انتشار سندی از تجاوز متفقین و انگلیس توسط بی بی سی

حرکت نیرو‌های شوروی در خیابان‌های تبریز در شهریور ۱۳۲۰

بی‌توجهی دولت و شخص رضاشاه به این نامه موجب شد تا انگلیسی‌ها به‌تدریج قوای خود را در مرز‌های غربی ایران مستقر کنند، نیمه‌شب سوم شهریور وزیرمختار انگلیس و سفیر شوروی به منزل عباسعلی منصور نخست‌وزیر وقت آمدند، و یادداشتی به وی دادند که خلاصه آن این بود که، چون دولت ایران توجهی به تذکرات ما نکرد و وجود آلمانی‌ها در ایران اسباب اغتشاش و بی اطمینانی دولتین است بنابراین ناچار متوسل به نیروی خود شده که اقدام کنند و تقاضا کردند تمام آلمانی‌ها از ایران خارج شوند.

نیرو‌های شوروی در سه ستون وارد خاک ایران شدند. یک ستون ماکو و خوی را تا ساحل دریاچه ارومیه اشغال کرد. ستون دوم ارتش شوروی از سمت ساحل خزر و انزلی وارد ایران شد و گیلان و مازندران را تصرف کرد. ستون سوم گرگان و خراسان را تصرف کرده و تا سمنان پیش‌روی کردند.

متجاوزان انگلیسی با عبور از مرز خسروی تأسیسات نفتی شاه را تصرف کردند و به سمت کرمانشاه آمدند. دسته دیگر هم با تصرف آبادان، نیروی دریایی ایران را بمباران کردند. در برخی قسمت‌ها مانند آذربایجان و کرمانشاه، قوای دولتی مقاومت کردند، اما ساعت ۸:۳۰ روز ۵ شهریور فرمان ترک مقاومت به همه واحد‌های نظامی ابلاغ شد و ارتشی که رضاشاه ساخته بود در عرض چند ساعت تار و مار شد.

طبق گزارشی که منصور نخست‌وزیر وقت در مجلس شورای ملی قرائت کرد "نیروی هوایی شوروی در آذربایجان به بمباران شهر‌های باز و بی‌دفاع پرداخته، قوای زیادی از قسمت جلفا به تبریز اعزام داشته‌اند، در خوزستان قوای انگلیس به بندر شاهپور و خرمشهر حمله برده، کشتی‌های ما را غافلگیر کرده، صدمه زده‌اند...

طبق گزارشی که منصور نخست‌وزیر وقت در مجلس شورای ملی قرائت کرد "نیروی هوایی شوروی در آذربایجان به بمباران شهر‌های باز و بی‌دفاع پرداخته، قوای زیادی از قسمت جلفا به تبریز اعزام داشته‌اند، در خوزستان قوای انگلیس به بندر شاهپور و خرمشهر حمله برده، کشتی‌های ما را غافلگیر کرده، صدمه زده‌اند. نیروی هوایی آن دولت به اهواز بمب ریخته، همچنین قوای انگلیس با وسایل موتوریزه فوق‌العاده زیاد از طرف قصر شیرین به سمت کرمانشاه در حرکت می‌باشند. قوای متجاوز در هر نقطه که با نیروی ارتش شاهنشاهی مواجه شده، تصادم و زد خوردی طبعاً روی داده، دولت برای روشن ساختن وضعیت به‌فوریت اقدام نموده و منتظر نتیجه است.

گلشائیان در صفحه ۳۱ کتاب خود به نقل از رادیو‌های بیگانه دلیل اشغال ایران را چنین بهانه‌ای می‌گوید: "مضمون خبر این بود که، چون دولت ایران با نازی‌ها بند و بسته داشته و می‌خواسته ایران را مرکز اقدامات نازی‌ها قرار دهد، بنابراین قشون روس و انگلیس وارد خاک ایران شدند که کشور را از خطر نازی‌ها و ستون پنجم نجات دهند. "

در حقیقت انگلیسی‌ها و متفقین به‌راحتی به خود اجازه دادند که به بهانه واهی حضور تعدادی آلمانی ایران را به اشغال خود دربیاورند. در این زمان تبریز، رشت، انزلی، ساری، مشهد و زنجان مرتباً از سوی متفقین بمباران می‌شد.

روز ۲۵ شهریور درحالی‌که قوای متفقین در حال پیشروی به سمت تهران بودند، رضاشاه از سلطنت استعفا داد بااین‌حال اگرچه شرط آن‌ها برای عدم اشغال تهران استعفای شاه بود، اما روز ۲۶ اسفند نیرو‌های انگلیس و روس وارد تهران شدند.