کدام سیاره به زمین نزدیکتر است و چه عجایبی دارد؟

سوال کدام سیاره به زمین نزدیکتر است؟ یکی از سوالات رایج انسان درباره منظومه شمسی است. در جدول و بازی شهربانو هم این سوال پرتکرار است. نزدیکترین همسایه به زمین کدام است؟ شاید با دیدن ماه در آسمان بگویید آیا ماه نزدیکترین سیاره به زمین است؟ در پاسخ میگوییم ماه نزدیک‌ترین جِرم آسمانی به زمین است نه فقط یک سیاره. و در واقع ماه قمر زمین است و زمین و ماه را یکجا در نظر میگیرند.

کدام سیاره به زمین نزدیکتر است؟

معروف ترین پاسخ این سوال سیاره زهره است. اما اکتشافات اخیر درباره اولین سیاره نزدیک به زمین میگوید سیاره عطارد فاصله کمتری دارد. در واقع می توان دو سیاره زهره و عطارد را نام برد. البته آنطور که نزدیکترین سیاره به زمین کلاس چهارم خواندیم فقط سیاره زهره است. سومین همسایه نزدیک زمین مریخ است. علت یکسان نبودن پاسخ ها شرایط چرخشی سیارات و دوری و نزدیکی آنها در برهه ای از زمان است. در ادامه با سیاره زهره و عطارد و عجایب آنها بیشتر آشنا می شوید. برای تحقیق در مورد سیاره زهره و عطارد کافی است با ویژگی های این سیاره ها آشنا شوید. 

نزدیکترین و دورترین سیاره به زمین

حالا که دانستیم نزدیک‌ترین سیاره به زمین کدام است، نام دورترین آن را هم بدانید. نپتون هشتمین سیارهٔ منظومه شمسی (و با در نظر نگرفتن پلوتو که یک سیاره کوتوله است) دورترین سیاره شناخته شده می‌باشد.

۱. زهره نزدیک‌ترین سیاره به زمین

سیاره زهره در آسمان شب بسیار زیبا است. رنگ سیاره زهره را در عکس واقعی زهره قابل مشاهده است. سیاره زهره نزدیک‌ترین سیاره به کره زمین است. زهره به ترتیب نزدیکی به خورشید، دومین سیارهٔ زمین‌سان سامانهٔ خورشیدی است که در هر ۲۲۵ روز یکبار به دور خورشید می‌چرخد. مدار زهره، میان مدار‌های زمین و تیر قرار گرفته و از نظر مداری، نزدیک‌ترین فاصله را با مدار زمین دارد. 

نام دیگر سیاره زهره

ناهید و  ونوس نام دیگر سیاره زهره هستند. ناهید پس از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی طبیعی است که به هنگام شب در آسمان زمین دیده می‌شود. در زبان لاتین به این سیاره وُنوس می‌گویند.

عجایب سیاره زهره

در اینجا ما ۵ حیقیت جالب درباره این سیاره که توسط ماموریت "ونوس اکسپرس" (Venus Express) به دست آمده را برایتان بازگو می‌کنیم.

۱. چندین سیاره در منظومه شمسی از جمله زمین دارای گرداب‌های طوفان مانند هستند، جایی که ابر‌ها و باد‌ها به سرعت در اطراف قطب‌ها می‌چرخند. برخی از این‌ها اشکال عجیبی به خود می‌گیرند؛ اما هیچ یک به اندازه گرداب قطب جنوب سیاره زهره متغیر یا ناپایدار نیستند.

۲. رادار و نقشه‌برداری جاذبه از سیاره زهره، هزاران آتشفشان و دشت‌های گسترده آتشفشانی را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده این موضوع است که آن‌ها در ۵۰۰ میلیون سال گذشته نیز در سطح سیاره ظاهر شده‌اند. به نظر می‌رسد این بدان معناست که این سیاره در حال حاضر دارای آتشفشان‌های فعال است، اما یافتن شواهد مستقیم این امر دشوار است.

۳. ونوس اکسپرس همچنین کشف کرد که مکان برخی ویژگی‌های/خصوصیات سطح این سیاره همانند قبل نیست و شواهد نشان می‌دهد که سیاره زهره کمی آهسته‌تر از آنچه قبلا اندازه‌گیری شده بود، می‌چرخد. دانشمندان با استفاده از طول موج‌های فروسرخ برای نفوذ به پوشش ابر ضخیم و مطالعه سطح سیاره، کشف کردند که برخی از از ویژگی‌های مذکور تا ۲۰ کیلومتر از مکان پیشین خود جابجا شده‌اند.

۴. سیاره زهره به‌خاطر جو فوق‌العاده قابل توجه و فوق‌العاده دوار خود که هر چهار روز زمینی یک بار سیاره را فرا می‌گیرد، بسیار مشهور است. این کاملاً در تضاد با چرخش سیاره است که به طور نسبی ۲۴۳ روز زمینی طول می‌کشد.

۵. سیاره زهره یکی از سیارات نادر است، چراکه سیاره‌ای است که در داخل آن میدان مغناطیسی ایجاد نمی‌شود. با این حال، زهره در سمت شب خود دارای دنباله مغناطیسی کشیده است. علاوه بر این ماموریت ونوس اکسپرس شواهدی را برای اتصال مجدد مغناطیسی - فرآیند مربوط به شفق‌های قطبی روی زمین - در دنباله مغناطیسی زهره کشف کرده است.

۲. عطارد نزدیک‌ترین سیاره به زمین

یکی از سوالات جالب فضایی که همواره در ذهن علاقه‌مندان به این حوزه مطرح می‌شود این است که نزدیک‌ترین سیاره به کره زمین چیست؟ همانطور که گفتیم جوابی که اغلب مردم به این سوال می‌دهند سیاره زهره (venus) است، اما در واقع پاسخ این سوال سیاره عطارد (mercury) است.

اگرچه زهره سیاره‌ای است که از نظر مداری، نزدیک‌ترین فاصله به زمین را دارد، ولی هنگام گردش مداری به دور خورشید، سیاره عطارد به مدت بیشتری در نزدیک‌ترین فاصله به زمین باقی می‌ماند.

"تام استاکمن" (Tom Stockman) دانشجوی دکترای دانشگاه آلاباما به همراه گروهی از محققان اظهار کردند، برخی بی‌دقتی‌ها و ابهام‌ها سبب می‌شود اطلاعات نادرستی نسبت به فاصله متوسط بین سیارات انتشار یابد. زمانی‌که مردم فاصله میان دو سیاره را محاسبه می‌کنند، معمولاً فاصله دو سیاره از خورشید را از هم کم می‌کنند.

اما مسئله این است که مردم تنها فاصله میان دو سیاره را زمانی محاسبه می‌کنند که در نزدیک‌ترین فاصله از یکدیگر قرار دارند. برخی زمان‌ها زهره در طرف مقابل خورشید قرار دارد، زیرا دو سیاره با سرعت‌های متفاوتی حرکت دورانی دارند. در این راستا محققان برای تفسیر این موضوع از یک تکنیک جدید ریاضی استفاده کردند تا فاصله میان سیاره‌ها را اندازه‌گیری کنند.

این روش که نقطه-دایره نام دارد، فاصله میان دسته‌ای از نقاط در مدار سیارات را میانگین می‌گیرد. زمانی‌که محققان با این تکنیک فاصله بین سیارات را اندازه‌گیری کردند، به این نتیجه رسیدند که در اغلب مواقع نه‌تن‌ها سیاره عطارد نزدیک‌ترین سیاره به زمین است، بلکه عطارد نزدیک‌ترین سیاره به زحل و نپتون و باقی سیارات به حساب می‌آید.

محققان یافته‌های خود را این گونه بازبینی کردند که جای سیارات در مدارهایشان در هر ۲۴ ساعت و به مدت ۱۰ هزار سال را مورد بررسی قرار دادند.

استیون بکویت از آزمایشگاه علوم فضایی و استاد ستاره شناسی در دانشگاه یو سی برکلی برای توضیح این موضوع مثالی می‌زند: تصور کنید شما در خانه‌ای زندگی می‌کنید و همسایگان مجاور شما نیمی از سال را در جای دیگری زندگی می‌کنند. مثلاً شما در ویسکانسین هستید و همسایه کناری‌تان شش ماه سرد سال را در فلوریدا می‌گذارد. در واقع در طول زمستان افرادی که یک خانه آن طرف‌تر زندگی می‌کنند نزدیک‌ترین همسایه به شما خواهند بود. اما بیشتر مردم به اشتباه همچنان می‌گویند که نزدیک‌ترین همسایه آن‌هایی هستند که در شش ماه گرم سال در خانه مجاور هستند. این یک روش جالب برای تعریف مجدد نزدیک‌ترین همسایه هست.

بیشتر بخوانید:

• چرا ناهید یک سیاره است؟ + تفاوت سیاره و ستاره
• کوچکترین سیاره منظومه شمسی و بزرگترین سیاره + ترتیب سیارات

عجایب سیاره عطارد

در ادامه با ویژگی های جالب عطارد آشنا می شوید.

شدیدترین نوسان‌های دمایی در منظومه‌شمسی

اگرچه عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است، اما سطح آن میتواند به شدت سرد باشد. دما در طول روز میتواند به ۴۵۰ درجه سلسیوس برسد، اما دما در شب میتواند به منفی ۱۷۰ درجه سلسیوس هم کاهش پیدا کند. این نوسان با نوسان دماییِ بیش از ۶۰۰ درجه سلسیوس برابر می‌کند؛ بزرگترین میزان در میان سیاره‌های منظومه‌شمسی.

کوچکترین سیاره

عطارد کوچکترین سیاره در منظومه‌شمسی است. این سیارۀ کوچک قطری برابر با تقریبا ۴۸۷۶ کیلومتر دارد که با اندازۀ قاره آمریکا برابری می‌کند و تنها قدری بزرگتر از قمر زمین است. عطارد کوچکتر از «تیتان» قمر زحل و «گانیمد» قمر مشتری است. قبلا پلوتو را بعنوان کوچکترین سیاره در منظومه‌شمسی اعلام کرده بودند، اما پلوتو از رده سیاره‌ها خارج شد و اکنون یک سیاره کوتوله است.

عطارد بازماندۀ برخورد یک سیارک غول‌پیکر است

به باور دانشمندان، یک سیارک غول‌پیکر تقریبا در ۴ میلیارد سال گذشته به عطارد برخورد کرد و گودال عظیمی به گستردگی ۱۵۴۵ کیلومتر پدید آورد. این گودال که «حوزه کالوریس» نامیده می‌شود، میتواند کل ایالت تگزاس را درون خود جای بدهد. محققان در محاسبات خود به این نتیجه رسیده‌اند که این سیارک باید ۱۰۰ کیلومتر گستردگی داشته باشد.

عطارد یخ دارد

دانشمندان فکر می‌کنند که درون گودال‌های عطارد، یخ وجود دارد. قطب‌های شمال و جنوب عطارد سرد و در سایه قرار دارند؛ لذا این فرصت را دارند تا “یخ آب” را در خود نگه دارند. شهاب‌سنگ‌ها و دنباله‌دار‌ها شاید در گذشته به این مناطق راه پیدا کرده باشند و شاید هم بخار آب از بخش‌های درونی عطارد به بیرون راه یافته و انجماد پیدا کرده است.

عطارد هسته آهنیِ بزرگی دارد

هستۀ آهنی عطارد تقریبا ۷۵ درصد از شعاع این سیاره را تشکیل می‌دهد. هسته آهنی دارای بیشترین مقدار آهن در مقایسه با همۀ سیاره‌ها در منظومه‌شمسی است. دانشمندان هنوز نمیدانند که هسته آهنی و بزرگ عطارد در طی چه فرایندی شکل گرفته است، اما آن را بی ارتباط با شکل‌گیری عطارد نمیدانند. اگر عطارد به سرعت شکل گرفته باشد، می‌بایست مقدار نازکی از پوسته را در فراز هسته نسبتا بزرگ جا گذاشته باشد.

یکی از کاوشگر‌های ناسا، کل سطح عطارد را نقشه‌برداری کرد

کاوشگر «مسنجر» ناسا که از سال ۲۰۱۱ مشغول گردش به دور عطارد است، عکس‌های خارق العاده‌ای از نزدیکترین سیاره به خورشید برای ما ارسال کرده است. دانشمندان از آن عکس‌ها برای تهیه اولین نقشه کامل از سطح عطارد استفاده کردند.

عطارد اتمسفر نازکی دارد

عطارد دارای نازک‌ترین اتمسفر در میان سیاره‌های منظومه‌شمسی است. اتمسفر این سیاره که از هلیم و مقدار بسیار ناچیزی هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده به قدری نازک است که دانشمندان نام دیگری هم برای آن انتخاب کرده‌اند: اگزوسفر. ماه و سایر اجرام در منظومه شمسی نیز اگزوسفر دارند که آن را احتمالا به متداول‌ترین نوع اتمسفر در منظومه‌شمسی تبدیل کرده است.

عطارد دم دارد

دانشمندان دریافته‌اند که عطارد دارای جریان‌هایی از ذرات است که از سطح آن منتشر می‌شوند. دانشمندان هنوز با قطعیت نمیدانند که چه عاملی در شکل دُم‌ها نقش دارد، اما تصور می‌کنند که باید با مگنتوسفر سیاره عطارد و باد‌های خورشیدی ارتباط داشته باشد.

عارضه‌های سطحی عطارد

دانشمندان هنوز نمی‌دانند که فعالیت‌های آتشفشانی این سیارۀ سنگی، چقدر به طول انجامید. در واقع سن دشت‌های گدازه‌ای‌اش را می‌توان به عصر «بمباران سهمگین»، در حدود ۴ میلیارد سال پیش نسبت داد.

در این دوران شهابسنگ‌های غول‌آسا در جریان شکل‌گیری سیارات منظومه‌شمسی، عطارد را مورد هدف قرار دادند. به محض کاهش آمار این برخورد‌ها بود که گدازه در سرتاسر عطارد جریان یافت و با پر کردن گودال‌ها، عوارض نرم و مسطحی را به وجود آورد.

گرداوری: تابناک جوان

منابع: ویکی پدیا / ایسنا / بیگ بنگ