جوان مشاور کهنسال یا کهنسال مشاور جوان؟

تقویم سال ۹۹ را ورق می‌زنم. ۱۷ روز از عمر این بهار می‌گذرد و به یازدهمین روز ماه مبارک شعبان؛ سالروز ولادت حضرت علی اکبر (ع) می‌رسم که در تقویم ملی ما روز جوان نامگذاری شده است.

روزی که هر ساله به پاس ارزش و منزلت جوانان کشور گرامی داشته می‌شود. جوانانی که از گذشته تا به امروز، در خط مقدم کشور حضور داشته و برای مام وطن جنگیده و از هیچ تلاشی فروگذار نبوده‌اند.

آن‌ها که تمامی قاب‌های تلخ و سیاه روز‌های سخت را به شیرینی و سپیدی تبدیل کرده و با حضور خود در صحنه‌های حساس کشور نشان داده‌اند که می‌توان محدودیت‌ها را به فرصت تبدیل کرد و از نداشته‌ها به داشته‌هایی شیرین و غیر قابل وصف دست یافت.

جوانانی که پرچم کشور را از دیروز تا به امروز، محکم در دست گرفته و نام خود را به عنوان برگی جاودانه در تاریخ این مرز و بوم ثبت کرده‌اند. از مدافعان خط مقدم جبهه گرفته تا خط مقدم عرصه‌های مختلف، از جوانان دیروزی که امام خمینی (ره) در دفاع از خاک و ناموس، به آن‌ها اعتماد و با شناسایی و استفاده از برومندی و انقلابی بودن آن‌ها، راه را برایشان باز کردند و آن‌ها هم با جلب اعتماد ایشان، تمام معادلات جنگی دشمن را از بین بردند و به مسئولان داخلی اثبات کردند که با دادن مسئولیت به جوانان شایسته می‌توان گام‌های رو به جلویی برداشت و در هر شرایطی به آن‌ها اعتماد راسخ داشت.

کافی است نگاهی به برخی از فرماندهان جوان دوران دفاع مقدس بیندازیم، از احمد کاظمی، محمدابراهیم همت و محمد جهان‌آرا‌ها تا مهدی باکری، صیاد شیرازی و سپهبد قاسم سلیمانی‌ها که هنوز هستند و خواهند ماند.

اعتماد کردن به جوانان در تمامی ادوار تاریخی کشور نشان داده است که اگر اغلب مسئولان به آن‌ها اعتماد واقعی داشته باشند از این اعتماد خود پشیمان نخواهند شد و اهمیت جوان گرایی در شرایط کنونی کشور به حدی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، جوان‌گرایی را یک ضرورت توصیف کردند که باید هرچه سریع‌تر به آن توجه شود تا با استفاده از تجربه‌های مدیران پیشکسوت، جوانان انقلابی به سازمان‌ها و نهاد‌ها تزریق شوند؛ به عبارت دیگر کادرسازی مدیریتی باید با محوریت جوان‌گرایی صورت گیرد.

در راستای جوان گرایی و استفاده از حضور پررنگ جوانان در صحنه‌های مختلف کشور، برخی از مسئولان و کارشناسان بر این باورند که جوان گرایی را باید به بدنه کشور تزریق کرد، چرا که آن‌ها حلال مشکلات کنونی کشور هستند تا جایی که چندی پیش، محمد حسن نژاد، نماینده مردم جلفا در مجلس شورای اسلامی در خصوص استفاده از جوان گرایی در کشور اظهار کرد: جوان‌گرایی در حوزه اجرا از ضروریات کشور است و تحرک و خلاقیت جوانان می‌تواند در بسیاری از حوزه‌ها، کشور را از تنگنا نجات دهد.

وی گفت: در طول ۴۰ سال جوانان را از مناصب حکومتی رانده‌ایم. این در حالی است که جوانان باید به قرارگاه‌های تصمیم‌سازی کشور بازگردند، اما این تزریق باید در بازه زمان صورت گیرد و بهتر این است که مجلس ترکیبی تشکیل شود.

جعفر بای، جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی، در پاسخ به این پرسش که جوانان نه تنها در روز جوان بلکه در دیگر ایام سال، چه انتظاراتی از مسئولان دارند، تصریح کرد: جوانی دوره‌ای سرشار از انرژی و تلاش و فعالیت و استعداد‌های بالقوه‌ای است که هنوز بالفعل نشده اند، لذا مسئولان باید تمام همّ و غم و انرژی خود را برای شکوفاسازی استعداد‌های جوانان بگذارند، بدین معنا که به جوان‌ها فرصت دیده شدن و به آن‌ها میدان دهند تا بتوانند استعداد‌های بالقوه خود را بالفعل کنند.

وی افزود: مسئولان، در مرحله اول باید جوان را قبول کنند و او را با تمام توانایی‌هایش ببینند. اینکه متاسفانه، جوانی را با خامی و یا جاهلی و نادانی یکسان بگیرند، خطایی نابخشودنی در حق جوان است که خوشبختانه، اکنون، عصرِ حاکمیت جوانی، جوان محوری و جوان گرایی است و این حاکمیت جوانی، نه تنها در جهان بلکه در کشور ما نیز مورد پذیرش قرار گرفته است که در ایران، با سرانه بالای جمعیت جوان، مسئولان می‌توانند با توجه به هریک از آن‌ها، توانایی‌های بالقوه جوانان را با میدان دادن بالفعل کنند.

این جامعه شناس تصریح کرد: فراهم کردن بستر لازم برای دیده شدن و کار کردن جوانان یکی از وظایف خطیر مسئولان است که متأسفانه آن طور که باید به آن توجه نمی‌شود. ما دوره‌ای در سازمان ملی جوانان همّ و غم و تلاشمان بر این بود که جوانی را به دوره‌ای برای کسب تجربه‌ها و آموزش‌های لازم تبدیل کنیم. یعنی اعتماد به جوان داشته باشیم و با این اعتماد، مسئولیت را به او واگذار کنیم. از این رو، به آن‌ها می‌گفتیم از افراد با تجربه و متخصص مشاوره بگیرید.

بای گفت: اتفاقا یکی از خطا‌های تاریخی مسئولان این است که همیشه بالعکس از جوانان استفاده کرده‌اند و آن‌ها را در منصب مشاور جوان گذاشته‌اند. یعنی به جای اینکه به جوان مسئولیت بدهند و از او تقاضا کنند از افراد باتجربه‌تر در راستای انجام تصمیمات و کار‌های خود، مشاوره بگیرند، جوان را به عنوان مشاور در حاشیه گذاشته اند که خودِ عنوان مشاور جوان در مملکت ما مشاول یعنی رها شده و مسئولیت داده نشده و باری به هر جهت بودن است.

این آسیب شناس اجتماعی ادامه داد: هیچ گاه در کشور ما، از جوانان آن گونه که انتظار می‌رود استفاده بهینه‌ای انجام نگرفته است. جوان انتظار دارد که در رأس امور باشد و از نیروی متخصص و با تجربه مشاوره بگیرد. نه اینکه مسئولیت، همچنان در دست تصمیم گیران باشد و برای رفع تکلیف و خالی نبودن عریضه از اندیشه پاک و صادقانه او استفاده ابزاری شود.

بای با اشاره به اعتماد به جوانان در تاریخ صدر اسلام و انقلاب اسلامی افزود: در فرهنگ دینی ما بار‌ها به اعتماد کردن به جوان تأکید شده است. نگاهی به تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی ایران تأیید بر این موضوع است، چرا که هم پیامبر اکرم (ص) در صدر اسلام به جوانان اعتماد کردند و به آن‌ها مسئولیت‌هایی، چون فرماندهی لشکر را داده‌اند و هم امام خمینی (ره) در انقلاب اسلامی چنین عمل کردند. اما در حال حاضر، علی‌رغم اینکه جوان ما ظرفیت و قابلیت فوق العاده‌ای برای مدیریت و تجربه کردن دارد، اما این بستر برای او فراهم نمی‌شود.

وی تاکید کرد: اشکالی ندارد که ما از دوران جوانی به جوان اجازه تجربه اندوزی دهیم که این مسئله با تجربه آموزی برای او مفید است و اگر در این راه هم خطایی داشت اشکالی ندارد.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: جوان در این تجربه اندوزی‌ها می‌تواند به مدیری مدبر و قدرتمند تبدیل شود. بنابراین، کارآموزی در حوزه‌های مختلف باید برای جوان اتفاق افتد تا استعداد‌های بالقوه او بالفعل شود. ما در دوره کرونا و پساکرونایی به دلیل وجود جوانان، برگ برنده داریم چرا که هرم سنی ما جامعه جوان را نشان می‌دهد.

بای در رابطه با وعده‌های بدون پشتوانه برخی از مسئولان به جوانان تصریح کرد: وعده‌های بدون پشتوانه به جوانان دادن و از جوانان استفاده ابزاری کردن باعث سلب اعتماد جوانان می‌شود، چرا که جوان با یک ایمان پاک اعتماد می‌کند و صادقانه به ابراز افکار، اندیشه، طرح و ایده‌های خود می‌پردازد، اما مسئولان به جای استفاده از این توانمندی‌ها به شکل صحیح، متأسفانه او را با وعده‌های پوچ ناامید می‌کنند، چرا که با حلوا حلوا گفتن، دهان شیرین نمی‌شود.

وی گفت: جوان را باید به معنای واقعی کلمه بپذیریم و هنگامی که به او وعده می‌دهیم به عهد خود وفادار باشیم. به طور مثال؛ از طریق سازمان‌های مردم نهاد می‌توان کار گروهی و مدیریت کردن را به جوانان آموزش داد و آن‌ها را حمایت کرد تا بتوانند به اخذ مدیریت‌های کلان کشور دست پیدا کنند. برای این منظور باید بودجه‌هایی تخصیص داده و سرمایه گذاری شود.

این جامعه شناس تصریح کرد: خوشبختانه، جوان گرایی در عصر حاضر در حیات بشری بروز پیدا کرده است. البته این موضوع به معنای نادیده انگاشتن و یا بی احترامی به سالمندان و افراد با تجربه نیست، به این دلیل که دو مسئله داریم، جوان‌گرایی به مفهوم واقعی کلمه به معنای مهم بودن جوان است و دیگر اینکه حیات اجتماعی به نیروی جوان البته بدون به حاشیه راندن سالمندان و افراد باتجربه نیاز دارد.

اگرچه این روزها، حضور و فداکاری جوانان را در سنگر‌های مختلف به ویژه سلامت کشور به طور محسوس تری مشاهده می‌کنیم، اما نمی‌توان از درددل‌ها، خواسته‌ها و انتظارات آن‌ها که گاهی پشت نگاه‌های معنادار و حرف‌های ناگفته شان پنهان شده‌اند، چشم پوشی کرد.

از پسر جوانی که فارغ التحصیل کارشناسی عمران است و اگرچه در مدرک، عنوان مهندسی دارد، اما در کلام، به دستفروش یکی از خیابان‌های شلوغ شهر شهره شده است تا سارای ۲۹ ساله‌ای که درددلش را تنها به سه جمله خلاصه می‌کند.

پسر جوان می‌گوید: "چقد باید با مدرک کارشناسیم کار کنم تا بتونم یه پول بخورُ نمیر در بیارم؟! حداقل میدونم تو این کار آقای خودممو میتونم خرج خودمو خونواده مو بدم. "

سارا هم که روز‌های پایانی دهه بیست سالگی‌اش را می‌گذراند در رابطه با انتظاراتش و تحقق آرزوهایش با صراحت می‌گوید: " مگه آرزویی هم برای ما جوونا مونده؟! ما تو جوونی پیر شدیم. تا اومدیم یه کار کنیم گفتن بچه‌ان، حالا که بزرگ شدیم میگن جوونن وُ خام. انتظارات ما خیلی زیاده. از کار و ازدواج و امکانات نداشته گرفته تا خیلی چیزای دیگه که مسئولا توی تموم این سالا بهمون بدهکارن. "

این‌ها تنها قطره‌ای از دریای انتظارات جوانان کشور است که هنوز پشت درب‌های بسته مانده‌اند. جوانانی که جوهر انگشتانشان نشان می‌دهد که وظیفه خود را به خوبی انجام داده‌اند و سال‌هاست چشم به تحقق انتظارات و آروزهایشان از طرف مسئولان دوخته‌اند. انتظاراتی که هر ساله صرفا در روز جوان مورد توجه قرار می‌گیرد و در حال حاضر نیز به دورِ تکرار رسیده است.