هشدار در خصوص مصرف داروهای افزاینده وزن تقلبی

مریم اخگری رئیس آزمایشگاه سم‌شناسی مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی قانونی استان تهران افزود: بررسی‌های به عمل آمده در آزمایشگاه‌های سم شناسی پزشکی قانونی بر روی دارو‌های ترک اعتیاد، افزاینده وزن (بدنسازی)، کاهنده وزن و افزاینده قوای جنسی نشان می‌دهد که دارو‌های فله‌ای و بدون برچسب وزارت بهداشت موجود در عطاری ها، حاوی مواد مؤثره دارویی بوده و در صورت استفاده، تهدید کننده سلامتی و حیات افراد هستند.

وی ادامه داد: استفاده از طب مکمل و جایگزین امری شناخته و پذیرفته شده در جهان بوده و در بسیاری از کشور‌ها در حال گسترش است و در سال‌های اخیر مصرف دارو‌های مکمل با پایه گیاهی در کشور ما نیز روند رو به رشد داشته است.

اخگری خاطرنشان کرد: برخلاف وجود قوانین مربوط به تولید، توزیع و مصرف دارو‌ها در مکمل‌های مختلف، هیچ یک از فرآورده‌های گیاهی تقلبی از این سد‌ها عبور نکرده و هر یک می‌توانند به عنوان تهدیدی برای سلامت جامعه محسوب شوند.

عضو هیات علمی سازمان پزشکی قانونی کشور افزود: متأسفانه بسیاری از مکمل‌های دارویی که با منشاء به اصطلاح گیاهی از مبادی غیررسمی وارد کشور شده و یا از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی به فروش می‌رسند داروی تقلبی بوده و مصرف آن‌ها می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را برای فرد ایجاد کند.

وی با اشاره به تعریف سازمان جهانی بهداشت از «دارو‌های تقلبی» تصریح کرد: دارویی که به صورت عمدی، به لحاظ هویت و منشا، دارای برچسب اشتباه باشد در زمره داروی تقلبی قرار دارد. در تعریف سازمان جهانی بهداشت تصریح شده است: فرآورده‌ای غیراستاندارد که کیفیت، ایمنی و کارایی کمتری نسبت به نمونه‌های استاندارد دارند، داروی تقلبی هستند. متأسفانه عمده مکمل‌های گیاهی موجود در بازار سیاه دارویی ایران دارای این خصوصیات بوده و به عنوان دارو‌های تقلبی محسوب می‌شوند.

به گفته اخگری، از مکمل‌های موجود در بازار سیاه دارویی ایران می‌توان به مکمل‌های گیاهی نیروزا و افزاینده وزن، کاهنده وزن، افزاینده‌های قوای جنسی و مکمل‌های مورد استفاده در ترک اعتیاد اشاره کرد.

رئیس آزمایشگاه سم شناسی مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی قانونی استان تهران با بیان اینکه افراد سودجو با هدف دستیابی به نتیجه سریع و مورد پسند بیمار مبادرت به تهیه فرآورده‌های گیاهی تقلبی با قیمت‌های گزاف می‌کنند، اظهار داشت: این ترکیبات حاوی گیاهان مختلف همراه با مقادیر نامشخصی از دارو‌های شیمیایی هستند که نام هیچ یک از آن‌ها روی برچسب دارو ذکر نشده است.

اخگری گفت: دارو‌های گیاهی تقلبی عمدتاً به شکل دست ساز تهیه شده و هیچ یک از مراحل کنترل کیفیت در مورد آن‌ها انجام نمی‌شود ضمن آنکه بسیاری از شکایات ارجاعی به سازمان پزشکی قانونی کشور ناشی از عوارض مصرف دارو‌های گیاهی تقلبی بوده که به عنوان مکمل به افراد فروخته شده اند.

وی با بیان اینکه دارو‌های تقلبی در شکل‌های مختلف قرص، کپسول و ساشه (پودری) و در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف موجود است، افزود: دارو‌های گیاهی دست ساز دارای طیف گسترده‌ای است و به عنوان مکمل‌های غذایی، مواد نیروزا، دارو‌های لاغری، دارو‌های چاقی، داروی چربی سوز، دارو‌های ترک اعتیاد به سیگار و مواد مخدر، دارو‌های بدنسازی، دارو‌های ضد چروک و جوانی پوست، دارو‌های افزاینده قوای جنسی و بسیاری از مواد دیگر به بیماران معرفی می‌شوند.

دارو‌های ترک اعتیاد دست ساز با برچسب «صرفا گیاهی»

وی تاکید کرد: بررسی بر روی دارو‌های مختلف ترک اعتیاد غیراستاندارد نشان داد که این دارو‌ها عمدتاً حاوی دیفنوکسیلات، ترامادول، متادون، کدئین، استامینوفن، فلوکستین، سرترالین، دکسترومتورفان، سیپروهپتادین، کلرفنیرامین و سیپروهپتادین بوده اند.

دارو‌های افزاینده وزن تقلبی

اخگری گفت: دارو‌های افزاینده وزن عمدتاً حاوی ترکیباتی از خانواده کورتیکواستروئید‌ها (کورتون ها) هستند که موجب جذب آب در بدن شده و وزن را افزایش می‌دهند. استفاده از این ترکیبات موجب افزایش کاذب اشتها شده و افزایش وزن را به همراه خواهد داشت.

وی افزود: دیابت، پوکی استخوان، ایجاد آکنه پوستی، زخم‌های دستگاه گوارش، افسردگی، ضعف عضلانی و مشکلات پوستی از سایر عوارض مصرف ترکیبات کورتیکواستروئیدی است. در مصرف موقت، کورتون‌ها سبب شفافیت و براق شدن پوست شده، اما در مصرف طولانی مدت خطوط آبی رنگ در پوست، شکنندگی پوست و پیری زودرس را موجب می‌شوند.

رئیس آزمایشگاه سم شناسی مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی قانونی استان تهران گفت: از دیگر اجزای استخراج شده از این دارو‌ها سیپروهپتادین است که دارویی از دسته آنتی هیستامین‌ها بوده و موجب افزایش اشتها می‌شود. از عوارض داروی سیپروهپتادین می‌توان به تاری دید، خواب آلودگی، خشکی دهان، تهوع، استفراغ، بی قراری و عصبانیت اشاره کرد.

دارو‌های درمان کننده چاقی

اخگری گفت:دارو‌های درمان کننده چاقی امروزه دارای مصارف زیادی بوده و به خصوص خانم‌ها از طرفداران مصرف این دارو‌ها می‌باشند. معرفی کنندگان دارو با تبلیغ این مسئله که داروی ارائه شده فاقد عوارض بوده و موجب کاهش وزن قابل توجه در طی یک ماه می‌شود اقدام به فریب مشتریان و فروش داروی خود می‌کنند.

وی تاکید کرد:باید توجه داشت که دارو‌هایی که تحت عنوان دارو‌های چربی سوز، داروی لاغری بدون نسخه و گیاهی معرفی می‌شوند عمدتا" حاوی ترکیبات آمفتامینی و شبه آمفتامینی بوده و در مصرف کنندگان عوارضی مانند لرزش، تعریق، افزایش فشار خون، بی خوابی، لاغری سریع، کاهش اشتها، سردرد، توهم، قرمزی چشم، حملات قلبی و مرگ را ایجاد می‌کنند.

رئیس آزمایشگاه سم شناسی مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی قانونی استان تهران ادامه داد: دارو‌های کاهنده وزن عمدتاً حاوی ترکیب سیبوترامین هستند. این دارو از سال ۲۰۱۰ از بازار دارویی آمریکا جمع آوری شده است. مصرف سیبوترامین می‌تواند موجب ایجاد عوارضی شبیه به ترکیبات آمفتامینی در بدن شود که از جمله عوارض آن می‌توان به افزایش فشار خون، مشکلات کبدی و کلیوی، تشنج، خونریزی مغزی، افسردگی و ... اشاره کرد.

دارو‌های افزاینده قوای جنسی

اخگری تصریح کرد:دارو‌های افزاینده قوای جنسی نیز صرفا" گیاهی نبوده و دارای مواد موثره‌ای مانند سیلدنافیل هستند. این دارو دارای عوارضی از قبیل سردرد، گرگرفتگی، از دست دادن دید محیطی، افت فشار خون، از دست دادن شنوایی و تاری دیداست. در مطالعه‌ای که در اداره کل پزشکی قانونی استان بوشهر روی دارو‌های گیاهی افزاینده قوای جنسی انجام شد، این دارو‌ها حاوی داروی سیلدنافیل با دوز نامشخص بود. به علاوه یکی از اشکال دارویی عرضه شده تحت عنوان افزاینده قوای جنسی، حاوی ترامادول با دوز بالا بوده است.

وی افزود: این دارو‌های عمدتاً با مقادیر بیش از محدوده درمانی و با دوز‌های متغیردر فرآورده‌های گیاهی قابل جستجو هستند لذا مصرف این دارو‌ها موجب افزایش خطر ایجاد مسمومیت و عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو‌ها تا چندین برابر حالت استاندارد خواهد شد.