پروژه‌ی دیرهنگام امیرکبیر چه بود؟

شهادت امیر در ایران یک نشانه ی تاریخی بزرگ درباره ی سیاست ،جامعه و بحث چالش برانگیز توسعه در کشور ماست.

معروف از آخرین جملات میرزا تقی خان این بوده که گمان می کرده که کشور به شاه و دولت دانا می خواهد اما وقتی به چشم دید که جامعه دچار جهل مرکبی است که هیچ اصلاحاتی را پشتیبانی نمی کند ، به این نتیجه رسید که رمز توسعه ایران ملت دانا است.

 

این که آخرین جملات منتسب به آن مرحوم درباره ی ضرورت توسعه درونی اجتماع به جای شکل گیری دولت و نظام توسعه خواه یک فلسفه سیاسی کامل برای تحلیل مشکلات ریشه ای یکصد ساله اخیر ایران می باشد.

 

تئوری ملت دانا بعد از گذشت حدود صد و پنجاه سال از روزگار امیر ظاهرا هنوز هم بحث روز است.

 

البته امیرکبیر با تاسیس دارالفنون ظاهرا تصور کرده بود ، پروژه ی دانایی ملت از چیزی شبیه دانشگاه می گذرد اما چالش غربزدگی مراکز آموزش عالی که از دوره پهلوی اول کلید زده شد و الحق و الانصاف در روزگار ما نتایج آن خودش را نشان می دهد از سویی و جهل مرکب ی که به خاطر عمومی شدن آموزش عالی بی هدف و کور در جامعه ی همه دانشگاه رفته کنونی در لباس روشنفکری خودش را نشان داده است ،بیان کننده ی آن است که مسیر توسعه دلخواه امیرکبیر مانند سایر اهداف وی بعدها مورد تحریف قرار گرفته است.

 

پروژه ملت دانا ، طرح مفهومی امیرکبیر است. مضمونی که هنوز درباره ی چگونگی تحقق ش باهم توافق نداریم.