تصاویر لباس‌های کودکان ما هویت ندارد

جایگاه تصویرسازی در دنیای مد و لزوم توجه به این مقوله در ایران از مباحث مهم حوزه طراحی لباس است. طراحی لباس در ایران مستقیما با حوزه حجاب و زنان در ارتباط است.

در این بین لباس کودکان و نوجوانان هم مقوله‌ای است که در سال‌های اخیر بیشتر به آن توجه شده است، اما هنوز جای کار زیادی دارد.

مرضیه زارع، دکترای پژوهش هنر با گرایش طراحی پارچه و لباس و عضو هیئت علمی دانشگاه در این گفتگو به بیان تفاوت تصویرسازی و طراحی لباس و همچنین نقد وضعیت مد و لباس در حوزه کودک و نوجوان پرداخته است.

تصویرسازی برای لباس کودک و نوجوان

تصویرساز یکی از افرادی است که در پروسه نقش بستن یک تصویر بر روی لباس کودک و نوجوان فعالیت می‌کند.

تصاویر کنونی بر روی لباس کودکان ما هویت ندارد. البته این مسئله در مورد لباس بزرگسالان هم صدق می‌کند. وقتی دنیا به سمت پسا مدرن حرکت کرد، قرار شد سنت و مدرنیته با هم تلفیق شوند. اما ما همچنان سنت را به شکل سنت استفاده می‌کنیم و مدرنیته غرب را به شکل اغراق شده بر روی لباسهایمان می‌آوریم و همین موجب شده اکنون بچه‌های ما دچار یک بی‌هویتی محض شوند.

مفاهیمی که در شاهنامه، امثال‌الحکم و منابع عمیق ادبی و تصویری که در فرهنگ اصیل ایرانی وجود دارد و حتی قصه گویی مادران برای بچه‌هایشان می‌تواند به صورت کاملاً مدرن برای بچه‌های امروزی به تصویر دربیاید و با توجه به دنیای بچه‌ها نقش همه لباس‌هایی باشد که ما امروز در بازار می‌بینیم.

سوژه‌های غربی بر روی لباس کودک ایرانی

در بازار لباس ایران آنقدر که تصاویر مربوط به انیمیشن‌ها یا سوژه‌های خارجی می‌بینیم سوژه‌های ایرانی نمی‌بینیم، در خصوص دلیل این مسئله باید گفت که ما یا درست هویت نشانه‌های فرهنگی خود را نشناخته‌ایم و یا اینکه درست به آن نپرداخته‌ایم. حواسمان نبوده که نسلی از بچه‌ها در حال تربیت هستند که با رسانه‌های مختلف احاطه شده‌اند و دلشان می‌خواهد که در عین داشتن هویت ایرانی متصل به مفاهیم جهانی مد هم باشند و این مفاهیم جهانی به حدی آن‌ها را احاطه کرده‌اند که متأسفانه بسیاری از مواقع حتی بچه‌های ما داستان‌های ایرانی را نمی‌دانند و نشانه‌هایی که در هر یک از مظاهر هویت ایرانی بوده را نمی‌شناسند.

این وظیفه ما طراحان و تصویرسازان حوزه مد و لباس است که این نشانه‌ها و شخصیت‌ها را با پژوهش و کار علمی شناسایی و متناسب با کودکی بچه‌های امروز آن‌ها را برای لباس کودک باز طراحی کند. باید دهکده بزرگ جهانی که امروزه از آن یاد می‌شود هم در طراحی لباسمان اتفاق بیفتد و مظاهر سنت و مدرنیته در حوزه مد و لباس با هم ترکیب شوند تا بتوانیم در صنعت مد و لباس کودک به درستی به پیش برویم.

اولین مسئله مورد نیاز این است که طراحان و فعالان عرصه لباس باید کتاب بخوانند تا تفکرشان با ادبیات، جامعه شناسی، روانشناسی و مردم شناسی امیخته شود. هنر نباید تا این حد از بسیاری از آموزه‌های سایر علوم دور بماند. چون چه در حوزه طراحی لباس و چه تصویرسازی نیاز داریم که همه چیز را گرد هم بیاوریم چرا که در طراحی لباس با انسان‌ها سرو کار داریم و باید همه مسائل مرتبط با انسان‌ها را کنار هم بیاوریم و این کار ممکن نیست مگر اینکه طراحان و فعالان عرصه مد و لباس در حوزه‌های مختلف کتاب بخوانند و تیم‌هایی با حضور متخصصان از رشته‌های مختلف تشکیل دهند.

حتی وقتی می‌خواهیم تصویرسازی کنیم باید به مدد یافته‌های پژوهشی شروع به تصویرگری و طراحی لباس کنیم. اگر چنین کردیم اتفاق‌های خاص رخ خواهد داد، اما تا زمانی که پایه و اساس پژوهشی عقبه طراحی و تصویرسازی ما نباشد نمی‌توانیم کار شاخصی ارائه کنیم.

در پژوهش‌هایی که بر روی جامعه آماری سه هزار نفره انجام داده‌ام، متوجه شدم که مبنای کاری بسیاری از طراحان جست و جو کردن در سایت‌ها و نرم‌افزار‌های مد است و وقتی از طراحان سؤال می‌شد که آیا در مورد رنگ‌ها و فرم‌های اصیل ایرانی اطلاع دارید، مشخص می‌شد که اطلاعات بسیاری از آن‌ها کم یا سطحی است.

در هر جای دنیا وقتی می‌خواهند طراح و تصویرگر تربیت کنند ابتدا به آن‌ها یاد می‌دهند که کتاب بخوانند و هویت خود را بشناسند. نشانه‌های فرهنگی خودشان را عمیق درک کنند و بعد وارد جرگه طراحی و تصویرگری لباس شوند، اما متأسفانه در ایران اینگونه نیست.

تصویرسازی یعنی کشیدن تصویر زیبا به عنوان یک اثر هنری در یک ژورنال یا چاپ بر روی پارچه. در تصویرسازی بر روی جنبه‌های دکوراتیو و تزئینی لباس تمرکز می‌شود، اما در طراحی لباس، طراح طرحی را که قرار است دوخته و به بازار عرضه شود را ارائه می‌کند. طرحی است که قرار است وارد بازار شده و به لباسی تبدیل شود که در اختیار مصرف کننده قرار گیرد.

در واقع تصویر سازی هنر ارائه لباس به زیباترین شکل ممکن در ژورنال است به نحوی که مورد توجه طراحان، تولید کنندگان و مردم قرار گیرد. تصویرساز در اصل یک تصویرگر است و گاهی نیز تصاویری را می‌کشد تا نقش یک تی‌شرت شوند.

تصویرگر طراح نیست بلکه رشته تصویرگری مقوله‌ای است که سه شاخه گرافیک، طراحی و نقاشی و طراحی لباس را در خود دارد. در این شاخه از رشته طراحی لباس زیبا کشیدن جایگاه بسیار مهمی دارد و در آن چیزی که کشیده می‌شود باید جنسیت سازی، اندام شناسی و تناسبات بدن مانکن رعایت شود و میزان زیبا کشیدن به نسبت کاربردی بودن مهم‌تر است.

یکی از گرایش‌هایی که رشته طراحی لباس دارد تصویرسازی لباس است. کسانی که بخواهند در حوزه چاپ پارچه ورود کنند یا بخواهند در مجلات مد کار کنند، در این رشته تحصیل می‌کنند. این رشته به واسطه اینکه بخش هنر رشته طراحی لباس را در بر می‌گیرد در جهان مد بسیار پرطرفدار است.

تصویرسازی یکی از قطعه‌های پازلی است که در هنر صنعت مد و لباس جایگاه مهمی دارد و باید به آن به خوبی پرداخته شود تا هنر ـ صنعت مد و لباس یک کشور بتواند به رشد و موفقیت بالایی در جهان مد برسد. اگر بخواهیم لباس‌هایمان را به جهان عرضه کنیم باید تصویرسازی مورد توجه قرار گرفته و به رشد و بالندگی در کشور برسد.

وضعیت هنر تصویرسازی لباس در ایران

در ایران تصویرسازی از طراحی لباس منفک نیست و کسی که تصویرسازی می‌کند را به عنوان یک طراح لباس می‌شناسیم. فقط در چند دانشگاه این رشته به صورت مجزا مورد توجه قرار دارد و در حال تربیت دانشجو در این رشته هستند؛ یعنی به صورت تخصصی به مسئله تصویرسازی توجه نشده است.

در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مسئله تصویرسازی و طراحی لباس درهم آمیخته شده‌اند. ما به هنرجویانی که می‌خواهند وارد بخش طراحی یا تولید لباس شوند یاد می‌دهیم که جنسیت پارچه خود را به خوبی بر روی پارچه طراحی و مشخص کنند. در حالی که برای فردی که می‌خواهد لباس طراحی کند این مسئله مهم نیست؛ چرا که او باید بتواند با پارچه یک اثر بدیع طراحی کند. ولی در ایران به اشتباه مسئله تصویرسازی وارد حوزه طراحی لباس شده و مطرح می‌شود اگر یک طراح نتواند طرحی زیبا بکشد نمی‌توند طرح خود را ارائه کند.

طراحان نباید گروه سنی بچه‌ها و نوجوانان را از دست بدهند، چون در این حوزه بسیار ضعیف هستیم. طراحی و تصویرسازی برای لباس کودک هم از نظر مالی و هم از نظر فرهنگی بسیار مهم است. طراح و تصویرسازی که می‎خواهد برای بچه‌ها کار کند باید با بچه‌ها حرف بزنند، با آن‌ها بازی کنند، وارد دنیای بچه‌ها شوند و در کنار بچه‌ها کتاب‌های بچه گانه بخوانند تا بتوانند بچه‌ها را درک کنند و وقتی در خصوص دنیای کودکان به اندازه کافی ذهنیت پیدا کردند، مطالعه بر روی حوزه‌های مختص کودکان را انجام دهند و بعد وارد دنیای طراحی لباس برای این نسل بسیار مهم و گروه سنی حساس شوند؛ گروهی سنی که از نوزادی شروع می‌شود.

من از طراحان و فعالان عرصه پوشاک می‌خواهم در سِت‌های مادر و کودکی که طراحی می‌کنند نخواهند که بچه‌ها را شبیه بزرگ‌تر‌ها کنند. بچه‌ها به دنیای بچگی خودشان نیاز دارند و اگر بچه‌ها بچگی نکنند قطعاً بزرگی خوبی نخواهندداشت؛ بنابراین طراحان به بچه‌ها دنیای بچگی خودشان را بدهند و به بزرگ‌تر‌ها دنیای خودشان را.

 

منبع: فارس