حفظ حافظه در سلامت شناختی دوران سالمندی

سالمندی موفق همزاد دیگری دارد با نام ذخیره شناختی یا ذخیره مغزی، که دارای ارتباط نزدیکی با سلامت شناختی است. ذخیره شناختی استعاره‌ای است که با الهام از مفهوم پس انداز بانکی شکل گرفته است و برخورداری از بعضی ویژگی‌ها و انجام برخی از فعالیت‌ها در طول عمر موجب می‌شود مغز ما ذخیره شناختی خود را برای مواجهه با بحران ها یا مشکلات ناشی از کهولت سن افزایش دهد.

حال برای ارتقا و حفظ حافظه در سلامت شناختی دوران سالمندی محققان علوم شناختی کشور طرح پژوهشی انجام دادند. «تغییرات حافظه و کارکردهای اجرایی آن درگذر از بزرگسالی به سالمندی» عنوان آن است که با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی در حال انجام است.

جواد حاتمی مجری این طرح پژوهشی گفت: حافظه با افزایش سن کاهش می‌یابد اما میزان کاهش در افراد مختلف و انواع حافظه یکسان نیست.

استاد دانشکده روان شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه سالمندی موفق یکی از اصطلاحاتی است که در دوران جدید به دلیل افزایش جمعیت سالمندان در جوامع مختلف فراگیر شده است، ادامه داد: به همین دلیل توجه به موضوعاتی همچون سلامت شناختی در دوران سالمندی در حال افزایش است. بنابراین در این پژوهش بررسی عواملی مانند تحصیلات، فعالیت‌های فکری، شخصیت و حالات عاطفی در تغییر انواع حافظه انجام شد.

به گفته وی، در بررسی حافظه افراد بالای پنجاه سال و نقش تحصیلات در آنها مشاهده شد، عملکرد افرادی که تحصیلات شان در طول دوره زندگی توزیع شده بود بهتر از آنانی بود که در اوایل بزرگسالی تحصیل شان به اتمام رسیده است و از میان ویژگی‌های مختلف شخصیتی، دو ویژگی تجربه جویی و توافق پذیری رابطه مثبتی با عملکرد حافظه داشتند.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه افزود: به نظر می رسد این دو ویژگی شخصیتی می توانند اثر سن بر حافظه فعال را تعدیل  کنند. عامل دیگری که نقش آن در حفظ توانایی حافظه بررسی شد فعالیت های ذهنی بود. یافته ها حاکی از  است که فعالیت ذهنی با همه انواع حافظه رابطه مثبت دارد.

وی با بیان اینکه مطالعه بررسی نگرش شرکت کنندگان نسبت به عملکرد حافظه آنها نیز یکی از موضوعات مهم در این پژوهش است ، بطوری که یافته های حاکی از آن است که ویژگی های شخصیتی بهتر از توانایی های واقعی می تواند نگرش ما را نسبت به حافظه مان مشخص کند و نگرانی در ارتباط با توانایی حافظه بیشتر به شخصیت ما بستگی دارد.

حاتمی همچنین خاطر بیان کرد: رصد شرکت کنندگان این مطالعه در سال های آتی و بررسی سلامت شناختی آنان یکی از موضوعات مهم در این پژوهش است و بررسی سوابق این افراد می تواند به فهم عوامل موثر در سلامت شناختی کمک کند. در جریان طرح تحقیقاتی تغییرات حافظه و کارکردهای اجرایی در گذر از بزرگسالی به سالمندی، خط پژوهشی سالمندی و سلامت شناختی درگروه روان شناسی سلامت دانشکده روان شناسی دانشگاه تهران پایه گذاری شد.

وی شکل گیری این جریان پژوهشی را یکی دیگر از ملموس‌ترین و مهمترین دستاورد این پروژه برشمرد و گفت: تا کنون دو رساله دکتری با استفاده از یافته های این مطالعه دفاع شده است و سه رساله دیگر در حال انجام است. این رساله ها علاوه بر پایان نامه هایی است که در مقطع کارشناسی ارشد انجام شده و در همین چارچوب گروه هایی هم شکل گرفته اند که در حال آماده سازی بسته های مداخله ای برای ارتقا سلامت شناختی در سالمندی هستند.

مجری این طرح پژوهشی همچنین بیان کرد: ایجاد بانک داده های ترکیبی حافظه و متغییر های کلان  برای بررسی سبک زندگی، شاخص های سلامت ، تاثیر آلودگی محل سکونت ، الگوهای تغذیه  و بسیاری از اطلاعات دیگر یک دستآورد دیگر از اجرای این پژوهش است که با تحلیل آنها می توان  یافته های جدید و ارزشمندی را در اختیار محققان قرار دهد و رابطه این فاکتورها با سلامت شناختی و عملکرد حافظه مورد ارزیابی قرار گیرد.