اسلام ازدواج را چه نامیده؟ + نگاهی به ازدواج خوب

ازدواج صحیح باعث رشد فردی و شخصیتی انسان ها می شود. از همین رو توجه به امر ازدواج از ضروریات خانواده و جامعه است. اسلام، ازدواج را امری مقدس می داند. در آیاتی از قرآن کریم به ازدواج (نکاح) پرداخته شده است. در ادامه نکاتی درباره آیات ازدواج را بخوانید.

اسلام ازدواج را چه نامیده؟

واژه نکاح در قرآن کریم به معنی ازدواج است. قرآن کریم ازدواج را باعث آرامش و انس همسران میداند. وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (روم٢١) 

و باز یکی از آیات (لطف) او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود. در این امر نیز برای مردم بافکرت ادله‌ای (از علم و حکمت حق) آشکار است.

ازدواج در اسلام

آیه ۳۲ سوره مبارکه نور
«وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یکُونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ» پسران و دختران بى‌‏همسر و غلامان و کنیزان شایسته (ازدواج) خود را همسر دهید. اگر تنگدست باشند، خداوند از فضل خود بى نیازشان مى‌‏گرداند و خداوند، گشایش‌گر داناست.

بهترین واسطه‌گری، وساطت در امر ازدواج است

به گزارش فارس، «ایامى» جمع «أیم»، بر وزن «قَیم»، یعنى کسى که همسر ندارد، خواه مرد باشد یا زن، باکره باشد یا بیوه. بهترین واسطه‏‌گرى‌‏ها، شفاعت و واسطه‏‌گرى در امر ازدواج است. چنانکه در روایت آمده است: کسى که دیگرى را داماد یا عروس کند، در سایه عرش خداست. پدر و مادرى که با داشتن امکانات، فرزندشان را همسر نمى‌‏دهند، اگر فرزند مرتکب گناه شود، والدین در گناه او شریک هستند.

ازدواج مقدس است

اسلام ازدواج را امرى مقدس مى‌‏داند، بر خلاف مسیحیت که مجرد بودن را ارزش مى‌‏داند و لذا پاپ و روحانیون مسیحى نباید ازدواج کنند و جواز ازدواج براى مسیحیان بخاطر جلوگیرى از فساد بیشتر و به اصطلاح دفع افسد به فاسد است. درباره‏ ازدواج، روایات بسیارى آمده است که به چند مورد آن اشاره مى‏‌کنیم:

امام صادق علیه السلام فرمود: توسعه‏ زندگى، در سایه‏ ازدواج است.

کسى که از ترس فقر ازدواج نکند، به خداوند سوءظن برده است.

دو رکعت نماز کسى که همسر دارد، بهتر از هفتاد رکعت نماز کسى‏ است که همسر ندارد. (مجموعه روایات از تفسیر نورالثقلین مى‌‏باشد)

فوائد ازدواج‏

در ادامه آثاری مفید از ازدواج را آورده ایم.

۱. انس و آرامش‏

قرآن مى‏‌فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ بَینَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً» از نشانه‏‌هاى خدا آن است که از جنس خودتان همسرانى آفرید تا در نزد آنان آرامش یابید و میان شما مودّت و رحمت قرار داد.
یکى از نیازهاى بشر انس و الفت است و لذا تنهایى براى او دشوار است و نیاز به کسى دارد که امین و غم خوار و مهربان و رازدار او باشد تا با او انس بگیرد و عشقش را خالصانه نثار او کند. بهترین فردى که مى‏‌تواند این نیاز را تامین کند همسر است، چه زن و چه شوهر. قرآن از میان فوائد بسیار ازدواج، تنها این مورد را نام برده که معلوم مى‏‌شود مهم‏ترین فائده است.

۲. حفظ عفت و مصونیت از گناه‏

رسول خدا صلى الله علیه و آله در یک روایت فرمود: «من تزوج فقد أحرز نصف دینه» هر کس ازدواج‏ کند نیمى از دینش را حفظ کرده است و در روایتى دیگر فرمود: «من أحب أن یلقى الله طاهرا مطهرا فلیلقاه بزوجة» هر که دوست دارد در قیامت خدا را پاک و پاکیزه ملاقات کند همسر اختیار کند.

۳. سلامتى جسم و روان‏

دانشمندان مى‏‌گویند: ارضاى صحیح و به موقع غریزه‏ جنسى، براى سلامت جسم و جان یک ضرورت است و ترک آن باعث بیمارى‏‌هاى روانى و امراضى از قبیل: ضعف اعصاب، اضطراب، افسردگى، یأس، تشنّج، تندخویى، بدبینى، گوشه‏‌گیرى و گاهى سوء هاضمه و سردرد مى‏‌شود.

۴. بقاى نسل‏

بقاى نسل بشر در گرو ازدواج و زناشویى است و در اسلام امر تربیت نسل یکى از وظایف والدین شمرده شده که در قیامت مورد بازخواست قرار مى‏‌گیرد.

۵. استقلال‏

دختر و پسر، قبل از ازدواج جزئى از خانواده و تابع والدین محسوب مى‏‌شوند، در حالى که پس از ازدواج، به طور مستقل تصمیم مى‏‌گیرند و مسئولیت مى‏‌پذیرند.

۶. امنیت جامعه‏

اگر بنیاد خانواده مستحکم باشد، از فساد، طغیان، قتل و سرقت، جنایت و تجاوز به عنف و خودکشى تا حدّ زیادى کاسته مى‌‏شود، چون اکثر این موارد از افرادى سر مى‌‏زند که از کانون گرم خانواده محرومند.

پیام‌‏هایی از آیه ۳۲ سوره مبارکه نور

۱- خانواده و جامعه، مسئول ازدواج افراد بى‏‌همسر است. «وَ أَنْکِحُوا»
۲- ازدواج در اسلام، امرى مقدّس و مورد تأکید است. «وَ أَنْکِحُوا»
۳- لازم نیست خواستگارى، از طرف خاصّى باشد، هر یک از طرفین ازدواج مى‏‌توانند پیشقدم شوند. «وَ أَنْکِحُوا»
۴- تنها سفارش به ترک نگاه حرام، کافى نیست، براى ازدواج جوانان باید اقدام کرد. «یغُضُّوا، یغْضُضْنَ، أَنْکِحُوا»
۵- زنان بیوه را همسر دهید. «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏» («ایامى»، شامل آنان نیز مى‌‏شود.)
۶- داشتن صلاحیت، شرط ازدواج است. «وَ الصَّالِحِینَ» (یعنى باید طرفین صلاحیت اداره زندگى مشترک را داشته باشند.)
۷- اقدام جامعه براى عروس و داماد کردن افراد صالح، تشویقى است که جوانان لاابالى و هرزه نیز خود را در مدار صالحان قرار دهند. «وَ الصَّالِحِینَ ...» (بنا بر این که مراد از صلاحیت، صلاحیت اخلاقى و مکتبى باشد.)
۸- در تأمین نیازهاى جنسى، فرقى میان انسان‏‌ها نیست. (زن، مرد، غلام و کنیز) «مِنْکُمْ، عِبادِکُمْ، إِمائِکُمْ»
۹- فقر، نباید مانع اقدام در امر ازدواج شود. «إِنْ یکُونُوا فُقَراءَ ...»
۱۰- در صورت فقر، به ازدواج اقدام کنید و بر خدا توکّل نمایید. «یغْنِهِمُ اللَّهُ»
۱۱- فقر، براى عروس و داماد عیب نیست. «إِنْ یکُونُوا فُقَراءَ ...»
۱۲- خداوند، تأمین زندگى عروس و داماد را وعده داده است و ازدواج، وسیله وسعت و برکت زندگى است. «یغْنِهِمُ اللَّهُ»
۱۳- تحقّق وعده‏‌هاى الهى از سرچشمه‏ فضل بى پایان اوست. «فَضْلِهِ- واسِعٌ»
۱۴- رشد و توسعه‌‏اى که خداوند نصیب بندگانش مى‏‌فرماید، بر اساس علم و حکمت اوست. «واسِعٌ عَلِیمٌ»

دقّت در انتخاب همسر

امام صادق علیه السلام فرمود: زن به منزله گلوبندى است که بر گردن مى‏‌افکنى پس مراقب باش. در انتخاب همسر احساسات غلبه نکند. عجله نکنید و پس از فکر و مشورت و گفتگو اقدام‏ کنید. بحش زیادى از اختلافات خانوادگى ریشه‏‌اش عدم دقت در انتخاب همسر است. همسر شریک زندگى است و تأثیرش تا پایان عمر و تا قیامت هست. معمولاً ازدواج‌هاى سطحى که با یک برخورد و آشنایى در اتوبوس و یا پارک صورت مى‌‏گیرد عاقبت خوبى ندارد.

بیشتر بخوانید: 

• چند نکته برای بحران ازدواج
• ترفندهای کاربردی برای داشتن دوران عقد و نامزدی طلایی

چگونه همسر خوب انتخاب کنیم؟

جوانانی که در سن ازدواج هستند باید درباره انتخاب صحیح همسر، مطالعه کنند. همسر خوب چه خصوصیاتی می تواند داشته باشد؟ همان طور که گفتیم توجه به انتخاب همسر در زندگی افراد اهمیت دارد.

۱. دین و ایمان‏

الف. قرآن مى‏‌فرماید: «وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّى یؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ یدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ» و با زنان مشرک ازدواج نکنید مگر آنکه ایمان بیاورند و همان کنیزى با ایمان بهتر از زن آزاد مشرک است هر چند از (زیبایى) او به شگفت آیید و به مشرکان زن ندهید مگر آنکه ایمان بیاورند و همانا برده مؤمن بهتر از آزاد مشرک است هر چند از (مال و زیبایى) او شگفت زده شوید.
ب. امام صادق علیه السلام فرمود: «إذا تزوج الرجل المرأة لجمال‌ها أو ما لها و کل إلى ذلک و إذا تزوج‌ها لدین‌ها رزقه الله الجمال و المال» هنگامى که مرد به خاطر مال و جمال زن با او ازدواج کند، به همان واگذار مى‌‏شود و هرگاه به خاطر دینش با او ازدواج کند، خداوند مال و جمال را رزق او مى‌‏سازد.

۲. اخلاق خوب و خوش‏

امام رضا علیه‌السلام در جواب یکى از یارانش که نوشته بود قصد ازدواج با کسى را دارم که خوش‏ اخلاق نیست، فرمودند: اگر بد اخلاق است با او ازدواج نکن. اخلاق در زندگى باعث شیرینى زندگى و رشد خانواده مى‌‏شود. امورى همچون: راستگویى، امانتدارى، خوش زبانى، خیرخواهى، گذشت و ایثار، بردبارى، وظیفه‏‌شناسى، نجابت، کم‏‌توقعى، نرم‌‏خوئى، و ... امتیازات یک انسان است که اسلام به آن‌ها اهمیت داده است.

۳. اصالت خانوادگى‏

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «أی‌ها الناس ایاکم و خضراء الدمن. قیل یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المرأة الحسناء فى منبت السوء» مردم از سبزه‏‌هایى که بر زباله مى‌‏روید بپرهیزید. گفتند: یا رسول اللّه مراد چیست؟ فرمود: زنان زیبارویى که در خانواده‏اى ناپاک روئیده‌‏اند.

۴. سواد و تحصیلات‏

علم و دانش براى انسان یک کمال و براى همسر یک مزیت است. با فرد باسواد زودتر مى‌‏شود به تفاهم رسید و برنامه‏‌هاى بهترى براى آینده ریخت. البتّه هر باسوادى، باتدبیر نیست. متأسفانه مدارس و دانشگاه‏‌ها در کشور ما درس زندگى نمى‌‏دهند.

۵. سلامت جسم‏

سلامت جسم از نعمت‌هاى بزرگ الهى و از مزایاى یک همسر است. در روایت است با کسانى که بیماری‌هاى مسرى دارند ازدواج نکنید. البته ازدواج با ایثارگران جانباز، لیاقت و شایستگى و از خودگذشتگى مى‌‏خواهد.

۶. تناسب سنّى‏

انسان در سنین مختلف حالات متفاوت دارد. تمایلات جنسى نیز در هر سنّى یکسان نیست، پس باید بین سنّ دختر و پسر تفاوت فاحش نباشد، که زندگى را با مشکلاتى روبرو مى‏‌کند.

مهریه‏ در ازدواج

۱. مرد براى اثبات صداقت خویش، مهریه را نثار زن مى‌‏کند و لذا به آن صداق مى‏‌گویند و پشتوانه زن است در طول زندگى و پس از طلاق یا مرگ همسر.
​۲. مقدار مهر در اسلام تعیین نشده، اما در احادیث از مهریه‏‌هاى سنگین مذمّت شده و چنین آمده است که مهریه زیاد مایه کینه و عداوت مى‏‌شود.

۳. مرد باید سعى کند در اولین فرصت که تمکن پیدا کرد مهریه زن را بپردازد.
۴. زن مالک مهر است و هر کارى بخواهد مى‏‌تواند با آن بکند، ببخشد یا تجارت کند.
​۵. در روایات، به مردى که قصد دادن مهریه را نداشته باشد، سارق و زناکار اطلاق شده است.

جهیزیه‏ در ازدواج

۱. داماد، نه شرعا و نه قانونا حق مطالبه جهاز را ندارد، گرچه مرسوم است که خانواده عروس اسباب و لوازم زندگى را خریدارى مى‏‌کنند.
۲. جهاز براى تأمین آسایش دو زوج جوان است، نه فخرفروشى و خودنمایى.