والدین برای امنیت فرزندان در فضای مجازی چگونه رفتار کنند؟

والدین نقش اساسی و اصلی در حفظ امنیت کودکان در برابر آسیب‌ها و تهدیدات فضای مجازی برعهده دارند به ویژه اینکه در روز‌های کرونایی فرزندان آن‌ها از طریق فضای مجازی تحصیل می‌کنند، براین اساس آن‌ها باید سطح دانش و آگاهی خود را بالا ببرند و با آگاهی‌بخشی به کودکان و همراهی آن‌ها در این محیط، از آسیب‌های این حوزه پیشگیری کنند.

صحبت نکردن با غریبه‌ها از توصیه‌های همیشگی والدین است این اصل در فضای مجازی نیز صادق است، بر این اساس به گفته کارشناسان پلیس فتا چنانچه از فرستنده پیام شناختی ندارید، کنجکاوی را کنار بگذاردی و پیام را حدف کنید، این دست پیام‌ها نه تنها ممکن است بر هم زنند آرامش خانواده باشد بلکه در مواقعی حامل بد افزار و ویروس است.

والدین باید محدودیت زمانی برای استفاده گوشی و تبلت به منظور فعالیت در فضای مجازی در نظر بگیرند و سعی کنند هنگام استفاده از دستگاه‌های هوشمند توسط کودکان و نوجوانان در کنار آن‌ها حضور داشته باشند، زیرا همراه و همگام بودن با فرزندان برای فعالیت در فضای مجازی و نظارت بر فعالیت آن‌ها برای کاهش تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی از وظایف والدین است.

کارشناسان پلیس فتا به والدین توصیه می‌کنند که در انتخاب نوع بازی رایانه‌ای و همچنین رده سنی بازی‌ها نظارت کافی داشته باشد، زیرا انزوا یکی از مهم‌ترین تاثیرات منفی بازی‌های آنلاین است. کودکان و نوجوانان به جای حضور در اجتماع و مراوده و بازی با همسالان، وقت خود را صرف بازی‌های کامپیوتری می‌کنند براین اساس از نظر اجتماعی منزوی می‌شوند.

بازی‌های رایانه‌ای این قابلیت را دارند که بتوانند باعث رشد فکری کودکانان و نوجوانان شود و بالعکس عاملی باشند برای ترویج، خشونت، بی بند و باری و کم تحرکی آنها، از این رو شناخت فواید و مضرات این بازی‌ها توسط والدین می‌تواند در انتخاب بازی‌های ریانه‌ای برای کودکان نقش مهمی داشته باشند.

کارشناسان فضای مجازی همچنین به والدین توصیه می‌کنند تا با فرزندان خود در رابطه با استفاده صحیح از تلفن همراه و اینکه چگونه باید از آن استفاده کنند، صحبت کرده و به او آموزش دهند که کی، کجا و چطور از تلفن همراه استفاده کنند و در مور استفاده از تلفن همراه و اثرات بد آن به او هشدار دهند.

با توجه به اینکه در حال حاضر بخش عمده‌ای از آموزش دانش‌آموزان از طریق فضای مجازی و برنامه شاد صورت می‌گیرد، از این رو همراهی و توجه والدین به فعالیت فرزندان در این فضا لازم و ضروری‌تر است.

از آنجا که رده‌بندی سنی برای دریافت محتوا‌های فضای مجازی در ایران رعایت نمی‌شود، دریافت محتوا‌های نامناسب یکی از مهم‌ترین تهدیدات این فضای برای کودک و نوجوانان محسوب می‌شود.

عضویت در کانال‌ها و گروه‌های مختلف، استفاده از فیلترشکن‌ها و بازدید از سایت‌های نامناسب از دیگر تهدیدات فضای مجازی برای فرزندان محسوب شده که ضرورت همراهی والدین و فرزندان را بیش از پیش نمایان می‌کند. والدین برای نظارت دقیق و کنترل‌شده بر فعالیت فرزندان خود در فضای مجازی می‌توانند از ابزار‌های کنترلی و نظارت والدین استفاده کنند. برنامه‌های ساخته شده برای نظارت بر فرزندان، زمان استفاده از اینترنت توسط کاربران، سایت‌های مجازی برای بازدید و زمان استفاده از ابزار‌های هوشمند را هدفمند کرده و زمینه افزایش امنیت سایبری خانواده را فراهم می‌آورند.

با توجه به اینکه استفاده از برنامه‌های خارجی و فیلتر شده نیاز به استفاده از نرم‌افزار‌های عبور از فیلترینگ دارد، والدین توجه داشته باشند فرزندان آن‌ها برای حضور در کلاس‌های مجازی آموزشی از برنامه‌های خارجی و فیلتر شده استفاده نکنند و این نکته را در نظر داشته باشند که برای جلوگیری از نصب بدافزار‌ها و فایل‌های مخرب، برنامه‌ها و نرم‌افزار‌های مورد نیاز را از منابع معتبر و رسمی دریافت و از دریافت برنامه‌های متفرقه از طریق کانال‌ها و گروه‌های شبکه‌های اجتماعی خودداری کنند.

عدم نظارت والدین بر فعالیت آنلاین فرزندان می‌تواند تبعات جبران ناپذیری برای فرزندان و خانواده در پی داشته باشد همان طور که گفته شد، با توجه به تغییر سریع فناوری و اضافه شدن امکانات و خدمات جدید در بستر فضای مجازی، والدین باید خود را با این فضا بیش‌از پیش مأنوس کنند و آموزش‌های لازم را در این حوزه ببینند، در این مسیر والدین می‌توانند از افراد آشنا به این فضا، آموزش‌های اینترنتی و کتاب یا فرزندان بزرگتر خود یاری بگیرند.

آمار‌ها نشان می‌دهد حدود ۱۹ میلیون کاربر اینترنت در کشور زیر ۱۸ سال سن دارند، با رشد فناوری اطلاعات و گوشی‌های هوشمند، جرایم سایبری افزایش یافته است. رشد جرایم اینترنتی نشان از افزایش تهدیدات سایبری برای کاربران فضای مجازی اعم از کودکان و نوجوانان دارد که لازمه کاهش این آمار و پیشگیری از وقوع جرایم سایبری، افزایش آگاهی عمومی و اطلاع از آسیب‌ها و تهدیدات فضای سایبر خصوصا از سوی والدین است.

راه‌های حفظ امنیت و حریم خصوصی فرزندان در فضای مجازی

با گسترش نفوذ اینترنت دسترسی افراد به خدمات مختلف ارائه شده در فضای مجازی افزایش یافته است. کودکان نیز از این امر مستثنی نبوده و نسل به نسل شاهد بلوغ توانایی‌هایی آن‌ها در استفاده از فناوری‌های مختلف و استفاده از اینترنت هستیم. با این پیشرفت‌ها، تهدید‌های مختلف و متنوع موجود در فضا‌های مجازی مختلف در شبکه‌های اجتماعی که مشخصه اصلی آن‌ها تعامل و ارتباط با سایر کاربران است، نگرانی‌ها در مورد امنیت کودکان و نوجوانان را بسیار افزایش داده است.

یکی از دلایل اهمیت این موضوع، آسیب‌پذیری بیشتر کودکان در فهم حریم خصوصی و آگاهی از مسائل پیرامون آن است؛ برای مثال در ساده‌ترین شکل این آسیب‌پذیری، ممکن است سیاست‌های حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی به زبانی غیر از زبان مادری به کودکان و نوجوانان نمایش داده شود که مسلما توسط کودک به خوبی درک نمی‌شوند. در این جا به نکات اساسی که کارشناسان پلیس فتا برای حفظ امنیت فرزندان در فضای مجازی تاکید دارند، اشاره می‌شود:

۱ - مراقب باشید کودکان کم سن بدون نظارت از فضای مجازی استفاده نکنند.

۲ - تنظیمات امنیت و حریم خصوصی دستگاه را به طور مرتب بررسی کنید.

۳ - تنظیمات حریم خصوصی حساب‌های کاربری را به صورت مرتب بررسی کنید.

۴ - از نرم افزار‌های فیلترینگ و مانیتورینگ استفاده کنید.

۵- برای استفاده ازشبکه‌های اجتماعی و دستگاه‌ها قانون بگذارید.

۶ - سعی کنید عادت‌های کودکان و نوجوانان خود را بشناسید.

۷ - الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید.

۸ - در مورد فناوری‌های جدید به روز باشید.

۹ - مراقب تصاویر و مطالبی که فرزندانتان در شبکه‌های اجتماعی ارسال می‌کنند، باشید.

۱۰ - اتصال اینترنت برای فرزندان در اتاق خصوصی ممنوع است.

راهکار‌های برای کنترل فرزندان در فضای مجازی

پلیس فتا برای اطمینان والدین از اینکه کودکان به چه مطالبی در فضای سایبری دسترسی دارند، توصیه‌ها و راهکار‌های دیگری ارائه کرده اندکه بر برخی از آن‌ها در ادامه اشاره می‌شود:

۱ - استفاده از موتور‌های جستجو بومی، می‌تواند از دسترسی اتفاقی کودکان به محتوای غیراخلاقی و مطالب هرزه‌نگاری جلوگیری کند که البته موتور‌های جستجو متعددی در کشور راه‌اندازی شده است که والدین می‌توانند از آن‌ها برای دسترسی کودکان به اینترنت استفاده کنند.

۲ - فعال سازی قابلیت جستجوی ایمن، امکانی است که بسیاری از موتور‌های جستجو خارجی برای محدودکردن و جلوگیری از نمایش مطالب و تصاویر غیراخلاقی استفاده می‌کنند و والدین می‌توانند با فعال کردن این گزینه در موتور‌های جستجو با آسایش خاطر بیشتری آن را در اختیار نوجوانان قرار دهند.

۳ - والدین برای پیشگیری از آسیب‌های مربوط بازی‌های رایانه‌ای باید از نظام ملی رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای (ESRA) استفاده کنند و در هنگام خرید یا دانلود بازی‌های رایانه‌ای به نماد رده‌بندی سنی بازی توجه کنند و تنها بازی‌هایی را برای کودکان خود تهیه کنند که از نظر سنی مناسب آن‌ها و مورد تایید بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای باشد.

۴ - با نصب نرم افزار‌های کنترلی، بر روی گوشی تلفن همراه یا کامپیوتر شخصی کودک علاوه بر نظارت بر فعالیت وی، می‌توان محدودیت‌های را نیز در میزان ساعات استفاده از بازی‌های رایانه‌ای تعیین کرد که از اعتیاد کودک به بازی و سایر آسیب‌های احتمالی پیشگیری خواهد کرد.

کودکان و نوجوانان در اولویت برنامه‌های امنیتی پلیس فتا

سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا، کودکان و نوجوانان را در اولویت برنامه‌های امنیتی پلیس فتا دانسته و می‌گوید: در این رابطه با همکاری آموزش و پرورش و همچنین وزارت ارتباطات و فناوری، طرحی را به عنوان طرح کودک و اینترنت «کوآ» طراحی، پایه‌ریزی و اجرا کرده ایم که در آن، بیش از ۲۰۰ هزار کودک در مقطع دبستان، متوسطه اول و دوم آموزش دیدند. در این طرح کارگاه‌های آموزشی زیر پوشش آموزش کارشناسان قرار گرفتند.

به گفته وی، کودکان خواسته یا ناخواسته وارد فضای مجازی شده‌اند و همواره آسیب‌هایی در کمین آن‌هاست، براین اساس در این مساله با دو تیپ خانواده مواجه هستیم؛ خانواده‌هایی که نسبت به این فضا اشراف دارند و کنترل حداقلی را انجام می‌دهند و خانواده‌هایی که در این مورد دارای اطلاعات زیادی نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند فرزندان را در استفاده درست از این فضا راهنمایی کنند.

سردار مجید می‌افزاید: ۷۰ درصد از دلایلی که مجرمان می‌توانند جرائم خود را به ثمر برسانند ناآگاهی کاربران از نحوه استفاده از فضای سایبری است، همین امر باعث شده پلیس فتا در سطح خانواده، جامعه و حتی در سطح حوزه‌های دولتی برنامه‌هایی مدنظر قرار دهد که در این میان کودکان صددرصد در اولویت این موضوع هستند.

با توصیه پلیس فتا و کارشناسان حوزه فضای مجازی به این نکته پی می‌بریم که فعالیت بی‌حد و مرز و بدون کنترل فرزندان در فضای مجازی یک تهدید و آسیب جدی است و والدین برای پیشگیری از هر اتفاقی در فضای مجازی نقش کلیدی به عهده دارند.