دحوالارض چه روزی است؟ + اعمال و فضیلت
آیا میدانید دحوالارض چه روزی است؟ فضیلت های فراوانی از جمله استجابت دعا در روز دحوالارض بیان شده است. در این مطلب بعد از معرفی این روز با فضیلت، اعمال دحوالارض را نیز آورده ایم.
روز دحوالارض ۱۴۰۳ چه روزی است؟
روز ۲۵ ذی القعده روز دحوالارض است. در تقویم شمسی روز دحوالارض ۱۴۰۳ برابر با دوشنبه ۱۴ خرداد ماه است.
۲۵ ذی القعده چه روزی است؟
یک کارشناس علوم قرآنی گفت: تاریخ اسلامی و بزرگان دین بیان می‌کنند که نخستین جایی که از زیر آب سر برآورد، مکه یا کعبه بوده است لذا به آن دحوالارض گفته می‌شود، نگاهی به معنای این واژه نشان می‌دهد دحو به معنای واگسترانیدن، گسترش دادن و چیزی را از جای آن برکندن و «دحوالارض» به معنای گستراندن زمین است.
حسن عالمی پیرامون «دحول‌الارض» گفت: دَحْوُالْأرْض در روز ۲۵ ذی‌القعده واقع شده است روزی که به بیرون آمدن خشکی‌های گسترده زمین از زیر آب مشهور است، در توصیف ارزش این روز روایات فراوانی بیان شده، حتی در برخی روایات در این روز وقایعی همچون فرود آمدن کشتی نوح بر کوه جودی، تولد حضرت «ابراهیم (علیه السلام)» و حضرت «عیسی (علیه السلام)» نیز رخ داده است.
دحوالارض در قرآن و روایات
از ماده «د ح ی» و «د ح و» یکبار در قرآن آمده است. «وَ اَلْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها* أَخْرَجَ مِنْها ماءَها وَ مَرْعا‌ها [نازعات/ ۳۱،۳۰]
زمین را بعد از آن گسترش داد؛ و از آن آب بیرون آورد و چراگاهها پدید کرد. «در این آیه قرآن اشاره به دوره‌ای خاص برای تشکیل زمین کنونی شده است. دوره‌ای که با یک تحول آغاز شده است. چرا که زمین قبل از آن به صورت کره‌ای مذاب و مشتعل بوده است. سپس سطح خاکی تشکیل شده و قابلیت حیات یافته است و برای ظهور گیاهان و حیوانات آماده شده است.
در سوره رعد نیز گستردن زمین به عنوان فعلی از افعال الهی یاد شده و آمده است: «وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسیَ وَ أَنهارًا وَ مِن کلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَینِ اثْنَینِ یُغْشیِ الَّیْلَ النهارَ إِنَّ فیِ ذَالِکَ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون [رعد/ ۳]
اوست که زمین را بگسترد، و در آن کوه‌ها و رود‌ها قرار داد و از هر میوه جفت جفت پدید آورد و شب را در روز می پوشاند. در این‌ها عبرتهاست برای مردمی که می اندیشند.»
در این آیه نیز از کشیده شدن زمین به عنوان شروع حیات در آن یاد شده است و به سیر حیات اشاره شده است. زمین شناسان کنونی نیز می‌گویند: زمین ابتدا در زیر آب قرار داشته که این مسئله با آیات قرآن نیز مطابقت دارد.
در آیه‌ای از سوره فصلت به خلقت زمین در دو دوره پرداخته شده که می‌توان از آن نیز دحوالارض را فهمید. «قُلْ أَ ئنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فیِ یَوْمَینِ وَ تجعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَالِکَ رَبُّ الْعَالَمِین [فصلت/ ۹]
بگو: آیا به کسی که زمین را در دو روز آفریده است کافر می شوید و برای او همتایان قرار می دهید؟ اوست پروردگار جهانیان». این آیه کل خلقت زمین را در دو مرحله ذکر کرده است. می‌توان با توجه به آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نازعات این دو مرحله را چنین بیان کرد: دوره اول مذاب و جامد، بعد دوره دوم دحو الارض و غلطان و متحرک شدن که ثمره این غلطیدن روئیدن گیاه و... بوده است.
دحوالارض در روایات
در برخی از آیات اینگونه فهمیده می‌شود که زمین در آغاز از زیر کعبه فعلی گسترش یافته است. در مفاتیح الجنان درباب اعمال ماه ذی‌القعده روایتی نقل شده که حسن بن وشّاء می‌گوید: «من کودک بودم که با پدرم در خدمت امام رضا (علیه السلام) شام خوردیم در شب بیست و پنجم ماه ذی القعده پس فرمود که امشب حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت عیسی (علیه السلام) متولد شده اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است، پس هر که روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه را روزه داشته باشد.
در ادامه شیخ عباس قمی اینگونه آورده است: در روایتی روزه اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال است و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود و از برای روزه دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند و این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر شود و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است.
علامه طباطبایی روایات دحوالارض را بسیار دانسته و آن را مخالف دلایل علمی ندانسته است. در حدیثی طولانی که حکایت مناظره امام صادق (علیه السلام) با ابن ابی العوجاء است حضرت امام صادق (علیه السلام) از دحوالارض یاد کرده و در تعریف کعبه فرموده‌‍‌اند: «هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَی تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِهِ جَعَلَهُ مَحَلَّ أَنْبِیَائِهِ وَ قِبْلَةً لِلْمُصَلِّینَ لَهُ فَهُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوَانِهِ وَ طَرِیقٌ یُؤَدِّی إِلَی غُفْرَانِهِ مَنْصُوبٌ عَلَی اسْتِوَاءِ الْکَمَالِ وَ مُجْتَمَعِ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلَالِ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ دَحْوِ الْأَرْضِ بِأَلْفَیْ عَامٍ فَأَحَقُّ مَنْ أُطِیعَ فِیمَا أَمَرَ وَ انْتَهَی عَمَّا نَهَی عَنْهُ وَ زَجَرَ اللَّهُ الْمُنْشِئُ لِلْأَرْوَاحِ وَ الصُّوَرِ
این خانه ای است که خدا خلق خود را توسّط آن بپرستش واداشته تا فرمانبری ایشان را بیازماید و به تعظیم و زیارت آن تشویق کند، خداوند کعبه را مرکز پیغمبران و قبله نمازگزاران ساخته، کعبه شعبه ای است از رضوان خدا و راهی است به آمرزش و غفران او، آن بر استواری کمال و بنیاد عظمت برجا است، خداوند آن را دو هزار سال پیش از دحو (کشش) زمین آفریده، بنا بر این شایسته تر فردی که باید از آن فرمان برد؛ و از آنچه ممنوع ساخته و بازداشته باز ایستاد همان کسی است که جان‌ها و کالبد‌ها را آفریده است. «در این روایت تاریخ خلقت کعبه را دوهزار سال قبل از دحوالارض بیان شده است و این بیانگر دو مطلب است: اول شرافت کعبه و دیگر آنکه خشکی‌های زمین از زیر کعبه پدید آمده است و اولین خشکی زمین کعبه بوده که آن گسترش یافته و منشاء حیات کره خاکی شده است.
نگاه ویژه خدا به قبر امام حسین علیه السلام
در روایتی دیگر از امام حسین (علیه السلام) و در جریان آمدن گروه‌هایی از جنیان برای یاری امام اینگونه آمده است که گروهی از جنیان به محضر حضرت اباعبدالله (علیه السلام) آمده و عرض کردند: «ای مولای ما! ما از شیعیان و یاران تو هستیم، آنچه را بخواهی به ما فرمان بده اگر در همین جا باشی و به ما دستور نابودی همه دشمنانت را بدهی، ما قبل از اینکه از اینجا حرکت کنی، آن را اجرا می کنیم. امام حسین (علیه السلام) برای آن‌ها دعای خیر کرد، و به آن‌ها فرمود: «آیا قرآن را که به جدّم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده نخوانده اید که می فرماید: قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلی مَضاجِعِهِمْ [آل عمران، ۱۵۴]
اگر من در وطن خود بمانم این مردمِ واژگون شده به وسیله چه کسی آزمایش می کردند، و چگونه آن‌ها امتحان می شوند، و چه کسی در قبر من سکونت گزیند؟ با اینکه خداوند هنگام «دحو الارض» (کشیده شدن و گستردگی زمین) آن قبر را برای من برگزیده است، و آن قبر را و پناهگاه شیعیان و دوستان ما کرده است، خداوند اعمال و نماز‌های آن‌ها را بپذیرد و دعا‌های آن‌ها را اجابت کند، و شیعیان ما در آنجا ساکن شوند، تا آنجا مایه ایمنی آن‌ها در دنیا و آخرت، از عذاب باشد. در این روایت روز دحوالارض روزی نام گرفته که خداوند در آن روز زمین کربلا و قبر امام حسین (علیه السلام) را انتخاب کرده و نگاهی ویژه به آن سرزمین داشته است.
بیشتر بخوانید:
دحوالارض از نظر علمی
دانستیم دحوالارض چه روزی است. علامه شعرانی با اشاره به سازگاری دحو الارض با یافته‌های علمی، می‌گوید دانشمندان علوم تجربی معتقدند در آغازِ آفرینش زمین، آب همه سطح زمین را فرا گرفته بود و به تدریج خشکی‌ها از آب بیرون آمدند؛ چنان‌که امروزه نیز گاهی بر اثر زلزله یا آتشفشانی و علل دیگر، سطح کف دریا بالا می‌آید و جزیره‌ای نو پدید می‌آید.
هنگامی که آب فرو نشست، قهراً بلندترین نقطه زمین، نخستین بار ظاهر می‌شود و از آب بیرون می‌آید. از آنجا که کعبه، بلندترین نقطه زمین بود، اولین نقطه زمین است که پس از فرو نشستن آب، ظاهر شد. سایر نقاط زمین پس از کعبه از آب بیرون آمدند و خشکی‌های زمین به تدریج گسترش یافت که از آن به دحو الارض تعبیر شده‌است.
آیت الله مکارم شیرازی نیز ضمن تأکید بر سازگاری دحو الارض با اکتشافات علمی، می‌نویسد سرزمین مکه، نخستین نقطه‌ای است که از آب سربرآورد. اگر ارتفاع این سرزمین در حال حاضر، مرتفع‌ترین نقطه زمین نیست، منافاتی ندارد؛ زیرا از آن روز صد‌ها میلیون سال می‌گذرد و تاکنون وضعیت نقاط زمین به کلی دگرگون شده، بعضی از کوه‌ها در اعماق اقیانوس‌ها قرار گرفته و بعضی از اعماق اقیانوس‌ها تبدیل به قله کوه شده‌است. این از مسلمات زمین‌شناسی و جغرافیای طبیعی است.
برخی از محققان معاصر گسترده شدن زمین از زیر کعبه را با مورفولوژی (ریخت‌شناسی) و چهره زمین و بعضی دیگر با توجه به نظریه اشتقاق واگنر و تاریخ جغرافیایی-سیاسی مکه و کعبه توضیح داده‌اند.
فضیلت دحوالارض
دحوالارض از روز‌های پر برکت خدا برای بندگان است.
از امیرالمومنین (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنج ذی القعده بود. کسی که در این روز روزه بگیرد و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است خواهد داشت.»
استجابت دعا در روز دحوالارض
در روایات است که دعا‌های دحوالارض مستجاب می‌شود. حضرت علی علیه السلام در روایتی فرمود: در آن روز، اگر گروهى به ذکر خدا بپردازند، خداوند حاجتشان را پیش از آنکه متفرق شوند برآورده سازد؛ خداوند در این روز هزار هزار رحمت نازل مىکند که قسمتى از آن شامل کسانى است که جمع گردند و به ذکر خدا بپردازند و روزش را روزه بدارند و شبش را عبادت کنند.
اعمال دحوالارض چیست؟
زمین، گاهواره زندگی انسان و تمام موجوداتِ زنده است، که با تمام کوه‌ها، دریاها، درّه‌ها، جنگل‌ها، چشمه‌ها، رودخانه‌ها، معادن و منابع گران بهایش، نشانه‌ای از نشانه‌های آفریدگار به شمار می‌آید که آن را گسترانیده است. روز دحوالارض روز گسترش زمین روز بسیار مبارکی است و آداب و اعمال ویژه‌ای دارد؛ از جمله:
۱. روزه داشتن که ثواب ۷۰ سال عبادت را دارد.
۲. احیا و شب زنده‌داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است.
۳. ذکر و دعا.
۴. انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض
۵- خواندن دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت: در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم»
و سپس این دعا را بخواند:
یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام.
ای درگذرنده لغزش‌ها، از لغزشم درگذر!ای اجابت‌کننده دعاها! دعایم را مستجاب کن!ای شنوای آوازها! صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدی‌هایم و آنچه نزد من است درگذر!ای صاحب جلالت و بزرگواری.
زیارت حضرت رضا (علیه السلام) در این روز را از بهترین اعمال مستحب و از سنت‌های مؤکد شمرده‌اند.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: میزان / مهر / ایسنا / ویکی شیعه / وبسایت آیت الله مکارم