2019؛ سال ناامیدی ملت‌ها از دولت‌ها

در سال 2019 حوادث بسیار مهمی در سطح منطقه‌ای و جهانی اتفاق افتاد چنان که می توان گفت "سیاست بین الملل "در شرایطی وارد سال 2020 می‌شود که سال دشواری را پشت سر گذاشته است و همین سختی ها و مشکلات و یا دست کم بخش بزرگی از آن گریبان سال 2020 را هم خواهد گرفت.

رشد راستگرایی پوپولیستی و ناسیونالیسم افراطی، وقوع اعتراضات دنباله دار در برخی کشورها از جمله فرانسه، الجزایر، لبنان، عراق، هنگ هنگ، شیلی، سرنگونی حکومت مورالس در بولیوی و عمرالبشیر در سودان، تصویب طرح استیضاح دونالد ترامپ در مجلس نمایندگان آمریکا، کاهش تعهدات برحامی از سوی ایران، وقوع "جنگ نفتکش‌ها" در خلیج فارس و تنگه هرمز، حمله به تاسیسات نفتی "آرامکو" عربستان، سرنگونی پهباد آمریکایی «گلوبال هوک»، حمله ترکیه به شرق فرات در سوریه، اقدام دولت ترامپ در به رسمیت شناختن اشغال بلندی‌های جولان و حاکمیت اشغالی اسرائیل بر آن، وقوع بن بست سیاسی بی‌سابقه در اسرائیل و برگزاری دو انتخابات بی حاصل، پیشبرد موضوع برگزیت در انگلیس، تشدید تحریم های آمریکا علیه ایران، تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین، فقط  و فقط بخشی از تحولاتی است که در سال 2019 رخ داد و یقینا تبعات خرد و کلان آن را در سال آتی میلادی هم شاهد خواهیم بود.

 برخی از کارشناسان سال 2019 را سال بحران "دولت-ملتی" در خاورمیانه و شمال آفریقا و سال "تشدید ناامیدی ملت‌ها از دولت‌ها" در سطح جهانی می دانند.

آنها همچنین معتقد هستند که در آخرین سال دهه دوم قرن 21 میلادی شاهد لاغرتر شدن دمکراسی، ارزش‌های انسانی و رشد راستگرایی پوپولیستی و ناسیونالیسم افراطی بودیم، که البته این موضوع در غرب و اروپا وضوح بیشتری داشته است.

این دسته از تحلیل گران در این زمینه به انتخابات پارلمانی اخیر در انگلیس اشاره کرده و تاکید براین دارند که انتخابات انگلیس نشان داد که جوامع اروپایی در حال پوست اندازی و گذار به دوران جدید بومی‌گرایی ناسیونالیستی هستند که این خود تبعات خاص خودش را دارد و به مرور زمان می‌تواند کینه‌های تاریخی میان این جوامع را که مدتها به محاق رفته بود، زنده کند و یک عقبگرد به گذشته باشد؛ به ویژه که اتحادیه اروپا با خروج انگلیس که نتایج انتخابات اخیر و پیشروی چشمگیر حزب محافظه کار در آن کشور، یک رفراندوم در این رابطه بود، ضعیف‌تر خواهد شد.

خبرگزاری ایسنا،در روزهای پایانی سال 2019 میلادی در گفت‌وگو با یازده نفر از کارشناس مسائل بین الملل از آنها پرسید "که به نظرشان مهمترین رویداد در عرصه بین المللی در سال ۲۰۱۹چه اتفاقی بوده است که بسیاری از آنها با توجه به وسعت تحولات رخ داده در سال جاری، در پاسخ به بیان یک موضوع اکتفا نکرده و چندین اتفاق را ذکر کردند.

صابر گل عنبری یکی از کارشناسان مسائل بین الملل در پاسخ به این پرسش ضمن بر شمردن طیف وسیعی از تحولات رخ داده در عرصه منطقه‌ای و جهانی در سال 2019 از جمله حمله ترکیه به شرق فرات در سوریه، تنشی شدن هرچه بیشتر روابط میان آنکارا با عربستان، امارات و مصر، تحولات در شرق دریای مدیترانه و نزاع بر سر انرژی در این منطقه میان ترکیه با مصر، اسرائیل و یونان و پیمان نظامی ترکیه و لیبی و... می‌گوید: تمام تحولات و رخدادهای مذکور هر کدام به نوعی با هم گره خورده و رابطه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری میان آنها حاکم است.

او تاکید می کند: جهان در حالی در آستانه ورود به سال جدید میلادی 2020 است که با خود همه این بحران‌ها را به این سال می‌برد و از این رو، 2020 سال بسیار مهمی به ویژه در زمینه بحران‌های دولت-ملتی، تنش میان آمریکا و ایران و تحولات داخلی در آمریکا خواهد بود. 

اردشیر پشنگ دیگر کارشناس مسائل بین الملل، وقوع اعتراضات دنباله‌دار در کشورهای مختلف همچون فرانسه، ونزوئلا، شیلی، سودان، الجزایر، لبنان، عراق و تا حدودی در ایران را از مهم‌ترین اتفاقات 2019 عنوان می کند و می گوید این تحولات از طریق شبکه‌های اجتماعی از یکدیگر تأثیر پذیرفته و باعث تشدید و تداوم همدیگر شدند.

رضا نصری نیز در پاسخ به این پرسش تحولات رخ داده در عرصه بین الملل را به چند دسته تقسیم کرده و اظهار می کند: از منظر حقوق بین‌الملل یکی از تحولات بارز در سال 2019 خروج آمریکا و به دنبال آن روسیه به صورت رسمی از پیمان منع موشک های میان برد هسته ای بود، در سطح منطقه‌ای نیز یکی از اتفاقات مهم این بود که بلندی‌های جولان به صورت یکجانبه از طرف آمریکا به اسرائیل بخشیده شد و با این کار بدعت جدید و خطرناکی در روابط و حقوق بین‌الملل پایه‌گذاری شد. این‌ها اتفاقاتی بودند که پیامدهای آن‌ در میان‌مدت و بلندمدت گریبان دولت‌ها و ملت‌ها را خواهد گرفت و ایران نیز قطعاً از این قاعده مستثنی نخواهد بود.  

او یکی دیگر از مهم‌ترین اتفاقات حقوقی سال 2019 "که در سال آینده تاثیر مستقیم و بسزایی بر آیندهٔ توافق هسته‌ای و کیفیت تعامل ایران و غرب خواهد داشت" را  آغاز گام‌های معکوس و روند کاهش تعهدات ایران مطابق برجام عنوان کرد.

سیدرضا صدرالحسینی نیز رای آوردن طرح استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان این کشور را از مهم‌ترین اتفاقات در عرصه بین المللی در سال 2019 میلادی عنوان کرد چرا که معتقد است این موضوع باعث آشکار شدن اختلافات و شکاف‌های پنهان در آمریکا شده است.

امیرعلی ابوالفتح، نابودی تقریبی داعش و پایان جنگ داخلی سوریه را از مهم ترین اتفاقات سال 2019 می داند و در عین حال تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین و اثرات سیاسی و اقتصادی که این موضوع به همراه را داشت از جمله موضوعاتی قلمداد می کند که نمی توان در بیان اتفاقات مهم سال 2019 به راحتی از کنار آن گذشت.

جعفر قنادباشی نیز حمله به بندر" فجیره" امارات و پالایشگاه‌های نفت " آرامکو" عربستان توسط انصارالله یمن و تاثیراتی که این موضوع بر معادلات منطقه داشت را از تحولات تاثیرگذار و مهم در سال 2019 می‌داند.

البته این تحلیلگر به مانند بسیاری دیگر از کارشناسان که برای تهیه این گزارش با آنها تماس گرفته شده بود به بیان یک رویداد بسنده نکرد و در ادامه گفت: در این سال شاهد تظاهرات جلیقه زردها در فرانسه، برگزاری راهپیمایی بازگشت از سوی فلسطینی ها و اعتراضات در الجزایر، عراق و لبنان بودیم و نکته مهم در این اتفاقات ادامه دار بودن اعتراضات بود که این خود امری بی‌سابقه است.

سیدرضا قزوینی غرابی روزنامخ نگار عراقی نیز معتقد است که اعتراضات گسترده در عراق و لبنان مهمترین حادثه در سال ۲۰۱۹ بوده است.