تنبلی چشم در کودکان تا چه سنی قابل درمان است؟

علی میرزاجانی رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران درخصوص علل بروز اختلال تنبلی چشم در کودکان اظهار کرد: تنبلی چشم یکی از اختلالات بینایی در کودکان است که در دهه اول زندگی قابلیت درمان دارد. این اختلال چشمی به این معنا است که گاهی اوقات علی رغم وجود بیماری‌های شایع چشمی، کودک به دلیل اینکه عملکرد چشم بطور صحیح شکل نگرفته است دید مناسب و خوبی را نخواهد داشت.

او افزود: در بین انواع بیماری‌های چشمی، اختلال تنبلی چشم غالباً هیچ گونه علائم و ویژگی‌های ظاهری بارز و مشخصی ندارد که برای والدین کودک نقش هشدار دهنده داشته باشند. به عبارت دیگر تنبلی چشم همانند دیگر بیماری‌های چشمی نیست که با علائمی از جمله سوزش، خارش، قرمزی و ترشحات چشم همراه باشد پس بسیاری از کودکانی که دچار اختلال تنبلی چشم هستند هیچ علائمی ندارند، در واقع در اغلب اوقات تنبلی چشم از نوع انکساری است و وجود عیب انکساری در یک چشم منجر به تنبلی چشم می‌گردد. در این موارد، چون کودک با یک چشم خوب می‌بیند لذا هیچ شکایتی از تاری دید نمی‌کند.

این اپتومتریست گفت: البته گاهی نیز کودک بر اثر دیگر بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید مادرزادی دچار ابتلا به اختلال تنبلی چشم می‌شود که در این شرایط ممکن است بتوانیم علائم بارزی را برای این اختلال در نظر بگیریم که حتی با چشم غیرمسلح و بدون استفاده از دستگاه‌های معاینه چشم کدورت‌های عدسی چشم و یا همان آب مروارید در مرکز مردمک یکی از چشم‌ها و یا هر دو چشم قابل رویت خواهد بود.

عوامل بروز تنبلی چشم

میرزاجانی افزود: تنبلی چشم یک نقصان بینایی است که چشم وظایف خود را به خوبی انجام نمی‌دهد، اما مسئله اصلی این است که چه عواملی سبب بروز این ضعف عملکرد چشم‌ها می‌شود که چهار دلیل عمده می‌توانیم برای این اختلال نام ببریم.

انحراف چشم

انحراف چشم به تنهای یکی از عواملی است که منجر به تنبلی چشم خواهد شد.

شماره عینک بالا در یک چشم

کودکانی که از عینک استفاده می‌کنند اگر شماره یکی از چشم‌ها بسیار بالا باشد بیشتر از دیگر کودکان در معرض ابتلا به اختلال تنبلی چشم قرار می‌گیرند.

شماره عینک بالا در هر دو چشم

کودکانی که دچار نمره عینک بالا در هر دو چشم می‌باشند ممکن است در هر دو چشم دچار تنبلی چشم شوند.

کدورت‌های میانی از قرنیه تا شبکیه چشم

گاهی اوقات ممکن است کودک به دلیل بیماری‌های چشمی از قبیل آب مروارید مادرزادی، بیماری‌های قرنیه و کدورت‌های عدسی چشم دچار این اختلال چشمی شود.

تنبلی چشم از چه سنی شروع می‌شود؟

میرزاجانی در خصوص اینکه این اختلال در کودکان معمولا از چه سنی شروع می‌شود بیان کرد: کودک زمانی که متولد می‌شود به تدریج سیستم بینایی اش تکامل می‌یابد و در این دوران اولیه زندگی در برخی موارد ممکن است شرایطی مانع این تکامل شود که درنهایت منجر به تقصان عملکرد بینایی و تنبلی چشم شود؛ بنابراین اختلال تنبلی چشم از همان سال‌های اولیه کودکی شکل می‌گیرد به همین خاطر سال‌های اولیه زندگی برای تکامل یافتن کامل بینایی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. هرچند تکامل بینایی تا سن ۱۰ سالگی ادامه دارد، اما بیشترین روند تکامل را در ۶ ماه اول زندگی خواهیم داشت.

 

او گفت: از آن جایی که تکامل بینایی در دهه اول زندگی شکل می‌گیرد به همین خاطر اگر فرصت پیشگیری و درمان در زمان مناسب را از دست بدهیم این امر سبب می‌شود تا با اختلالات جدی بینایی در سنین بزرگسالی روبرو شویم. چون در چنین شرایطی سیستم اعصاب مرکزی ما در دوران طفولیت قابلیت شکل گیری دارد و هرچه کودک بزرگتر شود این سیستم باثبات‌تر می‌شود و قابلیت انعطاف خود را از دست می‌دهد و دیگر این اختلال را نمی‌توان درمان کرد؛ بنابراین یکی از آسیب‌ها و عوارض این اختلال، بروز آسیب‌های بینایی دریک یا هردو چشم خواهد بود پس دوره درمان تنبلی چشم دوران خردسالی است و هرچه سن کودک بالاتر رود شانس درمان این اختلال کاهش می‌یابد.

میرزاجانی اظهارکرد: جهت پیشگیری از تنبلی چشم توصیه می‌شود تا کودکان قبل از سن ۳ سالگی حداقل یک مرتبه معاینه شوند تا اگر دچار نقصان بینایی یا تنبلی چشم هستند توسط اپتومتریست طی جلسات درمانی لازم درمان شوند. البته بحث درمان زمانی مطرح می‌شود که ما پیشگیری مناسبی را نداشته باشیم وگرنه با معاینه به موقع و پیشگیری لازم می‌توان اختلالات مربوط به تنبلی چشم را به حداقل رساند.

 

رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران در نهایت افزود: در بیشتر مواقع اولین اقدام برای درمان تنبلی چشم، تجویز عینک مناسب و صحیح است تا کودک بینایی خوب و کارآمد داشته باشد. در مرحله دوم ارزان‌ترین و ساده‌ترین روش برای درمان چشم تنبل، بستن چشم سالم و واداشتن کودک برای استفاده از چشم تنبل است. به همین خاطر غالباً اپتومتریست‌ها علاوه بر تجویز عینک به والدین کودک توضیه می‌کنند تا برای چند ساعت بطور روزانه چشم سالم کودک بسته شود تا کودک با چشم تنبل خود به دیدن محیط پیرامونش بپردازد، زیرا این کار به تقویت چشم ضعیف کمک می‌کند. گاهی در موارد تنبلی شدید چشم لازم است از ویژن تراپی با دستگاه‌های درمان تنبلی چشم در مطب استفاده کرد. در صورتی‌که چشم تنبل کودک دچار انحراف چشم نیز باشد ممکن است کودک علاوه بر روش‌های استفاده از عینک، بستن چشم و تمرینات بینایی، نیاز به جراحی بر روی عضلات خارجی چشم توسط جراح چشم پزشک نیز داشته باشد.