رویای کار برای ۸۰۰ هزار تومان اجاره خانه!

از ورامین می‌آید؛ صبح‌ها برای کار به پایتخت می‌آید و شب‌ها به خانه بازمی‌گردد؛ قبلاً دستفروشی می‌کرده اما حالا دنبال شغل دیگری است؛ می‌گوید هم مترو خطرناک است و هم به ما بیشتر از قبل گیر می‌دهند؛ دیگر دستفروشی میسر نیست.

دنبال شغل دیگری است؛ او که مادری تنها و سرپرست دو فرزند است، چند روز دیگر، پنجاه ساله می‌شود اما مشکل اینجاست که «شغل دیگری» برای زنی با این مختصات، در این بحران بیکاری و کروناویروس پیدا نمی‌شود.

او تنها چیزی که به ذهنش رسیده، این است که برود در این شرکت‌های خدماتی، برای نظافت منزل استخدام شود البته به صورت فصلی، همین چند وقت را تا نوروز، می‌گوید: «اگر ده روز هم بتوانم کار کنم ۸۰۰ هزار تومان نصیبم می‌شود که می‌توانم با آن کرایه خانه اسفند را بپردازم. می‌گوید شرکت‌های خدماتی نه نیروی ثابت می‌گیرند و نه بیمه می‌کنند؛ فقط اگر استخدامت کنند، «روزمزدی» سر کار می‌فرستندت؛ در خانه‌های مردم یا شرکت‌ها برای تمیزکاری...»

این زنِ بیکار شده که بزرگترین نگرانی‌اش در شب عید و سال نو، پرداخت اجاره خانه اسفند است، به چند شرکت خدماتی نظافت در منزل سر زده؛ اما همه بدون استثنا می‌گویند بازار کساد است و کار نداریم؛ نیرو نمی‌خواهیم؛ یکی از این شرکت‌ها، پشت تلفن قبول کرده که او را در لیست قرار دهد اما وقتی فهمیده ۵۰ ساله است، منصرف شده و او را از میانه راه بازگردانده!

 حالا تنها راهی که پیش پای این زن است، تبلیغ بین دوستان و آشنایان است؛ می‌گوید: به آشنایان سپرده‌ام برایم در فضای مجازی تبلیغ کنند؛ من حاضرم از همه جا کمتر بگیرم؛ اگر هشت ساعت نظافت، ۱۴۰ هزار تومان باشد من با ۸۰ هزار تومان هم حاضر به کار هستم؛ اگر ده روز هم کار گیرم بیاید، می‌توانم اجاره خانه را بدهم؛ شاید تا بعد از سال، اوضاع بهتر شد و توانستم برگردم در همان واگن‌های مترو برای دستفروشی؛ یک فرزند معلول در منزل دارم؛ چه کنم؟!

بعد از شیوع کرونا، کسادی بازار کار، علاوه بر کارگران شاغل در مراکز خرید و تفریحی، دامانِ  کارگران دوره‌گرد و فصلی را نیز گرفته است؛ در بین این اینها، کارگران کارمزدی خدمات در منزل، اوضاع بسیار دشواری دارند؛ تعداد زیادی از این کارگران، زن و سرپرست خانوار هستند؛ این کارگران، هر سال، تمام چشم امیدشان به خانه‌تکانی‌های مردم در شب عید است؛ اما امسال با بی‌رونق شدنِ خانه تکانی و با وحشت مردم از کرونا، کمتر خانواده‌ای با شرکت‌های خدماتی و نظافتی تماس می‌گیرد و درخواست کارگر می‌کند.

عموماً اشتغال در شرکت‌های خدماتی و نظافتی، یکی از بی‌ثبات‌ترین راه‌های امرار معاش است؛ این شرکت‌ها معمولاً کارگر ثابت و بیمه شده ندارند و کارگران را با یک قراردادی که کاملاً به نفع کارفرماست به خانه‌ها و شرکت‌ها می‌فرستند و در نهایت، معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد درآمد روزانه کارگر را تصاحب می‌کنند. این مولفه‌های شغلی، در شرایط عادی به هیچ وجه، رضایت‌بخش و قابل قبول نیست و حالا که در شرایطِ غیرعادی به سر می‌بریم، ناگواری‌ها و سختی‌ها، بسیار بیشتر شده است.

شرایط استخدام در شرکت‌های سنتی

برای اینکه از چندوچون اشتغال در شرکت‌های خدماتی پس از بحران کرونا سردربیاوریم، با چند شرکت خدماتیِ نظافت در منزل تماس گرفتیم؛ این شرکت‌ها که در نقاط مختلف تهران فعالیت می‌کنند، شرایط به‌کارگیری زنان نظافتچی را تشریح کردند و البته از کسادی بازار امسال گفتند.

اولین شرکت خدماتی در محدوده غرب و شمال غرب تهران:

امسال، شب عید به خاطر کرونا، بیشتر از ۵۰ درصد افت کار داشته‌ایم؛ یعنی مجبور شده‌ایم با بیش از ۵۰ درصد نیروهای شاغل، خداحافظی کنیم؛ به هیچ وجه نیروی جدید نمی‌خواهیم؛ همین‌هایی که داریم هم زیادی است. شرایط کار شرکت ما به این شکل است که برای ۶ ساعت نظافت، ۱۱۰ هزار تومان و برای ۸ ساعت کار، ۱۴۰ هزار تومان از مشتری‌ها می‌گیریم؛ از این مبلغ بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان به کارگر نظافتچی می‌رسد و باقی سهم موسسه است.

شرکت خدماتی دوم در محدوده شمال و غرب تهران:

تقریباً ۶۰ درصد حجم کار ما به خاطر کرونا کم شده؛ راستش مجبور شدیم نیروهای قدیمی و چندساله خودمان را در لیست بگذاریم و بعضی از این نیروها، از اول اسفند تا حالا، حتی یک روز هم کار نکرده‌اند؛ بنابراین استخدام جدید اصلاً نداریم؛ ضمن اینکه ما در شرایط نرمال هم کسی را استخدام رسمی و بیمه نمی‌کنیم؛ اگر خود کارگران تمایل داشته باشند، می‌توانند حق بیمه را از درآمد خودشان بپردازند؛ قیمت ما ۱۳۰ هزار تومان برای ۸ ساعت کار است که ۱۵ درصد آن سهم شرکت است.

شرکت خدماتی سوم، دارای شعبات مختلف در همه قسمت‌های پایتخت:

هر سال شب عید، خیلی سرمان شلوغ بود اما امسال، ۴۰ تا ۵۰ درصد، کار ما کم شده؛ اصلاً مردم برای نظافت تماس نمی‌گیرند؛ خانه‌ها که اصلاً مشتری نداریم، جرئت نمی‌کنند کسی را داخل خانه راه بدهند، چند مشتری معدودی هم که داریم از شرکت‌ها و ادارات هستند؛ امسال استخدام جدید نداریم؛ در ضمن ما زنان بالای ۴۰ سال را اصلاً استخدام نمی‌کنیم؛ مگر اینکه سابقه کار خیلی خوبی داشته باشند وگرنه ترجیح ما نیروهای جوان زیر ۴۰ سال است که توان  هشت ساعت کار بدنی را داشته باشند. البته آنهم مصاحبه حضوری و گزینش دارد.

استخدام آنلاین!

علاوه براین شرکت‌های سنتی که دفتر مرکزی و محل استقرار ثابت دارند، این روزها پای شرکت‌های آنلاین خدماتی هم  به بازار کار باز شده است؛ در این شرکت‌ها، همه مراحل، از درخواست برای کار تا فرستادن به منازل و شرکت‌ها، به صورت غیرحضوری یا آنلاین انجام می‌شود اما شرایط استخدام در شرکت‌های آنلاین و مجازی نیز بسیار دشوار است و گاهی به هفت خوان رستم می‌ماند!

در سامانه استخدام آنلاینِ شرکت‌های نظافتی، ذیل شرایط استخدام نوشته شده: «هرچه بیشتر می‌گذرد افراد، تمایل بیشتری نسبت به استفاده از خدمات اپلیکیشن‌های نظافتی از خود نشان می‌دهند. یکی از دلایل محبوبیت این سرویس‌ها، نحوه جذب نیرو و نظارت دائمی بر روند فعالیت متخصص نظافت است. شرکت‌های آنلاین نظافتی، هم به دلیل ماهیت کار متفاوتی که دارند و هم برای به دست آوردن مزیت رقابتی نسبت به شرکت‌های خدماتی سنتی، استخدام نظافتچی را منوط به ارائه مدارک کامل هویتی و شرکت در دوره‌های آموزشی می‌دانند.»

در واقع، ارائه مدارک کامل شامل کپی شناسنامه، سابقه کار و مهارت‌ها و گواهی سوءپیشینه، اولین گام برای استخدام است؛ بعد از آن، یک مصاحبه حضوری صورت می‌گیرد و فرد متقاضی اگر بتواند در این مصاحبه قبول شود، تازه باید در دوره های آموزش نظافت شرکت کند؛ در ارتباط با این دوره‌ها و قبولی در آنها، در سامانه مربوطه توضیحاتی داده شده است: «آموزش مباحث نظافتی، مشتری‌مداری، ارتقای رفتار و سطح عملکرد نیروی نظافتی همه و همه از اهداف این کلاس‌های آموزشی هستند. در انتهای دوره، در صورتی که مدرسین باتجربه این حوزه‌ها تشخیص دهند یادگیری فرد ضعیف است یا مهارت او نیازمند بهبود است، متقاضی مجددا باید در کلاس‌ها شرکت کند. در انتهای کلاس، با امضای یک تعهد کتبی تضمین‌شده، متقاضی در سیستم فعال شده و می‌تواند سفارش‌های نظافت برای او ارسال خواهد شد.»

ضوابط دست و پاگیر بدون ضمانت استخدام و بیمه!

اینهمه ضوابط و قواعد دست و پاگیر فقط برای استخدام روزمزدی و گاه به گاه، آنهم برای ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان حقوق روزانه و البته بدون بیمه است! شرکتهایی که شرایط به این سختی را برای گزینش نیرو در نظر می گیرند و گاهاً اعلام می کنند که فرد بدون سابقه یا بالای ۴۰ سال را به هیچ وجه استخدام نمی کنند، هیچ تعهدی برای تضمین کار (حتی برای چند روز در هفته) یا دستمزد منظم ندارند؛ اگر کاری بود به کارگری که این مراحل سخت را پشت سر گذاشته، ارجاع می شود و اگر نبود هم هیچ ضمانتی در کار نیست! و البته به جز نیروهای ثابتی که در دفاتر این شرکتها کار می کنند، کارگران خدماتی که کار اصلی نظافت را انجام می دهند، بیمه ندارند و از حمایت های قانونی و اجتماعی به کلی محرومند.

با این اوصاف، برای زنانی که شب عید امسال با هجوم کروناویروس از همه جا رانده شده اند، هیچ امیدی به پیدا کردن شغل نظافت در منزل نیست.

 امسال خانه تکانی های مردم رونق ندارد و هیچ خانواده ای یک فرد غریبه را برای نظافت به منزل راه نمی دهد؛ در این شرایط که بسیاری از زنان نظافتچی شاغل، بیکار شده اند و دیگر کاری به آنها ارجاع نمی شود، زنی با یک فرزند معلول که می خواهد با تمیزکاری خانه ها، اجاره خانه اسفندش را بپردازد، هیچ روزنه امیدی مقابل خود نمی بیند! والبته باز هم مانند همیشه این سوال پررنگ می شود که آیا یافتن چنین زنهایی برای دولتی ها، کار دشواری است؟ آیا وقتی زمختی و بیرحمی بازار کار و رکود کرونا، این زنها را بیش از همیشه به حاشیه رانده است، دولت نباید لااقل همین شب عیدِ بحرانی از آنها حمایت کند تا شاید سایه سنگین بحران، از سر این زنها  آسانتر رد شود؟!

گزارش: نسرین هزاره مقدم- ایلنا