نشاط اجتماعی چیست؟
محمد علی کریمی کارشناس ارشد علوم ارتباطات در یادداشتی درروزنامه ابتکار، نوشته است: اگر امروز طی یک نظرخواهی از مردم بپرسیم چه تعریفی از شادی عمومی و یا نشاط عمومی دارند، چه خواهند گفت؟ اگر بخواهند پنج مصداق شادی عمومی را برشمارند، به چه اموری اشاره خواهند کرد؟ آیا برای مثال، شادی کردن مردم بعد از پیروزی تیم ملی فوتبال ایران بر استرالیا و راهیابی به مسابقات جام جهانی فوتبال در سال 1376 یا شکست دادن تیم ملی مراکش در جام جهانی اخیر و به خیابان آمدن مردم یک مصداق شادی عمومی است؟
آیا شادی کردن مردم در خیابان‌ها و معابر شهرهای مختلف کشور پس از انتخاب سید محمد خاتمی و یا حسن روحانی را می‌توان به عنوان مصداقی بر وجود نشاط اجتماعی در ایران ذکر کرد؟ آیا همه تبلور شادی و نشاط اجتماعی همین‌ها است؟
به گواه مطالعات و بررسی‌های علمی و کارشناسی، شادی عمومی و نشاط و امید اجتماعی یکی از عناصر شتاب‌دهنده در پیشبرد اهداف توسعه‌ای یک جامعه و ملت است. در جامعه شاد و خوشحال، افراد مشارکت موثرتر و هدفمندتری در امور ملی خواهند داشت. در عصر جدید و در شرایطی که تکنولوژی، عرصه‌های زندگی و زیستی انسان را درنوردیده است توجه به جریان شادی واقعی که روح آدمی را در کنار جسم او نوازش می‌دهد اهمیت سترگی یافته است.
اصولا خروجی جامعه شاد و امیدوار با خروجی و دستاورد جامعه غمگین بسیار متفاوت است. می‌توان گفت در جامعه شاد و انرژیک، شاخص‌هایی مانند رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی و در مجموع رضایت اجتماعی در حد قابل قبول و بالایی قرار دارد و برعکس در جامعه غمگین، وضعیت متفاوت است. شادی و نشاط نقش مهمی در تامین و ارتقای سلامت فرد و جامعه دارد و می‌تواند در کنار حس خرسندی و امید و اعتماد، سرعت‌دهنده تحقق توسعه ملک و ملت باشد. برخی دانشمندان معتقدند: «اگر مردم یک جامعه، احساس شادکامی، خشنودی و رضامندی نکنند، نمی‌توان آن جامعه را توسعه یافته قلمداد کرد.»
با این وجود، گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال 2016 نشان می‌دهد که نمره نشاط در ایران در رتبه 105 ام قرار دارد. داده‌های این گزارش طی سال‌های 2013 تا 2015 از 157 کشور جهان با شاخص‌های اقتصاد، کارآفرینی و فرصت‌ها، درک از فساد، بخشندگی، سلامت، اطمینان و امنیت و آزادی‌های فردی جمع آوری شدند. بر این اساس جامعه ایران بین کشورهای با چهار رده نشاط، در دسته کشورهای پایین‌تر از میانگین قرار می‌گیرد. نکته نگران‌کننده‌تر در این گزارش این است که در بررسی روند نشاط طی دو دوره 2005 تا 2007 و 2013 تا 2015، نمره نشاط در ایران حدود 507 هزارم کاهش پیدا کرده است.
با این توصیف و مروری بر آنچه در جامعه امروز ایران می‌گذرد، به نظر می‌رسد در این جامعه به موضوع شادی و نشاط اجتماعی به عنوان یک برنامه جامع و پروژه ملی نگاه نشده و حاکمیت چه در سیاست‌گذاری و تدوین قوانین و چه در سطح برنامه‌ریزی، اجرایی و عملیاتی، برنامه جامعی را دنبال نکرده است و بیراه نیست اگر بگوییم کوشش فردی برای توجه به موضوع نشاط، برای پایدارسازی این موضوع، راه به جایی نخواهد برد. اگرچه بند «ب» ماده 97 قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را مکلف کرده است به منظور پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی نسبت به طرح جامعی برای بسط و گسترش روحیه نشاط، شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی، تعمیق ارزش‌های دینی و هنجارهای اجتماعی اقدام کند، با این حال و با گذشت سال‌ها، هنوز جلوه‌ای از تهیه و اجرای این طرح بروز عینی نیافته است.
نعمت الله فاضلی، مردم‌شناس، نداشتن شناخت نظری درست از شادی را یکی از مسائل و موانع می‌داند و بر برخورداری از دیدگاه نظری مناسب برای گسترش شادی تاکید می کند. او در مقاله‌ای با عنوان «شادی چیست و از کجا می آید؟»، شادی را نوعی حالت یا احساس عاطفی و در عین حال نوعی ارزیابی عقلی از زندگی و وضعیت فرد از موقعیت خود می‌داند. این احساس و ارزیابی اگرچه توسط فرد صورت می‌گیرد اما از طریق ارزش‌ها، باورها، هنجارها و ساختارهای اجتماعی تعین می‌یابد و طی فرآیند جامعه‌پذیری و فرهنگ‌یابی در افراد درونی می‌شود. با در نظر گرفتن این امر، شادی در جوامع و بین گروه‌های مختلف، برساخت متفاوتی است. با توجه به این واقعیت، شادی یک چیز واحد نیست بلکه در جهان واقعی، شادی‌های مختلف وجود دارد.
از سوی دیگر، یافته‌های یک تحقیق علمی که همه مقالات معتبر علمی از سال های 1384 تا 1392 با موضوع نشاط اجتماعی را بررسی کرده است، نشان می‌دهد که متغیرهای رضایت از زندگی، عزت نفس، دینداری و ارتباط اجتماعی به نسبت سایر متغیرها، تاثیر زیادی بر نشاط اجتماعی در ایران دارند.
بر اساس آنچه آمد، باید گفت که موضوع شادی و نشاط عمومی و اجتماعی، به عنوان موتور محرکه و شتاب‌دهنده اهداف توسعه‌ای یک کشور و دولت- ملت و نیز برای توسعه برندینگ ملی، باید به یک مطالبه ملی و عمومی تبدیل شود. این یک «حق» و «مسئولیت» اجتماعی متقابل میان مردم و حکومت است که در صورت تحقق در تمام لایه های سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرا، می‌تواند ضامن شتاب بیشتر در پیشرفت و مشارکت عمومی موثر و پررنگ در امور ملی باشد. اگر به این مهم به صورت امری فرعی نگریسته نشود و حاکمیت خود پیشگام در تامین این حق عمومی باشد، می‌تواند آثار و نتایج مثبتی برای دهه‌های پیش روی ایران به دنبال داشته باشد.
منابع:
1- حکیمه السادات شریف‌زاده، سید احمد میرمحمد تبار، صمد عدلی پور، بررسی عوامل موثر بر نشاط اجتماعی در ایران- فراتحلیلی از تحقیقات موجود، تهران.
2- فاضلی نعمت‌الله، شادی چیست و از کجا می‌آید، وبلاگ فرهنگ‌شناسی.
