نشستی پر از حاشیه و خداحافظی برای «خروج» حاتمی‌کیا
فیلم جدید ابراهیم حاتمی‌کیا عصر جمعه ۱۸ بهمن برای خبرنگاران و منتقدان در سالن رسانه‌ها نمایش داده شد و نشست مطبوعاتی‌اش با حضور حسام‌الدین آشنا مشاور رییس جمهور و تعداد زیادی از عوامل برگزار شد و فرامرز قریبیان پس از چند سال از ساخت فیلم «گنهکاران» به جشنواره فجر آمد.
خسرو نقیبی، منتقد در ابتدای این نشست، فیلم جدید حاتمی‌کیا را دارای یک چرخش نسبت به سه فیلم قبلی‌اش دانست که رگه‌های وسترن و سکانس‌هایی از فیلم‌های قبلی این فیلمساز دارد. او «خروج» را یادآور فیلم "موج مرده" با همان جنس اعتراض دانست.
این نشست با واکنش‌های گاه تند حاتمی‌کیا به برخی سئوال‌ها و گفته‌های اعتراضی قریبیان از اتفاقات و حواشی حذف جوایز فیلم "عصبانی نیستم" در چند سال قبل جشنواره با زمانی بیش از یک ساعت همراه شد.
حاتمی‌کیا در این نشست در پاسخ به سوالی درباره این‌که آیا پایان‌بندی فیلم تحمیلی بوده و اگر نیست، حاضر است برای آن امضاء دهد؟ گفت: این پایان‌بندی برای خودم بود و امضا می‌کنم که برای خودم بوده است. من برای این فیلم سال ۸۹ تحقیق کرده بودم و "خروج" از همان زمان شکل گرفت اما آنچه می‌خواستم جور نمی‌شد تا این‌که به این دولت و این دوره رسیدم در هر دولت دیگری هم بود همین اتفاق می‌افتاد.
او پس از اشاره خبرنگاری به گفته‌های سالها قبلش پس از دریافت جایزه سیمرغ فیلم "دیده‌بان" و این‌که بابتش عذاب وجدان داشته، در پاسخ به این‌که آیا اگر الان جایزه بگیرد باز هم عذاب وجدان خواهد داشت؟ گفت: تا لحظه آخر هرچه سیمرغ بگیرم همه را نگه می‌دارم.
او با تاکید بر این‌که هر آنچه در فیلم گذشته، اتفاق افتاده است، درباره خارج شدن فیلمش از بخش آرای مردمی، بیان کرد: این را یک شوخی بزرگ می‌دانم. اصلا امکان ندارد. ای‌کاش، ای‌کاش، ای‌کاش بعدا گروهی تشکیل شود و درباره کسانی که در این چند سال این کار را در اختیار داشتند تحقیق کنند. به نظر می‌رسد این دوره یک مهندسی به نظر ساده ولی به نظر من به شدت پیچیده انجام شده و من تحمل دوستان را این قدر نمی‌دانستم اشکال ندارد. همه چیز را به زمان ارجاع می‌دهم و زمان نشان می‌دهد کدام فیلم در ذهن مردم می‌ماند و کدام فیلم پاک می‌شود. با این حال از مُشتی که دوستان زدند لذت می‌برم.
وی درباره جایزه گرفتن در جشنواره هم افزود: در این ۳۵ سال حرفه‌ام، این اتفاق‌ها برایم عجیب نیست بلکه یک قاعده همیشگی است. "بوی پیراهن یوسف" و "برج مینو" را هم که ساختم اصلاً در جشنواره فجر مورد اعتنا قرار نگرفتند. مگر به «چ» اعتنا کردند؟ من به همه این ها عادت دارم و مسئله‌ای نیست. سینما مسئله من هست ولی نمی‌دانم چشمان انصاف کجاست؟
این فیلمساز درباره برخی واکنش‌ها و انتقادها از فیلمش هم، گفت: فیلمی مثل «خروج» را عده‌ای دوست دارند و عده‌ای هم دوست ندارند، اما من از بی‌ادبی خوشم نمی‌آید. عزیزان! گناه ما چیست؟ ما که فیلم می‌سازیم چرا جنس رفتارها دادگاهی است؟ برای منِ سرباز که مشخص شده زبان و لحنم چیست، این چه زبان بی‌حیایی است؟ از این‌که بگویید دهه من گذشته و در واقع جمله مرا به خودم پس می‌دهید لذت می‌برید؟ روزی که علی حاتمی رفت، جایش پر شد؟ این چه روشی است با ما انجام می‌دهید؟
حاتمی‌کیا که از همان دقایق اول جلسه با نوعی تنش با سوال‌ها روبه‌رو می‌شد، ادامه داد: من از این فضا دلخورم. تا به حال ۲۰ فیلم ساخته‌ام و همیشه اینجا (نشست مطبوعاتی جشنواره) آمده‌ام اما چرا هر سال سخت‌تر می‌شود؟ فشار اینجا مثل فشار شب اول قبر است. من دلخورم از این تنش. من عمرم را بابت فیلم‌هایم گذاشته‌ام و برای هیچ فیلمی کم‌فروشی نکرده‌ام. شاید به نظر ساده بیاید که این همه تراکتور را در جاده ردیف کنیم، چرا این همه عریانگری؟ چرا به من گیر می‌دهید؟ ما باید به کنار هم بودن افتخار کنیم چون سربازان فرهنگی این مملکت هستیم.
در بخش دیگری از این نشست، حاتمی کیا در پاسخ به این‌که چرا به حوادث آبان‌ماه واکنش نشان نداد، از مجری نشست محمود گبرلو خواست، سوال بعدی را مطرح کند اما بعد با تکرار سوالی مشابه و این‌که آیا مثل فیلمش اعتراض را یک حق می‌داند که باید شرایطش فراهم باشد؟، بیان کرد: مطالبه‌گری باید اتفاق بیفتد. در فرانسه هم ماه‌هاست که این اتفاق می‌افتد اما ما وقتی فیلم را شروع کردیم اتفاقات آبان‌ماه پیش نیامده بود و به دلیل این‌که از مرکز هم دور بودیم وقتی وارد شهر شدیم، مثل اصحاب کهف بودیم. من خوشحال می‌شوم اگر در این مطالبه‌گری سهمی داشته باشم. البته این فیلم می‌توانست به شدت تلخ‌تر باشد تا فیلمی ساخته شود که از بودن‌مان پشیمان شویم اما من کشورم را دوست دارم و آن‌هایی که در این داستان از نقاطی دور از مرکز آمده بودند همه کشورشان را دوست داشتند. با این حال به نظرم لازم است مسیر برای اعتراض و مطالبه‌گری باز شود.
در ادامه این سوال به بحث و حاشیه بیشتری کشیده شد و این‌که حاتمی‌کیا گاهی مقابل برخی اتفاقات اجتماعی سکوت می‌کند اما به برخی دیگر واکنش نشان می‌دهد، او در این باره با صدایی بلند و شبیه فریاد، گفت: من فیلمم را می‌سازم و آنچه را می‌خواهم بگویم در فیلمم می‌گویم. حرف من با فیلمم است. هر کس خواست کاری کند برود با فیلمش انجام دهد. این‌که با اینستاگرام و چند عکس حرفی بزنی، هنر نیست.
او در ادامه در واکنش به برخی صحبت‌ها و انتقادها مبنی‌بر این‌که اگر هم اعتراض و حرفی هست به این دلیل است که حاتمی‌کیای فعلی با حاتمی‌کیایی که قبلا در فیلم‌ها می‌شناختیم یکی نیست، گفت: انا قرآن الناطق. حاتمی‌کیا همینی است که جلوی شما نشسته است. من اگر بخواهم پشت شما بیفتم معلوم نیست عاقبتم چه می‌شود. من دوست ندارم چیزی باشم که شما از من می‌خواهید. آنچه ساختم همان احساس، زحمت و کار آرتیستیکی است که در "دیده‌بان" انجام دادم. تا الان یک فیلم سفارشی نساخته‌ام حتی به سازمان اوج گفتم ممکن است این فیلم شما را اذیت کند، برای من بیرون سرمایه هست و می‌توانم آنجا کار کنم اما گفتند حرف این فیلم حرف ما هم هست.
وی اضافه کرد: حاتمی‌کیا با این مختصات اینجا نشسته است که بر اساس احوالات روزش زندگی می‌کند و فیلم می‌سازد. این‌که می‌گویید من از حاتمی‌کیا این انتظار را داشتم یا از حاتمی‌کیا بعید بود کدام حاتمی‌کیا را می‌گویید؟ من اینجا نشسته‌ام.
این فیلمساز در بخش دیگری از این نشست و در ادامه بحث‌های پیش‌آمده درباره این‌که یکی از مصداق‌های این‌که شما همان حاتمی‌کیای قبل نیستید این است که گفته می‌شود یکی از مخالفان اصلی اکران نشدن "گزارش یک جشن" پس از ۱۰ سال خود شما هستید، گفت: این یک دروغ محض است. اُف بر آن کسی که چنین چیزی گفته است. من همه فیلم‌هایم را دوست دارم. گزارش یک جشن هم برای همان زمان است.
وی در بخش دیگر در پاسخ به این سوال که آیا اعتراض فیلمش را اعتراضی در قالب نظام می‌داند؟ گفت: بله مدل اعتراض فیلم در چارچوب نظام است.
حاتمی‌کیا درباره این‌که با پول نهادی فیلم ساخته که آماج حرف‌ها و حمله‌های زیادی بوده است، گفت: هر فیلمی که بسازم بالاخره از بخش‌های مختلفی مثل ارشاد، تلویزیون یا اوج می‌تواند باشد اما نمی‌دانم سازمان اوج چه عصبیتی ایجاد کرده است؟ اوج جای چه کسی را در سینمای ایران تنگ کرده است؟ این حضور به دلیل کم‌کاری جاهای دیگر است، مثل ارشاد که چندسالی است ساخت فیلم‌هایی مثلا در حوزه دفاع مقدس برایشان مساله نیست. البته من می‌دانم این عصبیت‌ها از جای دیگر است. ولی اگر بروم با تهیه‌کنندگان پولداری که بعدا تق‌شان درمی‌آید فیلم بسازم، خوب است؟ در حالی که اینجا می‌دانم با چه کسی طرف هستم.
او در پاسخ به سوالی دیگر درباره این‌که آیا قصد دارد درباره شهید سردار "حاج قاسم سلیمانی" هم فیلم بسازد، گفت: واقعیت این است که نمی‌دانم. چون یک روزی آرزویم ساخت فیلمی درباره چمران بود اما پس از دیدن حاج‌قاسم به این فکر می‌کنم که شاید روزی این کار را انجام دهم.
حاتمی‌کیا در ادامه به همکاری خود با فرامرز قریبیان اشاره کرد و گفت: در این عمر ۵۸ ساله‌ام شخصیتی این‌چنین فرهیخته و با اصول ندیده‌ام که در حین کار تمرین کند و کار را با برنامه پیش ببرد.
در این نشست علاوه بر تعدادی از عوامل فنی فیلم "خروج"، برخی بازیگران از جمله فرامرز قریبیان، پانته‌آ پناهی‌ها، محمدرضا شریفی‌نیا، کامبیز دیرباز و محمدسام قریبیان هم حضور داشتند.
منبع ایسنا