واکنش به اظهارات جنجالی یک نماینده درباره IQ

 

فاطمه محمدبیگی پزشک عمومی و نماینده مجلس است. او در گفت‌وگویی درباره «بحران جمعیت و فرزندآوری» به موضوع تنزل آی.کیو در کشور هم اشاره کرده و گفته بود: «متاسفانه هم‌اکنون پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ما با کاهش IQ روبه‌رو هستیم. قبلاً ضریب هوشی ایرانی‌ها ۱۰۴ بود و ایران بین چهار پنج کشور برجسته از نظر آی.کیو بود اما هم‌اکنون متوسط آی.کیوی ایرانی‌ها حدود ۸۴ است».

او درباره دلایل این تنزل هم چنین گفته بود: «دلیلش این است که نخبگان و تحصیل‌کردگان ما عمدتاً ازدواج نکرده‌اند، دیر ازدواج کرده‌اند یا نهایتاً تک‌فرزند و دوفرزندی هستند؛ لذا ذخیره ژنتیکی ایرانی‌ها در حال کاهش است».

ادعای پایگاه‌های بین‌المللی

سایت‌های متعددی رده‌بندی کشورها را از نظر آی.کیو منتشر می‌کنند؛ از آن جمله، گزارش پایگاه world population review است که ادعا می‌کند میانگین آی.کیو ایرانی‌ها ۸۴ است؛ همان عددی که محمدبیگی به آن اشاره کرده است. با این عدد، ایران در بین ۱۸۳ کشور جهان در رتبه ۱۱۰ قرار گرفته است. این پایگاه همچنین ۱۰ کشور دارای بالاترین میانگین ضریب هوشی جهان را به این ترتیب معرفی کرده است: هنگ‌کنگ، سنگاپور، کره جنوبی، چین، ژاپن، تایوان، ایتالیا، سوئیس، مغولستان و ایسلند که ضریب‌های هوشی بین ۱۰۱ تا ۱۰۸ داشته‌اند. همچنین طبق این گزارش، آی.کیوی برخی دیگر از کشورها به این شرح است: هلند: ۱۰۰، انگلستان: ۱۰۰، سوئد: ۹۹، کانادا: ۹۹، آلمان: ۹۹، اسپانیا: ۹۸، فرانسه: ۹۸، آمریکا: ۹۸، روسیه: ۹۷.

البته طبق این گزارش، شاخص‌های متعددی برای تعیین میانگین ضریب هوشی کشورها ملاک قرار می‌گیرد؛ از جمله نمرات آزمون‌های استاندارد، میانگین ضریب هوشی ساکنان یک منطقه، سطح سواد و تحصیلات و شاخص سرمایه اطلاعاتی.

آی.کیو چیست؟

باید این را هم بدانیم که تعریف ضریب هوشی یا همان آی.کیو چیست؛ ضریب هوشی هر فرد معیاری برای سنجش توانایی در استدلال و حل مشکلات است و این‌طور محاسبه می‌شود: «سن عقلی تقسیم بر سن تقویمی، ضربدر ۱۰۰» (سن عقلی از طریق برخی آزمون‌ها و سنجش‌ها محاسبه می‌شود). با این فرمول، دسته‌بندی‌هایی برای ارزیابی ضریب هوشی صورت می‌گیرد:

نابغه سرآمد: آی.کیو ۱۶۰ و بالاتر

نابغه: آی.کیو ۱۴۵ تا ۱۵۹

تیزهوش: آی.کیو ۱۳۰ تا ۱۴۴

باهوش: آی.کیو ۱۲۰ تا ۱۲۹

متوسط قوی: آی.کیو ۱۱۰ تا ۱۱۹

متوسط: آی.کیو ۹۰ تا ۱۰۹

مرزی: آی.کیو ۷۰ تا ۸۹

آموزش‌پذیر: آی.کیو ۵۰ تا ۶۹

تربیت‌پذیر: آی.کیو ۲۶ تا ۴۹

حمایت‌پذیر:آی.کیو ۲۵ و پایین‌تر.

به هیچ‌وجه قبول نداریم

اما با توجه به اظهارات نماینده مجلس و همچنین اطلاعات این پایگاه‌های بین‌المللی، دو سوال مهم وجود دارد:

* این ارزیابی‌ها چقدر معتبر است؟

* آیا واقعا مهاجرت نخبگان و خودداری آنها از فرزندآوری باعث کاهش ذخیره ژنتیکی کشور می‌شود؟

این سوال‌ها را با پروفسور علی کرمی مطرح می‌کنم و او توضیحاتی در این‌باره ارائه می‌کند. پروفسور کرمی، متخصص بیوتکنولوژی پزشکی و فوق‌تخصص مهندسی ژنتیک است و مدارک عالی تحصیلی خود را از آمریکا و دانمارک اخذ کرده است. او در پاسخ به سوال اول من می‌گوید: «به هیچ‌وجه این رده‌بندی پایگاه‌های خارجی را قبول نداریم و معتقدیم این پایگاه‌ها تحت‌کنترل برخی سازمان‌ها فعالیت می‌کنند و تلاششان این است که کشور ایران را جزو کشورهای دارای ضریب هوشی متوسط به پایین نشان دهند».

البته او برای این ادعای خود استدلال‌هایی هم دارد؛ مثل افزایش قابل‌توجه تعداد اختراعات، مقالات، ضریب هوشی جوانان نسل امروز، شرکت‌های دانش‌بنیان متعدد و ... .

کرمی بر این مهم نیز تاکید دارد که «نقطه ضعف ما در کشور، نداشتن پایگاه‌های مرجع داخلی در این زمینه‌هاست به همین دلیل متاسفانه برخی پایگاه‌های خارجی سند اظهارنظرها و تصمیم‌گیری‌ها می‌شود».

قطعی‌نبودن تاثیر وراثت؛ قطعی‌بودن تاثیر محیط و آموزش

پاسخ پروفسور کرمی به سوال دوم من هم این است: «نمی‌توانیم به طور قطعی بگوییم که مهاجرت تعدادی از نخبگان باعث کاهش ذخایر ژنتیکی کشور می‌شود، چراکه در کنار این مهاجرت‌ها، خیلی از نخبگان هم به کشور بازمی‌گردند و بنابراین ارزیابی دقیق این موضوع ممکن نیست. البته نکته مهم‌تر هم این است که هرچند انتقال هوش از طریق وراثت رد نشده اما در هیچ‌کدام از تحقیقات جهانی نقش قطعی آن هم به اثبات نرسیده و حتی این موضوع تایید شده است که آموزش و محیط تاثیر قطعی در ارتقای ضریب هوشی دارد».

آموزش و پرورشی که نخبه‌پرور نیست

اما این استاد دانشگاه در کنار تاکید بر دروغ‌بودن ادعاهای پایگاه‌های بین‌المللی می‌گوید: «باید این نکته را هم فراموش نکنیم که نظام آموزشی ما در مدارس به هیچ‌وجه نخبه‌پرور نبوده و حتی برخی ژن‌های بااستعداد را سرکوب هم کرده است. در کنار آن، بحران روند منفی جمعیت در کشور و رفتن به سمت کهنسالی را هم نباید فراموش کنیم. اینها موضوعات نگران‌کننده‌ای است که باید اصلاح شود، در غیر این صورت دچار مشکلات بسیاری خواهیم شد».