تروما یعنی چه و انواع آن در روانشناسی و پزشکی کدام است؟
آیا میدانید صدمات تروماتیک یعنی چه؟ تروما چیست و انواع آن کدام است؟ به طور کلی دو نوع اصطلاح تروما رایج است. تروما در روانشناسی که به آسیب های روانی اشاره میکند و علائم و درمان مخصوص خود را دارد. نوع دیگر تروما، تروما در پزشکی مانند تروما پا است که به دلایل مختلف در اعضای بدن ایجاد میشود و باید فورا به آن رسیدگی شود. در این مطلب با انواع تروما آشنا میشوید.
تروما در روانشناسی چیست؟
در روانشناسی تروما یعنی چه؟ ضربه روانی، ضربه روحی، آسیب روحی یا ترومای روان‌شناختی به تأثیرات و پاسخی احساسی پس از یک رویداد وحشت‌انگیز مثل تصادف، تجاوز جنسی یا بلایای طبیعی بر روی روان انسان گفته میشود. واکنش‌های اولیه به ضربهٔ روانی معمولاً به صورت شوک روانی و انکار روانی هستند. این واکنش‌ها می‌توانند در درازمدت به صورت احساسات غیرقابل پیش‌بینی، بازگشت به خاطره یا خاطرات گذشته، سختی در روابط میان فردی و گاهی به صورت علائم جسمی مانند سردرد یا حالت تهوع بروز کنند. ضربه روانی با پریشانی روان‌شناختی یا رنج و عذاب کشیدن که هردوی آنها تجربه‌ای انسانی همگانی است یکی نیست.
با توجه به اینکه تجربیات ذهنی بین افراد متفاوت است، افراد نسبت به رویداد‌های مشابه واکنش متفاوتی نشان خواهند داد. به عبارت دیگر، همه افرادی که یک رویداد بالقوه آسیب‌زا را تجربه می‌کنند، واقعاً دچار آسیب روانی نمی‌شوند (اگرچه ممکن است مضطرب باشند و رنج را تجربه کنند).
انواع ترومای روانی
ایسنا نوشت: تروما یا روان‌زخم، بر اساس واکنش و احساسات فردی که به آن مبتلاست، به انواع مختلفی تقسیم میشود. ترومای حاد مخصوص افرادی است که بر اثر یک اتفاق، امنیت و جانشان به خطر افتاده یا به طور ناگهانی سطح استرس خیلی شدیدی را تجربه کرده‌اند. این آسیب معمولاً شدید، اما زودگذر است و برطرف میشود. ترومای مزمن وقتی ایجاد میشود که شرایطی که فرد را آزار می‌دهد، برای مدت طولانی ادامه داشته باشد. در این حالت، روان زخم به یک مشکل مزمن تبدیل میشود.
افرادی که تحت کودک‌آزاری یا خشونت خانگی قرار دارند، به این نوع تروما مبتلا می‌شوند. ترومای ثانویه زمانی ایجاد میشود که فرد، یک بیمار مبتلا به روان زخم را می‌بیند، با او ارتباط برقرار میکند، داستانی که باعث آسیب به او شده را می‌شنود یا حتی مسئول مراقبت از فرد آسیب‌دیده میشود. در این صورت فرد، علائم جانبی تروما را تجربه میکند که شباهت‌هایی به علائم اختلال استرس بعد از سانحه دارد. در این حالت فرد نشانه‌های تروما را درست مثل فردی که خودش در معرض عوامل تروما بوده بروز می‌دهد.
زخم‌های کهنه کودکی
این تصور که تنها بزرگسالان در معرض خطر ابتلا به ترومای روانی قرار می‌گیرند، اشتباه است. اتفاقاً کودکان روان آسیب‌پذیرتری در برابر رویداد‌های تلخ دارند. ترومای کودکی محصول هر اتفاقی است که حس امنیت را از کودک بگیرد و باعث اضطراب شدید او شود. هر قدر سن کودک موقع چنین رخدادی کمتر باشد، عمق تأثیر آن بیشتر خواهد بود و به احتمال زیاد، اثرات آن تا بزرگسالی هم ادامه خواهد داشت.
بعضی از علت‌های ایجاد زخم روانی در کودکان عبارت است از: محیط ناامن و ناپایدار برای زندگی، رهاشدن توسط یکی از والدین یا هر دوی آنها، طلاق والدین، بیماری جدی مثل سرطان، اقدامات درمانی جدی مثل جراحی، تجاوز جنسی، فیزیکی و کلامی، خشونت خانگی، دریافت‌نکردن توجه و محبت کافی از والدین یا سرپرستان. تجربه تروما در دوران کودکی اثرات شدید و طولانی‌مدت خواهد داشت. اگر این آسیب‌ها در کودکی برطرف نشود، اثر ترومای کودکی در بزرگسالی هم با شخص همراه خواهد بود. بعضی اختلالات روانی یا مشکلات روابط در بزرگسالی، در نتیجه برطرف‌نشدن تروما‌های کودکی ایجاد می‌شوند.
درمان تروما
تروما‌های روانی می‌توانند بعد از مدت کوتاهی از بین بروند، اما گاهی هم تا سال‌ها بر وضعیت روحی فرد تأثیر می‌گذارند. قبل از هر چیز اگر به ترومایی مبتلا هستید، خودتان را سرزنش نکنید و بدانید که شما در این احساس تنها نیستید. راهکار‌هایی برای کم‌رنگ‌کردن جای این زخم‌ها بر روان ما وجود دارد. ورزش و انجام تمرینات ساده‌ای مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری آدرنالین و اندورفین آزاد میکند و می‌تواند در اصلاح وضعیت سیستم عصبی مرکزی هم نقش داشته باشد. سعی کنید تا حد امکان تمرکزتان را از روی افکار منفی و احساسات بد بردارید. مثلاً موقع ورزش، روی بدن خود متمرکز شوید و به این توجه کنید که با هر حرکت چه احساسی دارید.
گاهی تنهایی و انزوای اجتماعی ممکن است برای دوره سوگواری خوب باشد، اما اگر آن را ادامه بدهید، آسیب بیشتری می‌بینید. ارتباط با دیگران به فرآیند تسکین درد‌ها کمک میکند. البته بهتر است در جمعی قرار بگیرید که میدانید شما را می‌پذیرند، نیازی نیست بعد از تروما، دوستان جدید پیدا کنید. ارتباط با دوستان قدیمی که شما را می‌شناسند و با روحیات‌تان آشنایی دارند، ساده‌تر است. در این وضعیت تکنیک‌های آرام‌کردن ذهن به کار می‌آید و می‌تواند علائم ناشی از استرس را کاهش دهد. عادت‌ها و سبک زندگی سالم هم نکته مهمی است که هنگام درمان آسیب روانی باید به آن توجه داشته باشید تا دست کم جسمتان کمتر تحت تأثیر آسیب‌های روانی قرار بگیرد.
کمک از روانشناس
یکی از راه‌ها در مواجهه با تروما، کمک‌گرفتن از افراد متخصص یعنی روانشناس است. در رفتار درمانی، روانشناس سعی میکند تا با شناخت الگو‌های رفتاری و اصلاح آنها، روی نحوه رفتار فرد تاثیر بگذارد و با تغییر الگو‌های رفتاری، احساسات و رفتار فرد را کنترل کند. یکی از تکنیک‌های اساسی که به درمان تروما و ضربه روحی کمک میکند، کنترل و مدیریت احساسات است.
علائم تروما
دکترتو نوشت: علائم ضربه از خفیف تا شدید متغیر است. عوامل زیادی تعیین می‌کنند که چگونه یک رویداد آسیب زا بر فرد تأثیر می‌گذارد. علائم روانی و روحی تروما عبارت‌اند از:
- شوک، انکار یا ناباوری
- گیجی، مشکل در تمرکز
- عصبانیت، تحریک پذیری، نوسانات خلقی
- اضطراب و ترس
- احساس گناه، احساس شرم، سرزنش خود
- کناره‌گیری از دیگران
- احساس ناراحتی یا ناامیدی
- احساس قطع ارتباط یا بی حسی.همچنین ممکن است افراد دیگر مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات سوء مصرف مواد را تجربه کنند.
بیشتر بخوانید:
تروما در پزشکی چیست؟
تروما یعنی چه؟ عصر ایران نوشت: هر نوع ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثه وارد شده بر بدن، در علم پزشکی، تروما (Trauma) محسوب میشود، مشروط به اینکه از خارج به بدن وارد شده باشد و عامل درونی، علت ایجاد آسیب نباشد.
به عبارت دیگر تروما هر آسیبی است که در اثر افزایش انرژی ورودی به بدن ایجاد میشود. این انرژی ممکن است از نوع ضربه‌ای، مکانیکی، حرارتی (سوختگی)، شیمیایی یا انواع دیگر باشد.
به گزارش پایگاه آموزشی مقابله با تروما، اهمیت تفاوت این موضوع در اورژانس و فوریت‌های پزشکی مشخص میشود٬ مثلا در برخورد با بیمار دچار سنکوپ و یا شوک٬ اگر عامل، بیماری باشد٬ امدادگر به‌راحتی می‌تواند اقدام به جابجایی بیمار کند. ولی در شرایط تروما٬ به علت وجود احتمال آسیب‌های شدید مانند قطع نخاع٬ هرنوع جابجایی و حرکت بیمار بدون حمایت و ثابت نمودن بدن و توسط اشخاص غیر مجرب ممنوع است.
انواع تروما در پزشکی
تروما را می‌توان براساس مکانیسم آسیب (حوادث ترافیکی، سقوط، حوادث منزل، ...)، محل آسیب (سر، شکم و ...) و یا بر اساس ویژگی‌های عامل ایجادکننده تروما (ترومای نافذ شکم (با شئ بُرنده) یا ترومای غیرنافذ (بلانت) و همچنین ترومای حرارتی یا فشاری (باروتروما) و غیره) تقسیم بندی نمود.
در برخورد با تروما چه باید کرد؟
دانستیم تروما یعنی چه؟ سعید مهرسروش در گفتگو با میزان درباره تروما (هر نوع ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثه وارد شده بر بدن) گفت: می‌توان تروما را به ۲ بخش ترومای ناشی از حوادث ترافیکی و ترومای ناشی از حوادث غیر ترافیکی تقسیم بندی کرد. تعداد زیادی از تروما‌ها به حوادث ترافیکی مربوط میشود و تروما‌هایی هم به دلایلی غیر از حوادث ترافیکی رخ می‌دهند که در برخی زمان‌ها افزایش پیدا می‌کنن، برای مثال در روز‌های آخر سال به سبب انجام خانه تکانی بیشتر شاهد حوادث مرتبط با تروما نظیر افتادن از چارپایه و سقوط از بلندی هستیم.
وی ضمن اشاره به اینکه بهتر است همه افراد جامعه دوره کمک‌های اولیه را بگذرانند چرا که یکی از بخش‌های کمک‌های اولیه مربوط به تروما و نحوه برخورد با بیمار ترومایی است ادامه داد: افراد در مواجهه با بیمارانی که دچار تروما شدند در درجه اول باید وارد صحنه‌هایی شوند که ایمنی خودشان به خطر نیفتد و هر چه سریع‌تر با سامانه ۱۱۵ تماس بگیرند و توصیه‌هایی کارشناس تلفنی ما را به دقت انجام دهند و اگر نیاز باشد برای فرد مصدوم آمبولانس اعزام میشود.
رئیس اداره آموزش و پژوهش اورژانس تهران با تاکید بر اینکه باید تا حد امکان از تکان دادن فردی که دچار تروما شده خودداری کرد افزود: چنانچه مصدوم در شرایط امنی قرار دارد او را تکان ندهید و منتظر بمانید همکاران ما بر بالینش حاضر شوند و اگر بیمار خون‌ریزی فعال دارد، می‌توانید با گاز استریل یا یک پارچه تمیز و با واردن کردن فشار مستقیم به محل خون‌ریزی جلوی خون‌ریزی را بگیرید.
مهرسروش با بیان اینکه اگر فردی دچار تروما شد و تنها بود چنانچه دچار خون‌ریزی شد باید جلوی خون‌ریزی را بگیرد و هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرد و تا حد امکان از حرکت کردن خودداری کند، ادامه داد: تروما‌هایی که منجر به خون‌ریزی‌های شدید شود، تروما‌های متعدد در یک مصدوم، ترومای سر، تروما‌های صورت که موجب بسته شدن راه تنفس شوند و تروما‌هایی که به سبب آسیب به مغز و یا خون‌ریزی موجب کاهش سطح هوشیاری و یا ورود به مرحله شوک شود، جزو تروما‌های خطرناک هستند و باید جدی گرفته شوند.
گردآوری: تابناک جوان