۱۰ چهره مرد ماندگار سینما بعد از انقلاب
در سینمای ایران نقش‌ها و شخصیت‌های خاص، جذاب، چند وجهی و به یاد ماندنی کم نیست و قطعا انتخاب برای ارائه لیستی با محدودیت تعداد مشکل‌های زیادی بر سر راه انتخاب کننده قرار خواهد گرفت.
لیست حاضر یک انتخاب 10 گزینه‌ای از میان تعداد زیادی نقش‌هاست که می‌توانند آنها را هم در دسته بندی قرار گیرند. شخصیت‌ها فقط از میان فیلم‌های سینمایی انتخاب شده‌اند و قطعا سریال‌های تلویزیونی زیادی هم هستند که دارای نقش‌های منحصربفرد با بازی‌هایی یگانه‌اند. (ترتیب بر اساس سال تولید آثار است)
کمال الملک ( جمشید مشایخی)/ کمال‌الملک (علی حاتمی)/ 1362
«کمال‌الملک» یکی از شخصیت‌های جذابی است که از دنیای حقیقی پا به دنیای قصه و سینما گذاشته است. در فیلم، برشی از زندگی این شخصیت را می‌بینیم. بی‌شک جمشید مشایخی برای ایفای نقش شخصیتی چون کمال‌الملک بهترین انتخاب بوده است. وقار و آرامش توام با ابهتی که در رفتار و حرکات او وجود داشت و چهره‌ای که کاملاً تماشاگر را به یاد یک شخصیت اهل هنر می‌انداخت، کاراکتر کمال‌الملک را به یکی از ماندگارترین شخصیت‌های سینما تبدیل کرده. البته ستاره‌هایی مانند علی نصیریان، محمدعلی کشاورز در فیلم، قاب‌های تماشایی آن و دیالوگ‌های ماندگارش نیز از جذابیت‌های فیلم است.
زینال بندری (جمشید هاشم‌پور)/ تاراج (ایرج قادری)/ 1363
«زینال بندری» ضدقهرمانی بود با چهره مردانه، سر تراشیده و نگاهی نافذ. شخصیتی که در فیلم‌های دیگر هم با تشابهات بسیار، تکرار شد و گاهی از نقش مثبت فیلم هم محبوب‌تر بود؛ فیلم‌های اکشن و رزمی دهه 60 و 70. «تاراج» یکی از اولین‌ها و بدون تردید محبوب‌ترین فیلمی بود که جمشید هاشم‌پور در آن دوره بازی کرد و با همین تیپ ثابت، ستاره سینمای ایران شد. شخصیت «زینال بندری» پیچیدگی چندانی نداشت، اما شمایل او به شدت جذاب برای مخاطب عام بود؛ به خصوص آن که ایرج قادری کارگردان، رگ خواب مخاطب را می‌شناخت و متاعش همیشه خریدار داشت.
عباس آقا سوپر گوشت (عزت‌ا... انتظامی)/ اجاره‌نشین‌ها (داریوش مهرجویی)/ 1365
کاراکتر «عباس آقا سوپرگوشت» در فیلم «اجاره‌نشین‌ها» شخصیتی منفعت‌طلب است که قصد دارد با حقه و کلک، آپارتمانی را که مالکش فوت کرده و وارثی هم ندارد، مال خود کند. میمیک صورت عزت‌ا... انتظامی، صدای با ابهت و محکمش و تیپ ظاهری او با آن کت‌وشلوار اتو کشیده، کاملاً این شخصیت را به عنوان یک کاراکتر حقه‌باز و سودجو در نگاه مخاطب جا انداخته است. انتظامی در پنجمین جشنواره فجر برای بازی در این فیلم، نامزد بهترین بازیگر مرد شد. «اجاره‌نشین‌ها» یکی از ماندگارترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ایران و یکی از بهترین فیلم‌های داریوش مهرجویی است.
ناخدا خورشید (داریوش ارجمند)/ ناخدا خورشید (ناصر تقوایی)/ 1365
شخصیت «ناخدا خورشید» جزو آن دسته از شخصیت‌هایی است که در زندگی به نوعی تختی‌وار زندگی می‌کند، یعنی طبق قانون‌هایی که در زندگی برای خودش دارد رفتار می‌کند. البته این به این معنی نیست که او شخصیت بی‌قیدوبندی است، «ناخدا خورشید» در عین عصیان‌گری و سازش‌ناپذیری، به اصول خاصی نیز پایبند است. ناگفته نماند که صدای ماندگار منوچهر اسماعیلی هم در ماندگاری این شخصیت بی‌تأثیر نبود. این فیلم که دومین فیلم داریوش ارجمند است، جایگاه ویژه‌ای در کارنامه هنری این بازیگر دارد و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را در پنجمین جشنواره فجر برای او به ارمغان آورد.
حمید هامون (خسرو شکیبایی)/ هامون (داریوش مهرجویی)/ 1368
بیشترین سهم از فهرست حاضر به شخصیت‌هایی رسیده که داریوش مهرجویی خلق کرده است؛محور فیلم «هامون»، شخصیت «حمید هامون» نویسنده و مترجم است. در یک تعریف دوکلمه‌ای، می‌توان او را یک «روشنفکر سردرگم» دانست؛ هرچند با شخصیت‌پردازی پیچیده و چندبعدی‌اش، به این سادگی‌ها قابل تعریف نیست. «هامون» نسبت به دنیای اطراف، مشکوک، هراسان و درمانده است و با همسر خود کشمکش دارد. شخصیت «حمید هامون» خسرو شکیبایی را که هنوز چندان شناخته‌شده نبود، به شدت مشهور کرد و به سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره فجر رساند.
دایی غفور (علی نصیریان)/ بوی پیرهن یوسف (ابراهیم حاتمی‌کیا)/ 1374
یکی از سخت‌ترین مفاهیمی که می‌توان در یک اثر سینمایی به نمایش گذاشت، مفهوم «انتظار» است. آن چه ابراهیم حاتمی‌کیا در ذهن داشته، برای آن که روی نگاتیو ماندگار شود، نیاز به شخصیت‌پردازی باورپذیر و نقش‌آفرینی بسیار خوبی داشت که هر دو در «دایی غفور» فیلم «بوی پیرهن یوسف» محقق شده است. «دایی غفور» یک راننده تاکسی است که با وجود مدارکی که ثابت می‌کند فرزندش در جنگ تحمیلی به شهادت رسیده، انتظار او را می‌کشد و شهادتش را باور ندارد. او همه زندگی خود را به پای این انتظار گذاشته و لبه مرز نوعی جنون قرار گرفته است.
حاج کاظم (پرویز پرستویی) / آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا) / 1376
اگر نگوییم ماندگارترین، یکی از معدود قهرمان‌های ماندگار سینما «حاج کاظم» است. او رزمنده‌‌ای است که از جنگ، برای جمع‌آوری ثروت یا گرفتن پست و مقام استفاده نکرده و وقتی می‌بیند همرزمش «عباس» که جانش به علت بیماری در خطر است به اندازه یک بلیت سفر به آلمان از مملکتش حق ندارد، سکوت چندین و چند ساله‌اش را می‌شکند، طغیان می‌کند و می‌خواهد به جماعتی که چشم‌شان را به روی عباس و امثال او بسته‌اند تلنگر بزند. پرستویی پس از این فیلم، در بسیاری از آثار حاتمی‌کیا حضور داشت و مشابه الگوی شخصیت «حاج کاظم» در بسیاری از فیلم‌ها تکرار شد.
فـَرحان (حمید فرخ‌نژاد) / عروس آتش (خسرو سینایی) / 1378
حمید فرخ نژاد در سال ۱۳۷۸ بازی در فیلم عروس آتش که دومین فیلم کارنامه سینمایی‌اش بود، درخشید و آغاز درخشش او در سینما به حساب می‌آید. بازی وی در این فیلم مورد توجه منتقدان قرار گرفت و گوی بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم کارلووی واری ۲۰۰۰ را به دست آورد. احلام (با بازی غزل صارمی)، دختری عرب خوزستانی که از کودکی زادگاهش را ترک کرده و به اهواز آمده، اکنون سال آخر پزشکی را در دانشگاه سپری می‌کند. او که به حکم قوانین عشیره اش باید به همسری پسر عمویش فـَرحان (حمید فرخ‌نژاد)درآید، عاشق استادش پرویز (با بازی مهدی احمدی) است و استاد نیز دل در گرو عشق او دارد. فرخ‌نژاد با هنرمندی به شخصیت یک مرد متعصب عشیره را جان بخشیده است، شخصیتی که با دیدن آن همیشه در ذهن می‌ماند.
عماد (شهاب حسینی) / فروشنده (اصغر فرهادی) / 1394
عماد شخصیت فرهنگی، اهل هنر و آرامی است که بعد از تعرض به همسرش، دچار مشکلاتی می‌شود. او شخصیت درون گرایی دارد و اهل داد و بیداد یا شلوغ‌کاری نیست، به همین دلیل پس از آن اتفاق، از درون فرو می‌ریزد و بر سر دوراهی‌های مختلفی قرار می‌گیرد. اگرچه او سکوت می‌کند و به طرز عجیبی خوددار است، اما در عین حال درباره این ماجرا و مشکلات روحی همسرش بی‌تفاوت نیست. شهاب حسینی موفق شد برای بازی در نقش این شخصیت پیچیده، جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره کن را از آن خود کند. «عماد» شخصیت بسیار محبوبی است.
محسن (نوید محمدزاده) / ابد و یک روز (سعید روستایی) / 1394
شخصیت «محسن» یکی از به‌یادماندنی‌ترین شخصیت‌های معتاد سینمای ایران است. او به عنوان عضوی از یک خانواده فقیر، در دام اعتیاد گرفتار و به سهم خود باری روی دوش خانواده گذاشته است. هرچند که محسن معتاد است، اما حاضر نیست به خاطر خودش خواهرش را مجبور به ازدواج اجباری کند و در مقایسه با برادرش که فرد سالمی است، شخصیت مثبت‌تری دارد. نوید محمدزاده در این فیلم دقیقاً شبیه افراد معتاد تنگ‌دست، لاغر و رنجور به نظر می‌رسد و ضعف و سستی خاصی در رفتارها و قدم برداشتن اش دیده می‌شود. بخش زیادی از ماندگاری این کاراکتر، مدیون بازی نوید محمدزاده است.