نماز اول صفر چگونه است؟
قصد داریم بگوییم نماز اول ماه صفر چگونه خوانده میشود؟ علاوه بر نماز روز ماه صفر و نماز شب اول ماه صفر، در ادامه وقایع این ماه و سایر اعمال ماه صفر را آورده ایم.
پس از ماه محرم، ماه صفر ماه حزن و اندوه شیعیان است. رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) و اربعین امام حسین (ع) در این ماه قرار دارند.
نماز اول صفر چگونه است؟
نماز اول ماه چگونه خوانده میشود؟
خواندن نماز اوّل ماه در روز اوّل ماه صفر توصیه شده و آن دو رکعت است، در رکعت اوّل بعد از «حمد»، سى مرتبه «توحید» مى خواند (به عدد روزهاى ماه) و در رکعت دوم بعد از«حمد» سى مرتبه سوره «قدر»، و بعد از نماز صدقه اى در راه خدا مى دهد. (و اگر مستحقّى حاضر نیست، براى او کنار بگذارد) در بعضى از روایات اسلامى آمده است، هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.
دعایی برای بعد از نماز اول ماه صفر
در بعضى از احادیث آمده است: بعد از نماز، این دعا را (که پرمعنا و پربرکت و مشتمل بر آیات گرانبها و مناسبى از قرآن مجید است) بخواند:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، وَ ما مِنْ دابَّة فِى الاْرْضِ إلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُها.
به نام خداوند بخشنده مهربان، هیچ جنبنده اى در زمین نیست مگر این که روزى او بر خداست.
وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها، کُلٌّ فِی کِتاب مُبین، بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ
او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مى داند، همه این‌ها در کتاب آشکارى ثبت است.
الرَّحیمِ، وَ اِنْ یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إلاّ هُوَ، وَ اِنْ یُرِدْکَ بِخَیْر
و اگر خداوند (براى امتحان یا کیفر گناه) زیانى به تو رساند؛ هیچ کس جز او آن را برطرف نمى سازد؛ و اگر اراده خیرى براى تو کند.
فَلا رادَّ لِفَضْلِهِ، یُصیبُ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ، وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ. بِسْمِ
هیچ کس مانع فضل او نخواهد شد. آن را به هر کس بخواهد، مى رساند و او آمرزنده و مهربان است.
اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْر یُسْراً، ما شآءَ اللّهُ لا قُوَّةَ إلاَّ
خداوند به زودى بعد از سختى‌ها آسانى قرار مى دهد. آنچه را خداوند بخواهد (همان مى شود). نیرویى جز از ناحیه خدا نیست.
بِاللّهِ، حَسْبُنَا اللّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ، وَ اُفَوِّضُ اَمْری إِلَى اللّهِ، إِنَّ اللّهَ بَصیرٌ
خدا ما را کافى است و او بهترین حامى است. من کار خود را به خدا وا مى گذارم که خداوند نسبت به بندگانش بیناست.
بِالْعِبادِ، لا اِلهَ إلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ، رَبِّ إِنّی لِما
معبودى جز تو نیست، منزّهى تو! من از ستمکاران بودم. پروردگارا!
اَنْزَلْتَ اِلَىَّ مِنْ خَیْر فَقیرٌ، رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً، وَ اَنْتَ خَیْرُ الْوارِثینَ.
هر خیر و نیکى بر من فرستى، من به آن نیازمندم. پروردگارا مرا تنها مگذار و تو بهترین وارثانى.
اذکار و نماز شب اول ماه صفر
- برای شب اول ماه صفر اذکاری توصیه شده که از جمله آن‌ها «سه مرتبه اللّهُ اَکْبَر، سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا».
- همچنین در شب اول ماه صفر سفارش به خواندن نمازی دو رکعتی شده است که در رکعت اول پس از سوره حمد، سوره فتح و در رکعت دوم پس از سوره حمد، سوره اخلاص خوانده شود، همچنین پس از این نماز، به گفتن ذکر ۱۰۰ مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد و ۱۰۰ مرتبه لعن بر آل ابی سفیان و صد مرتبه استغفرالله ربی و اتوب الیه، که ثواب بسیار زیادی دارد سفارش شده است.
ماه صفر به چه معناست؟
ماه صفر دومین ماه قمری است که برای نام‌گذاری آن دو دلیل ذکر میشود: نخست این که از صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده، زیرا زمان انتخاب نام با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است. دلیل دوم این که از صِفْر به معنای خالی گرفته شده است، چرا که با پایان یافتن ماه‌های حرام (رجب، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم) قبایل بار دیگر وارد جنگ می‌شدند و شهر‌ها خالی می‌شد.
وقایع تاریخی ماه صفر
- اول صفر: وارد کردن سر مطهر امام حسین علیه السلام به شام، ورود اهل بیت علیهم السلام به شام، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام (به روایتی)، آغاز جنگ صفین (بنا بر روایتی)
- دوم صفر: مجلس یزید لعنت‌الله علیه بنا بر نقلی، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام (به روایت دیگر)
- سوم صفر: ولادت حضرت امام محمد باقر علیه السلام ۵۷ هجری قمری به روایتی.
- پنجم صفر: شهادت حضرت رقیه سلام الله علی‌ها و لعنة‌الله علی قاتلی‌ها، ۶۱ هجری.
- ششم صفر: صدور توقیع امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء به حسین بن روح.
- هفتم صفر: ولادت امام موسی کاظم علیه السلام ۱۲۸ هجری، شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام بنابر نقل بحار، وفات آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی ۱۴۱۱ قمری.
- هشتم صفر: وفات حضرت سلمان فارسی (سلمان محمّدی) رضی‌الله عنه ۳۵ هجری قمری
- نهم صفر: شهادت عمار یاسر رضی‌الله عنه در جنگ صفین ۳۷ هجری، شروع جنگ نهروان ۳۸ هجری قمری.
- دوازدهم صفر: وفات هارون برادر حضرت موسی علیهماالسلام.
- سیزدهم صفر: اختیار حکمین در صفین و حیله عمروعاص.
- هجدهم صفر: شهادت اویس قرنی در جنگ صفین ۳۷ هجری قمری.
- بیستم صفر: اربعین حسینی.
- بیست و دوم صفر: صدور توقیع شریف امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء برای مرحوم شیخ مفید اعلی الله مقامه ۴۲۰ قمری.
- بیست و سوم صفر: پی کردن ناقه حضرت صالح نبی علیه السلام توسط قومش - گرفتار شدن حضرت یونس علیه السلام در شکم ماهی.
- بیست و چهارم صفر: شدّت یافتن بیماری حضرت رسول اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم.
- بیست و ششم صفر: دستور پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم به لشکر اسامه جهت آماده شدن در جنگ با رومیان (بنابر نقل واقدی ۱۱ هجری)، سالروز انقراض حکومت امویان.
- بیست و هشتم صفر: رحلت جانسوز رحمت للعالمین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در روز دوشنبه ۲۸ صفر سال ۱۱ هجری قمری - شهادت مظلومانه سبط اکبر امام مجتبی علیه السلام ۵۰ قمری.
- (سی‌ام / بیست و نهم) صفر: شهادت امام رضا علیه السلام ۲۰۳ هجری قمری
دهه آخر صفر، دهه غم و اندوه
این ماه نیز یادآورِ فداکاری‌ها و جانبازی‌های امام حسین (علیه السلام) و یارانش می‌باشد، ماه ادامه اسارتِ اهل بیت (علیهم السلام) و ورود آن‌ها (مطابق روایتی) به شام است.
شام بر اثر خطبه‌های امام سجاد و زینب کبری (علیهما السلام) به کلی دگرگون شد و از همان جا بذرِ انقلاب بر ضد بنی‌امیه پاشیده شد، و در نتیجه همین خطبه‌ها، بنی‌امیه در تمام جهان اسلام رسوا گشت و خطری که از سوی آنان اسلام و قرآن را تهدید می‌کرد، به برکت خون‌های شهیدان و خطابه‌های پیام آورانِ عاشورا، دفع شد.
علاوه بر این، ماه صفر چنان که گفتیم یادآور ضایعه بزرگ و مصیبت عظمی، یعنی رحلت پیامبر اسلام (ص) و شهادت فرزندانِ گرامی‌اش امام حسن مجتبی و امام علی بن موسی الرّضا (علیهما السلام) است، آمیخته شدنِ خاطره اربعین حسینی با خاطره جانکاهِ این مصایبِ بزرگ، دهه آخر ماه صفر را، دهه اندوه و غم برای پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) ساخته است.
ولی از آن جا که این ایّام ماتم و غم، سبب مروری مجدد، بر تاریخ زندگانی آن بزرگواران و تلاش‌ها، شهامت‌ها و فداکاری‌های آنان است، ماهی است پر از شور و عشق و اخلاص و فداکاری، به همین دلیل، تاریخ نشان داده است که بسیاری از توطئه‌های دشمنانِ اسلام، به برکت شوری که در جلسات و دسته‌جاتِ سوگواریِ آن بزرگواران در این ماه ایجاد شده، درهم شکسته و خنثی شده است که این خود موهبت بزرگی است، و باید همیشه آن را ارج نهاد و از آن پاسداری کرد.
بیشتر بخوانید:
اعمال اول ماه صفر
اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است از جمله:
دعا
در زمان دیدن هلال خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگوید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
قرآن
خواندن هفت مرتبه سوره «حمد».
روزه
از أموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسی در زادالمعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.
نماز
- شب اول ماه: دو رکعت نماز بجا آورد، به این نحو که: در هر رکعت پس از سوره حمد سوره انعام را بخواند سپس از خداوند متعال بخواهد که او را از هر ترسی و هر دردی ایمن گرداند.
- روز اول ماه: خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از حمد سی مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد سی مرتبه سوره قدر بخواند و بعد از نماز صدقه‌ای در راه خدا بدهد، هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.
اعمال مستحبی ماه صفر
درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر ذکر شده، اهم آن‌ها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه داری است. دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است هر روز ۱۰ مرتبه قرائت شود:
یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ.ای سخت نیرو و‌ای سخت عقوبت!ای عزیز،ای عزیز،ای عزیز! در برابر عظمت تو همه آفریدگانت خوار شدند، پس کفایت کن از من شر خلقت را.ای نیکو ده،ای زیبایی بخش،ای نعمت بخش،ای فزون بخش،ای که معبودی جز تو نیست! منزهی تو و من از ستمکاران هستم. پس دعای او (یونس) را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و این چنین نجات دهیم مؤمنان را و درود خدا بر محمد و آل پاک و پاکیزه اش
سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال نیز اعمالی را برای ماه صفر ذکر کرده که به شرح ذیل است:
روز سوم
در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اوّل سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابی سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواه.
روزبیستم
در روز اربعین زیارت امام حسین (ع) مستحب است و مورد تأکید قرار گرفته. در روایتی که شیخ طوسی از امام حسن عسکری (ع) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است:
به جای آوردن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله)
خواندن زیارت اربعین امام حسین علیه السلام
انگشتر را بر دستِ راست نهادن
پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن
و "بسم الله الرّحمن الرّحیم" را در نماز بلند گفتن.
زیارت اربعین که در این روز مستحب است، در کتاب‌های دعا آمده است.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: وبسایت آیت الله مکارم شیرازی / فارس / میزان / صداوسیما / ایسنا