آیا مارمولک سمی است؟ / کدام حیوانات سیانور دارند؟
آیا مارمولک سمی است؟ آیا دم مارمولک سیانور دارد؟ اینها سوالات رایجی است که همیشه پرسیده می شوند. یک باوری در بین مردم ایجاد شده است که می گویند مارمولک خطرناک است. راستی کدام حیوانات کشنده هستند؟ در این مطلب تابناک جوان می خواهیم به این موضوع بپردازیم
آیا مارمولک سمی است؟
هانیه غفاری عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان، ضمن نادرست شمردن باور رایج مبنی بر وجود سیانور در دم مارمولک‌ها اظهارکرد: دم مارمولک محل ذخیره چربی‌هایی است تا در فصل‌های پاییز و زمستان که غذای کمتری پیدا می‌شود از این ذخیره‌های چربی استفاده کنند بنابراین این باور که مارمولک‌ها در دم خود سیانور دارند و سمی هستند غلط است.
چرا دم مارمولک قطع می شود؟
همچنین قطع شدن دم برخی مارمولک‌ها ناشی از یک مکانیسم دفاعی است که به آن «اتوتومی» یا خود دم بری گفته می‌شود که به‌منظور جلب توجه شکارگر به دم و ایجاد فرصتی برای فرار و نجات مارمولک صورت می‌گیرد.
ایران زیستگاه مارمولک‌های سمی نیست
وی با بیان اینکه مشخصا دو گونه مارمولک سمی در دنیا تاکنون شناخته شده‌اند، خاطرنشان کرد: هیچ یک از این دو گونه مارمولک سمی در ایران پراکنش ندارند بنابراین هیچ مارمولک سمی در کشور وجود ندارد. اگرچه محققان هنوز درباره سمی بودن بزاق بزمجه‌ها که نوعی از مارمولک‌ها و متعلق به خانواده وارانیده هستند، به اتفاق نظر نرسیده‌اند.
این عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان ضمن بیان اینکه مارمولک‌ها جزو خزندگان به حساب می‌آیند، گفت: خزندگان موجوداتی هستند که به علت وجود پولک روی پوست بدن‌شان شناخته می‌شوند و می‌توان از گروه‌های مختلف شناخته شده خزندگان به مارمولک‌ها، مارها، لاک‌پشت‌ها و کروکودیل‌ها اشاره کرد همچنین «توآتارا» و «کرم سوسمار»ها نیز جزو خزندگان هستند، اما نسبت به سایر گونه‌های دیگر کمتر شناخته شده‌اند.
گونه های مختلف مارمولک در دنیا
غفاری درباره گونه‌های مختلف مارمولک در دنیا اظهار کرد: تعداد گونه‌های مارمولک شناخته شده در دنیا متغیر است چراکه هر چند وقت یکبار گونه‌های جدیدی توصیف و معرفی می‌شوند و این تعداد افزایش پیدا می‌کند. با این حال اکنون بیش از ۶۶۰۰ گونه مارمولک در دنیا شناخته شده‌اند و در ایران نیز حدود ۱۶۶ گونه مارمولک وجود دارد که نسبت به سایر خزندگان کشور تعداد بیشتری را شامل می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه مارمولک‌ها در بسیاری از زیستگاه‌ها وجود دارند، گفت: در ایران می‌توان گونه‌های مختلف مارمولک را در انواع زیستگاه‌ها از دشتی و کویری تا مناطق کوهستانی و ارتفاعات مشاهده کرد.
مارمولک‌ها جمعیت حشرات را کنترل می‌کنند
غفاری در پاسخ به این پرسش که مارمولک‌ها چه نقشی در اکوسیستم دارند؟ گفت: مارمولک‌ها نیز مانند تمام موجودات زنده دیگر یک نقش اکولوژیک موثری دارند از این رو نبود آن‌ها در چرخه حیات مشکل ایجاد می‌کند.
این عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان یکی از مهم‌ترین نقش‌های اکولوژیک مارمولک‌ها را کنترل جمعیت حشرات دانست و گفت: مارمولک‌ها کنترل‌کننده جمعیت حشرات هستند بنابراین اگر مارمولک‌ها حضور داشته باشند، جمعیت حشرات نیز کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه انسان‌ها نیز راحت‌تر زندگی می‌کنند همانطور که در اکثر خانه‌ها در گذشته «گکو» یا همان مارمولک‌های خانگی مشاهده می‌شد و جمعیت حشرات، سوسک‌ها و سایر موجودات موذی کمتر بود، اما اکنون انسان‌ها با دور کردن مارمولک‌ها از منازل، به‌جای کنترل بیولوژیک مارمولک در خانه از آفت‌کش و سموم شیمیایی برای از بین بردن حشرات و موجودات موذی استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: برخی مارمولک‌ها از مارمولک‌های کوچک جثه‌تر تغذیه و جمعیت آن‌ها را کنترل می‌کنند همچنین بسیاری از موجودات دیگر نیز از مارمولک‌ها تغذیه می‌کنند بنابراین مارمولک‌ها نقش مهمی در چرخه حیات دارند.
بیشتر بخوانید:
مالچ پاشی بلای جان مارمولک‌ها
غفاری در پایان درباره عواملی که باعث تهدید حیات مارمولک‌ها می‌شوند، گفت: یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث از بین رفتن گونه‌های مختلف مارمولک‌ها می‌شود، تخریب زیستگاه است و از آنجایی که انسان‌ها بسیاری از زیستگاه‌های طبیعی را تخریب کرده‌اند، می‌توان گفت که انسان‌ها یکی از عوامل تهدید حیات مارمولک‌ها به حساب می‌آیند. اقداماتی مانند مالچ‌پاشی در زیستگاه‌های بیابانی آسیبی جدی به موجودات از جمله مار و مارمولک وارد می‌کند و تخریب زیستگاه آن‌ها باعث از بین رفتن این موجودات می‌شود.
کدام حیوان سیانور دارد؟
در این مطلب پاسخ سوال آیا مارمولک سمی است؟ را دانستیم. اینکه می گویند دم مارمولک سیانور دارد یا خود مارمولک سمی است، حداقل در ایران شایعه ای بیش نیست. اما لازم به ذکر است در جهان حیوانات مختلفی وجود دارند که واقعا سمی هستند. در ادامه می خواهیم مهم ترین حیوانات سمی را معرفی کنیم.
پشه‌های خاص
می‌توان گفت اولین قاتل انسان، انواع پشه‌ها هستند. پشه‌ها که از خون تغذیه می‌کنند، در طول شبانه‌روز مرتب درحال نیش زدن قربانیان خود هستند و انواع بیماری را از یک فرد به فردی دیگر منتقل می‌کنند. تنها ۷۲۵.۰۰۰ نفر در سال، به‌دلیل انتقال بیماری مالاریا توسط پشه‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
مگس تسه تسه
مگس تسه تسه یکی از بزرگترین قاتل‌های زنجیره‌ای در سراسر قاره آفریقاست. مرگی که این حشره کوچک می‌آفریند، بیماری خواب نام دارد.
عنکبوت سرگردان برزیلی
عنکبوت سرگردان برزیلی، شب هنگام در جنگل دیده می‌شود و به همین دلیل به آن سرگردان یا آواره هم می‌گویند. این عنکبوت سمی‌ترین عنکبوت جهان است که نه‌تن‌ها اندکی از سم آن کشنده است، بلکه مرگی بسیار دردآور را به قربانی خود تحمیل می‌کند.
عقرب تعقیب‌گر مرگ
عقرب تعقیب‌گر مرگ، با طولی حدود ۱۰ سانتیمتر، مرگبارترین سم بین عقرب‌ها را دارد. زهر این عقرب سیستم تنفسی را هدف قرار می‌دهد و با ایجاد تب شدید، مشکل تنفسی، فلج کردن سیستم عصبی و کما، موجب مرگ قربانی خود می‌شود. سم این عقرب به‌دلیل حجم کمتری که دارد، بیشتر روی کودکان، سالمندان و بیماران قلبی اثر می‌گذارد و برای از پادرآوردن یک انسان بالغ کافی نیست.
حلزون مخروطی
همه ما صدف این حلزون زیبا را دیده و حتی گاه به‌عنوان قطعه‌ای تزئینی از آن استفاده کرده‌ایم. اما این حلزون زنده، سم بسیار کشنده‌ای دارد. درصورت تماس با این حلزون فریبنده، دندان‌های نیزه مانندش را بیرونمی‌آورد و قربانی را می‌گزد. این حلزون، به حلزون سیگار هم شهرت دارد چرا که انسان بالغ در صورت گزیده شدن توسط این جانور، تنها به اندازه یک سیگار کشیدن فرصت زندگی خواهد داشت.
ماهی بادکنکی
ماهی بادکنکی درحالی که زنده و بادکرده است برای انسان خطری ندارد. اما این ماهی در برخی کشور‌ها مانند ژاپن، به‌عنوان غذایی لوکس استفاده می‌شود که خطر از همین‌جا آغاز می‌شود. روده، تخمدان و کبد این ماهی، انباشته از سم تترو دوتوکسین است که آن را ۱۲۰۰ برابر کشنده‌تر از سیانور تخمین می‌زنند. آشپز‌های ژاپنی با چیره‌دستی این سم را از بین می‌برند، اما اگر روش پخت به‌خوبی انجام نشود، آنگاه است که شما با یک بشقاب سم مواجه خواهید شد.
سنگ ماهی یا ماهی سنگی
سنگ ماهی، خطرناکترین ماهی در میان گونه‌های مختلف ماهیان به‌شمار می‌آید. ۱۳ باله تیغ‌مانند که روی بدن این ماهی دیده می‌شود، پر از زهر بوده و با ایجاد شوک، فلج ماهیچه‌ای و مرگ بافتی، موجب مرگ قربانی‌اش می‌شود. گرچه سنگ ماهی با انسان قرابتی ندارد، اما درصورت نیش زدن انسان بالغ، می‌تواند در عرض ۲۴ ساعت قلب او را از کار بیاندازد.
سنگ ماهی در آب‌های دریای عمان و زیر صخره‌ها زندگی می‌کند و از این جهت همسایگان آبزی ما به‌شمار می‌روند.
عروس دریایی جعبه‌ای
عروس‌های دریایی، آبزیان سمی هستند و انواع سم آن‌ها بر روی انسان اثرات مختلفی می‌گذارد و می‌تواند زخم‌هایی ایجاد کند که تا چند ماه اثر آن باقی بماند. یکی از دردناک‌ترن سم عروس‌های دریایی، متعلق به «Box Jellyfish» عروس دریایی جعبه‌ای است. این آبزی کوچک به‌اندازه یک توپ فوتبال بوده و شاخک‌های آن که به ۶۰ عدد می‌رسد، می‌توانند طولی تا ۴.۵ متر داشته باشند. سم این موجود، دردی معادل ریختن اسید بر روی بدن و عضلات را ایجاد می‌کند و این درد تا ماه‌ها با قربانی انسانی همراه خواهد بود.
عروس دریایی جعبه‌ای در آب‌های دریایی سراسر جهان زندگی می‌کند و بیشتر از همه در فلیپین، استرالیا و مجمع‌الجزایر مالایی قربانی می‌گیرد.
اختاپوس حلقه آبی
اختاپوس حلقه آبی، اندازه‌ای کوچک به‌اندازه یک توپ بیسبال دارد و بازوهایش به طول ۲۰ سانتیمتر می‌رسد؛ اما کشنده‌ترین سم آبزیان را در خود حمل می‌کند. درحقیقت سم این اختاپوس، سلاحی است برای شکار و دفاع؛ و اسیدی است برای هضم خرچنگ و دیگر نرم‌تنان. اما یک میلی‌گرم از سم این جانور، برای کشتن انسان بالغ کافی است. اگر سم این اختاپوس گرفته شود، می‌تواند ۲۶ انسان را ازپا دربیاورد. گزیده شدن توسط اختاپوس حلقه آبی، هیچ دردی ندارد و عوارض آن، بی‌حسی بدن، از کار افتادن چشم‌ها و ماهیچه‌های تنفسی است که مرگی آرام را به‌همراه خواهد داشت.
خوشبختانه این هشت‌پای کشنده در آب‌های اقیانوسی و دور از محیط زیست انسان زندگی می‌کند. اما غواصان و ساکنین شهر‌های ساحلی اقیانوسی باید مراقب این جانور مرگبار باشند.
اژد‌های کومودو
اژد‌های کومودو، نوعی مارمولک بزرگ است که اندازه آن به طول تقریبی ۳ متر و وزن ۷۰ کیلوگرم هم می‌رسد. علاوه بر جثه‌ی بزرگ و ظاهر ترسناک این مارمولک عظیم‌الجثه، سم خطرناک و مهلکی هم در بدن این جانور تولید می‌شود. دو غده در آرواره پایینی کومودو دیده می‌شود که شکار و دفاع را برای او آسان می‌کند.
مار تایپن اینلند
مار تایپن اینلند، سمی‌ترین مار جهان با زهری ۵۰ برابر کشنده‌تر از زهر مار کبراست. سم این مار سیستم جریان خون و اعصاب را متأثر می‌کند و نهایتاً بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به‌طور کامل سیستم تنفسی را از کار انداخته و مرگ قربانی را به بار می‌آورد.
قورباغه طلایی
قورباغه طلایی، ظاهر بسیار زیبا و جذّابی دارد، اما گول این ظاهر فریبنده را نخورید. این قورباغه سمی، نیازی به نیش زدن، حمله کردن یا بزاق انداختن ندارد. پوست این جانور حاوی سمی مهلک و مرگ‌آور است که تنها لمس کردن بدن او می‌تواند بیش از ۱۰ انسان بالغ را به کام مرگ بکشاند. این قورباغه در رنگ‌های زرد، نارنجی و سبز کمرنگ دیده شده است و پوست بسیار براقش، نشان از سمی بودن آن است. سم این قورباغه در کمتر از یک دقیقه، فرد را دچار گرفتی شدید عضلات می‌کند که بدون هیچ کنترلی در بدن پیشروی کرده و نهایتاً عضلات قلب را از کار می‌اندازد.
قورباغه طلایی کشنده‌ترین موجود در سراسر جهان است و در جنگل‌های بارانی سواحل کلمبیا زندگی می‌کند.
منبع: ایسنا / لسک سکند