همه ماجرای سخن‌گفتن ملائکه با حضرت زهرا(س)
یکی از القاب حضرت فاطمه زهرا (س)، محدثه است. محدثه کسی است که ملک با او سخن می‌گوید. زمانی که پیامبر خاتم (ص) دنیا را وداع گفتند ملائک برای تسلی دل دردانه نبی بر او وارد می‌شدند و تسلیت می‌گفتند تا مرهمی بر دردهای این بانوی بزرگوار باشند. به مناسبت سالروز شهادت ام‌ابیها حضرت صدیقه طاهره (س) با آیت‌الله نجم‌الدین طبسی از اساتید دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم درباره محدثه بودن حضرت زهرا (س) و محتوای مصحف ایشان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید:
معنای «محدث» در فرق اسلامی
«محدثه» یکی از القاب حضرت زهرا (س) ذکر شده است. آیا یک زن می‌تواند مخاطب فرشتگان قرار گیرد؟ به عبارتی دیگر چرا ایشان محدثه شد؟
یکی از القاب حضرت فاطمه زهرا (س) «محدثه» است. در کتاب بخاری روایتی از رسول خدا نقل شده که «محدث» به معنای کسی است که ملائکه با او سخن می‌گویند، بدون اینکه او نبی باشد. البته دارای انواع و مصادیق مختلفی است. یک مصداق و حالت آن است که بدون اینکه آن ملک را ببیند با او سخن می‌گوید و مصداق و نوع دیگر آن است که به او الهام می‌شود، یعنی به دلش علمی را به نحو الهام قرار می‌دهند، یا مکاشفه‌ای برای او می‌شود و از مبدا اعلی به قلبش چیزی خطور می‌کند، به این می‌گویند «محدث». «وَ أَمَّا الْمُحَدَّثُ فَهُوَ الَّذِی یَسْمَعُ کَلَامَ الْمَلَکِ وَ لَا یَرَى وَ لَا یَأْتِیهِ فِی الْمَنَام ».
«محدث» به این معنا مورد اتفاق امت اسلامی است، این معنا را نبی مکرم خبر دادند. در کتاب‌های اهل سنت و شیعه این مطلب آمده است. به طور مثال در جلد ۲۶ بحارالانوار از صفحه ۶۶ تا صفحه ۱۰۴، باب ۲، این بحث را مطرح می‌کند.
یکی از مصادیق محدث این است که ملک یا جبرئیل یا یکی از ملائکه مطالبی را برای حضرت فاطمه می‌خواند. ذیل روایت کتاب بخاری از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند که در بنی‌اسرائیل محدث‌هایی بودند و نبی هم نبودند و اگر در امت من باشد این به معنای تأکید است یعنی در امت من هم قطعی است. پیامبر(ص) اسم بعضی اصحاب را می‌برد و می‌گوید: اینها هستند، حالا من کاری به صحت و سُقم آن ندارم.
باز روایات و نصوص زیادی از اهل سنت نقل می‌کنند که ملائکه با بعضی از ابدال صحبت می‌کردند. غزالی در کتاب احیاء العلوم جلد ۳ صفحه ۸ نقل می‌کند ملائکه با عمران بن حصین که از اصحاب پیامبر است، صحبت می‌کردند. خطیب بغدادی نقل می‌کند که ابویحیی ناقد که در سال ۲۸۵هجری از دنیا رفته یکی از مُحدثین است. یعنی ملائکه با او صحبت می‌کردند. البته ما این حرف‌ها را قبول نداریم.
در روایات شیعه نیز محدث به همین معنا است؛ اما می‌گوییم ملک را نمی‌بیند. به نزول ملک بر انسان، در قرآن هم اشاره شده است: «إِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلائِکَه»، کسانی که خدا را پروردگار خود می دانند و پایداری می‌کنند ملائکه بر آنان نازل می‌شوند و می‌گویند: نترسید و غمگین نشوید.
ولی وقتی سخن از فاطمه زهرا (س) به میان می‌آید که ایشان محدث است و ملک با ایشان صحبت می‌کند یا حتی جبرئیل با ایشان صحبت می‌کند، نواصب تحمل نمی‌کنند و انکار می‌کنند. می‌گویند مگر فاطمه زهرا (س) پیامبر یا نبی است که ملک بر او نازل شود و با او صحبت کند؟ ما می‌گوییم خودتان نسبت به برخی از صحابه همین مطلب را گفتید، یعنی فاطمه زهرا (س) از اصحاب پیامبر (ص) کمتر است؟ نسبت به برخی از تابعین هم گفتید که مَلک با آن‌ها صحبت می‌کرد و محدث بودند! آیا فاطمه زهرا (س) از تابعین و افرادی که در قرن ۳ و ۴ بودند، کمتر هستند؟
مصحف فاطمه (س) یکی از مصادیق محدث بودن است
مصحف حضرت فاطمه (س) بعد از رحلت پیامبر (ص) تحریر می‌شود، آیا این مصحف، مرتبط با محدث بودن ایشان است؟
مصحف فاطمه زهرا (س) یکی از مصادیق همین جریان محدث بودن است. در کتاب شریف کافی آمده: فردی از امام رضا (ع) سوال می‌کند که فرق بین رسول، نبی و امام چیست؟ حضرت بیاناتی دارند تا می‌فرمایند که امام کسی است که سخن را از ملک می‌شنود، ولی شخص او را نمی‌بیند. بیش از ۵۰ روایت داریم که مَلک بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) با فاطمه زهرا (س) سخن می‌گفت و در کافی شریف تقریباً ۸ روایت نقل شده است.
روایتی از حماد بن عثمان در کافی شریف آمده که می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم فرمودند: من در مصحف مادرم زهرا نگاهی انداخته‌ام و راجع به قیام زنادقه خبر دارم. گفتم: مصحف فاطمه چیست؟ فرمودند: هنگامی که خداوند عزوجل نبی مکرم را به جوار خود خواند، در فاطمه زهرا حزن و اندوهی از فراغ پدر ایجاد شد که سنگینی این حزن و اندوه را جزء خدا، کسی نمی‌دانست. یعنی چقدر برای فاطمه زهرا (س) سخت بود! بعد خداوند برای او مَلَکی فرستاد که او را تسلی بدهد.
حضرت (س) نزول مَلَک را با امیرالمؤمنین (ع) مطرح کردند. مولا فرمودند: اگر این بار آن مَلَک آمد و صدای او را شنیدی، من را خبر کن. بعد صدای مَلَک را شنیدند و مولا را خبر کردند. مولا هر چه را که از آن مَلَک می‌شنید، ثبت می‌کرد و این شد مصحف فاطمه زهرا (س).
مصحف فاطمه (س) سه برابر قرآن ولی مطالب قرآن در آن نیست
مرحوم مجلسی در مرآه العقول جلد ۳ صفحه ۵۷ میفرماید: مَلَک در اینجا ممکن است جبرئیل باشد، اما او وحی را نیاورده، وحی نیست. وحی تمام شد و بعد میفرماید: ممکن است که غیرجبرئیل باشد؛ یعنی ممکن است جبرئیل و غیرجبرئیل آمده باشند. یا ممکن است که هر کدامشان در یک زمان جداگانه آمده باشند. پس محدث بودن یعنی سخن گفتن مَلَک با انسان و این مطلب در روایات فریقین آمده است.
اما درباره سخن گفتن مَلَک با شخصیتی چون حضرت زهرا (س) روایات متعددی داریم که نتیجه آن سخن گفتن‌ها و جمع‌آوری سخنان آن مَلَک به وسیله امیرالمومنین (ع) مصحف شد و مصحف غیر از قرآن است. در روایت آمده است که حلال و حرام در این مصحف نیست. تمام علم ما یکون است؛ یعنی پیشگویی‌‌ها و اتفاقاتی است که می‌افتد.
روایت مفصل‌تر را مرحوم مجلسی نقل کرده و سند روایت را صحیح دانسته. می‌گوید: امام صادق (ع) فرمود: شما چه می‌دانید که مصحف فاطمه چیست؟ مصحف فاطمه از نظر حجم سه برابر قرآن است. ولی مطالب قرآن آنجا نیست. نه اینکه بگوییم ما یک قرآن دیگری داریم. نه مطالبی که در اینجا است، حوادث آینده است که ملک به حضرت زهرا (س) فرمودند و حضرت زهرا (س) هم اینها را به امیرالمؤمنین گفتند و نوشتند.
پس معنای محدث را فهمیدیم، سخن گفتن ملک با کسی بدون اینکه او نبی باشد و گفتیم محدث بودن به این معنا مورد اتفاق فریقین شیعه و سنی است. هر دو گروه در کتاب‌های دست اولشان آورده ا‌ند. اهل سنت در کتاب بخاری و شیعه هم در کافی آورده است. اما درباره افرادی که محدث بودند. اهل سنت از اصحاب پیامبر افرادی را نام می‌برند که محدث بودند و برخی از تابعین و افراد در قرن ۲ و ۳ نام می‌برند که جزء محدثین بودند.
نکته بعدی اینکه در روایات محدث بودن هم آمده است که حضرت زهرا (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و حتی سلمان فارسی از محدثین بودند. امام میفرماید: «کان الحسن و الحسین محدثیّن». امیرالمؤمنین (ع) میفرماید: «اِنی و اَوصیایی من وِلدی مهدیون کلنا محدثون». ائمه و بعضی از اصحاب بزرگوار پیامبر اکرم (ص) هم محدث بودند.
پس اگر در روایات ما آمده که زهرای اطهر (س) محدث بودند، فوراً تهمت نزنند و نگویند که شیعه عقیده‌اش این است که زهرای اطهر (س) نبی است! نه! استغفرالله! بعد از نبی مکرم ما نبی نداریم و محدث بودن مطلبی دیگر است و نزول ملک بر شخصی معنایش نبی بودن آن شخص نیست.
یکی از علامت‌های امامت داشتن مصحف فاطمه (س) است/ بیان نام پادشاهان در این مصحف
محتوای مصحف حضرت فاطمه (س) را بیشتر تبیین می‌کنید.
حضرت فرمود: اینها اصلاً می‌دانند مصحف فاطمه چیست؟ اصلاً این کتاب را دیدند؟ یعنی یکی از علامت‌های امامت این است که مصحف فاطمه زهرا (س) را داشته باشد. به بعضی از قضایای مصحف فاطمه اشاره شده اما تفصیلش را بیان نکردند. اجمالش در روایات آمده، ولی تفصیلش نه.
این مصحف به جامعه بشریت تعلق دارد یا فقط مسلمانان را شامل می‌شود؟
مربوط به کل بشریت تا قیامت است. روایتی را عبدالملک بن اعین نقل می‌کند می‌گوید: امام صادق (ع) میفرماید: نزد من دو کتاب است، یکی جَفر و دیگری مصحف فاطمه که نام هر پادشاهی که بر زمین حکومت می‌کند در آن است. و جریان قیام بنی الحسن و نام اینها در این دو کتاب است. پس در مصحف فاطمه (س) حوادث آینده آمده است. اینکه حاکمان چه کسانی خواهند بود؟ و مدت حکومتشان چقدر خواهد بود؟
منبع: فارس
