت روزها و ماه ها ،زمان به دنیا آمدن فرزند دوم می رسد، در این زمان بهتر است کودک را در ذوق و اشتیاقی که خودتان برای به دنیا آمدن فرزند دوم دارید، او راه در آن ذوق شریک کنید و به محض تولد در فاصله زمانی کوتاه اگر امکان دارد شرایطی را فراهم کنید که فرزند اول بتواند ، مادر و فرزند جدید را ملاقات کند.
بهتر است این ملاقاتها زمانی باشد که بقیه افراد فامیل که برای تبریک و دیدن مادر و نوزاد آمدهاند، حضور نداشته باشند و جمع صمیمی خانواده چهار نفری را در نخستین روزهای اضافهشدن عضو جدید خانواده زیر یک سقف تجربه کنید.
زمانی هم که قرار است برای نخستین بار نوزاد به خانه بیاید، والدین باید به چند نکته توجه داشته باشند. اول اینکه یادشان باشد از کودک برای رسیدگی به کارهای روزانه فرزند دوم کمک بگیرند. این رفتار به او میفهماند که فراموش نشدهاست و قرار نیست کسی جای وی را بگیرد.
البته باید به این نکته توجه داشتهباشید؛ وظایفی که به عهده ی او گذاشته می شود، باید متناسب با سن و تواناییهای او باشد. مثلا او بخواهید زمانی که در حال تعویض پوشک نوزاد هستید، او را سرگرم کند یا همراه شما گهواره را تکان دهد، یا در مواقعی که نوزاد بیدار است با او صحبت کند.
مشکلات والدین در هنگام مواجهه فرزند اول با عضو جدید
گاهی اوقات والدین با این شرایط روبهرو میشوند که فرزند اول تمایل زیادی به عضو جدید خانواده نشان نمیدهد و از او کنارهگیری میکند. در این شرایط هم والدین نباید نگران باشند و به هیچ عنوان او را تحت فشار برای بازی یا نزدیک شدن به نوزاد قرار ندهند.چون این موضوع نیاز به گذشت زمان دارد و با گذشت زمان مشکل حل می شود.
ممکن است کودک خودش را لوس کند و رفتارهای بچگانه از خود نشان دهد و یا کودکانه صحبت کند.بهتر است این رفتارها مانند کودکانه صحبت کردن را نادیده بگیرید. هنگام انجام رفتارهای بچهگانه با کودک صحبت نکنید و به او نگاه نکنید. در این زمان از اتاق خارج شوید یا مشغول کار شخصی خود شوید. زمانی که رفتار کودکتان خوب و پسندیده است او را تشویق کنید و به او توجه کنید.
بهتر است والدین برای هر رفتار کودک خودشان را آماده کنند و او را به خاطر انجام این کارها سرزنش نکنند. مثلا اگر او میگوید "نوزاد جدید را دوست ندارم” به او نگویید این احساس بد است بلکه به او اجازه دهید تا احساس خود را حتی به صورت مخفی نشان دهد.
والدین باید به کودک اجازه دهند نوزاد را در آغوش بگیرد و واکنشهای نوزاد را برای کودک توصیف کنند. برای مثال به او بگویند که "او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار کنی” این توضیحات کمک می کند که روابط میان فرزند اول و نوزاد تازه متولد شده بهتر شود و حتی از روابط به وجود آمده لذت ببرد.
همچنین بهتر است با او مجادله نکنید و با نامطلوب بودن حضور یک نوزاد جدید در جمع خانوادگی در بعضی مواقع موافقت کنید و مواظب باشید به کودک احساس گناه و یا تقصیر از احساسات منفیاش را القا نکنید.
زمانی که نوزاد خواب است و کودک به آرامی بازی میکند، والدین باید او را تشویق کنند و احساس خود را به کودک نشان دهند و به او بگویند دوستش دارند تا او هم احساسات خود را برای پدر و مادرش بیان کند.
والدین باید به کودک اجازه دهند نوزاد را در آغوش بگیرد و واکنشهای نوزاد را برای کودک توصیف کنند. برای مثال به او بگویند که "او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار کنی” این توضیحات کمک می کند که روابط میان فرزند اول و نوزاد تازه متولد شده بهتر شود و حتی از روابط به وجود آمده لذت ببرد.
همچنین مادر قبل از اینکه به نوزاد شیر دهد، چون در زمان شیر دهی نمی تواند به خواسته های کودک بزرگتر پاسخ دهد، او را سرگرم کند و برای او اسباب بازیهایش را بیاورد تا بازی کند و یا به او نوشیدنی و یا یک غذای ساده بدهد تا در زمان شیر دهی بهانه نیاورد و اگر برعکس ، رفتار خوبی داشت، او را تشویق کند.