عقد آریایی چیست و از کجا پیدا شد؟

عقد آریایی چیست؟ عقد آریایی یک اصطلاح جدید است که بیشتر در فضای مجازی دیده می شود. عقد آریایی یک مراسم نمایشی است برخی از زوج ها بعد از عقد رسمی انجام می دهند. در تمام جوامع بشری، روش اصلی تشکیل خانواده، عقد ازدواج بوده که البته، این عقد با توجه به مذهب، سنت‌ها و فرهنگ هر کشور، دارای متن خطبه متفاوت و نحوه جاری شدن خاص خود است.

در کشور ما نیز با توجه به رسمی بودن دین اسلام، با الفاظ مقبول در این دین، منعقد می‌گردد. چند وقتی است شبکه‌های اجتماعی با فیلم‌ها و عکس‌ها و حتی آگهی‌های مختلف از پدیده جدیدی به اسم «عقد آریایی» یا «گواه گیری» رونمایی کرده‌اند. مراسمی که اول از همه این سؤال را به ذهن بیننده و شنونده‌اش می‌آورد که این رسم از کجا آمده و ریشه‌اش از کجاست؟

عقدی از دل اینستاگرام!

به گزارش تابناک جوان به نقل از فارس، مثل اکثر سبک زندگی این روز‌ها که از شبکه‌های اجتماعی وارد زندگی‌های ما می‌شود، «عقد آریایی» هم از اینستاگرام شروع شد. یکی از کاربران پرفالوئر این شبکه اجتماعی با گذاشتن فیلمی از مراسم عقد خود نوشت که به شیوه اصیل و غیرعربی عقد کرده و از این بابت خیلی خوشحال است.
اگرچه انگیزه این کاربر از این کار و انتشار فیلم عقدش مطرح کردن عقیده «عرب ستیزی» و آن تفکری بود که اصالت ایرانی را در فرهنگ آریایی می‌داند، اما خیلی زود این سبک از مراسم عقد، بین زوج‌ها فراگیر شد و حالا جستجوی هشتگ «عقد آریایی» در اینستاگرام فیلم‌های زیادی از این مراسم را به ما نشان می‌دهد.
شکل این مراسم به این صورت است که مانند مراسم عقد غربی‌ها عروس و داماد مقابل هم قرار می‌گیرند و دستان یکدیگر را در دست می‌گیرند. شخصی که به او «پیمان بان» می‌گویند، جملاتی در ستایش زندگی مشترک و وفادار بودن زوج‌ها به یکدیگر را به زبان فارسی می‌خواند و زوج هم تکرار می‌کنند. درنهایت مثل باقی مراسم‌ها عروس و داماد به هم «بله» می‌گویند.

عقد آریایی از کجا آمد؟

جستجو‌های اینترنتی و حتی سؤال از کسانی که این مراسم را برای خودشان اجرا کرده‌اند، به جواب این سؤال نمی‌رسد که ریشه مراسم عقد آریایی و جملاتی که خوانده می‌شود از کجاست؟
خانم نسترن رضایی کارشناس ادبیات دراین‌باره می‌گوید: «درواقع ریشه‌ای برای این جملات در قالب یک مراسم عقد وجود ندارد که مثلاً بگوییم در زمان یک پادشاه از سلسله پادشاهان ایران باستان، مراسم عقد به این روش خوانده می‌شده. از آن‌طرف درست است که مطالعه و پژوهش علمی دقیقی روی این موضوع انجام نشده، اما نگاه سرانگشتی به جملاتی که تحت عنوان عقد آریایی خوانده می‌شود نشان می‌دهد که این کلمات از نظر ساختار جملات و زبان کاملاً امروزی است. برای مثال فقط کلمه "آیا" را به آخر جمله برده‌اند تا ظاهر و یا حس تلفظ یک متن قدیمی به گوینده و شنونده دست بدهد.»

عقد آریایی چیست؟

خانم رضایی ادامه می‌دهد: «درواقع شاید ریشه این عقد، همان احساسات ملی‌گرایانه افراطی باشد که معتقد است هرآنچه از زبان عربی در فرهنگ ما وجود ندارد اصالت ندارد و باید از بین برود. اگرچه این اشخاص درهم تنیدگی فرهنگ ایرانی و اسلامی و قدرت این دو در کنار هم برای بارور شدن فرهنگ یک جامعه را نادیده می‌گیرند، اما در واقع خودشان هم موضوع قابل ارائه‌ای در برابر چیزی که نفی می‌کنند، ندارند»

متن عقد آریایی

برعکس خطبه عربی عقد، که جملات مشخص و معینی است و حتی لازم است توسط فرد آشنا به زبان عربی با رعایت قواعد این زبان خوانده بشود، معمول جملات در هر «عقد آریایی» باهم متفاوت است، ولی در پایان عروس و داماد به همراه پیمان بهابرگ این جملات را تکرار می‌کنند: «به نام نامی یزدان، تو را من برگزیدم از میان این‌همه خوبان، برای زیستن با تو میان این‌همه گواهان، بر لب آرم این سخن با تو وفادار خواهم ماند در هرلحظه، در هر جا، پذیرا می‌شوی آیا؟ " عروس نیز این جملات را پس از پیمان‌بان تکرار می‌کند: "به نام نامی یزدان، پذیرا می‌شوم مهر تو را از جان، هم‌اکنون بازمی‌گویم میان انجمن با تو وفادار تو خواهم ماند در هرلحظه، در هر جا»

شعری از مشیری، منبع عقد آریایی؟!

برخی دفترخانه‌های ازدواج با اجرای نمادین برنامه‌ای با حضور عروس و داماد، اشعاری را قرائت کرده و با ادعای احیای فرهنگ باستانی آن را تحت‌عنوان گواه‌گیری یا عقد آریایی تبلیغ می‌کنند.
در همین راستا برای کسب اطلاعات بیشتر با یکی از گزارشگران ارتباط گرفتیم که وی ضمن اشاره به تبلیغات گسترده دفاتر مجری عقد آریایی اظهار کرد: برخی دفاتر ازدواج و طلاق پس از انجام عقد شرعی و قانونی با استناد به برخی اشعاری که ربطی به ایران باستان ندارد، گواه یا پیمانی از عروس و داماد می‌گیرند که از جانب عاقد انجام می‌شود.
وی به منبع پیمان‌نامه عقد آریایی اشاره کرد و گفت: فریدون مشیری در سال ۷۴ شعری به نام پیمان زندگی را سرود که ۱۰ سال بعد در کتابی به نام نوایی هماهنگ باران منتشر شد، به‌نحوی که همین شعر به‌عنوان منبعی برای احیای فرهنگ آریایی کشورمان در مراسمات ازدواج درنظر گرفته شده است، در حالی که هیچ ارتباطی با آداب و رسوم دوران باستان ایران ندارد و حتی مراسم ازدواج زرتشتیان هم شباهتی به این نوع عقد ندارد.

متن عقد آریایی

عقد آریایی در دفترخانه‌ها ممنوع است؟

فارس نوشت: طبق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی صیغه ازدواج یا نکاح تنها با دلالت صریح بر قصد ازدواج برقرار می‌شود، همچنین براساس بخشنامه شهریور سال ۹۸ کانون سردفتران ازدواج و طلاق هرگونه اجرای عقد آریایی ممنوع اعلام شده است، که در همین راستا علی مظفری رئیس این کانون طی مصاحبه‌های خود اعلام کرده است که عقد آریایی وجاهت قانونی و شرعی نداشته و با متخلفان امر برخورد می‌شود.

عقد آریایی به تنهایی شرعی نیست

همان طور که گفته شد، عقد آریایی صرفا یک مراسم نمایشی است و علاوه بر اینکه شرعی نیست، هیچ اعتبار دیگری هم ندارد. عقد آریایی را معمولا بعد از جاری شدن خطبه عقد رسمی ازدواج، اجرا می‌کنند.

عقد آریایی تشریفاتی است

آقای حسین موسوی که سال‌هاست دفتر ازدواج دارد، درباره مراسم «عقد آریایی» می‌گوید: «درواقع هیچ محضر و دفترخانه‌ای نمی‌تواند صرف خوانده شدن جملات عقد آریایی، یک زن و مرد را به هم محرم اعلام کند یا عقدنامه صادر کند. ملاک و مبنای قانون و شرع همان خطبه عقدی است که به زبان عربی خوانده می‌شود. به همین خاطر عروس و داماد‌هایی که خواهان عقد آریایی هستند، اول برایشان خطبه عقد اجرا می‌شود، عقدنامه و شروط و باقی مسائل را امضا می‌کنند و وقتی همه کار‌ها تمام شد می‌گویند حالا در فضای دفترخانه و پای سفره عقد و مخصوصاً برای فیلم‌برداری برایمان عقد آریایی هم بخوانید!»
آقای حسینی با بیان اینکه خودش اصلاً به این ماجرا اعتقاد ندارد و برای کسی هم عقد آریایی نمی‌خواند می‌گوید: «خیلی از همکاران من این کار را انجام می‌دهند. چون یک تب و مد است و آن‌ها هم مشتری دچار به این تب را دارند. اما مسئله این است که این کار صرفاً یک کار بیهوده است. بود و نبودش تأثیری در اصل ازدواج و محرمیت ندارد. یک‌جور نشان دادن این موضوع به بقیه است که "من آدم متفاوتی هستم" حالا مهم نیست این تفاوت اصلاً اصل و ریشه‌ای دارد یا نه! این روز‌ها خود مراسم عقد و عروسی به تشریفات زائد زیادی مبتلا شده و عقد آریایی هم تشریفاتی است روی همه این تشریفات!»

بیشتر بخوانید: آیا سوئیت‌هوم ها خطرناک‌اند؟ / آشنایی با "خودافشاگری" در دنیای رسانه

عقد آریایی پر از تناقض

افراد زیادی در شبکه‌های اجتماعی به تناقض یک عقد آریایی در کنار عقد مرسوم و شرعی اشاره‌کرده‌اند و اغلب از طرفداران این مراسم شنیده‌اند که قانون آن‌ها را ملزم به عقد شرعی با قرائت خطبه عربی می‌کند. اما درواقع این تنها تناقض عقد آریایی نیست و اغلب خانواده‌ها، چون به خاطر پیروی از مد دنبال اجرای این مراسم هستند متوجه نیستند که در شروع زندگی مشترک یک زوج، چقدر تناقض به بار می‌آورند.
شاید آگهی که چند وقت پیش در فضای مجازی دست‌به‌دست شد نمونه بارزی از این تناقض شد. آگهی که «به مناسبت نیمه شعبان» در دفترخانه‌ای، عقد آریایی با تخفیف برگزار می‌کرد!  
اغلب خانواده‌هایی که عقد آریایی برگزار می‌کنند، هنوز هم به خوش‌یمن بودن روز‌های مذهبی و اعیاد مذهبی برای اجرای مراسمشان پاییدند و اگر این هم نباشد یقیناً «مهریه» که سنتی دینی و اسلامی است را فاکتور نخواهند گرفت. حتی گاهی دیده شده عروس و داماد‌ها تاریخ عقد یا عدد مهریه را با یک تاریخ میلادی هماهنگ می‌کنند!
از آن‌طرف خیلی‌ها معتقدند شکل اجرای این مراسم دقیقاً شبیه مراسم عقد ازدواج مسیحیان در کلیسا است. «پیمان بهابرگ» همان پدر روحانی است که مابین عروس و داماد قرار می‌گیرد. کتابی در دست دارد و جملاتی را از روی آن می‌خواند که عروس و داماد هم رو درروی هم آن را تکرار کنند و در پایان هم آن‌ها را زن و شوهر اعلام می‌کند.

عقد آریایی چیست؟

سخن آخر

طبق نظر محققین، عقد آریایی، برخلاف عنوان آن، ریشه در فرهنگ ایران باستان نداشته و عقد جدیدی است که از اختراعات و دستاورد‌های انسان امروزی است. عقد آریایی به تنهایی نه شرعی است و نه قانونی، بلکه صرفا یک نمایش برای فیلمبرداری مراسم است و معمولا بعد از عقد رسمی انجام می‌شود. گا‌ها در متن عقد آریایی، اشعار شاعران معاصر مانند مشیری نیز دیده شده است.
در این مطلب متوجه شدیم که عقد آریایی چیست. اگر دوست دارید در مراسم خود ابتکاری ایجاد کنید، می‌توانید به جای عقد آریایی پیشنهادات دیگری را هم اجرا کنید. بسیاری از دفترداران و عاقد‌ها به سفارش خانواده‌ها، حاضر هستند در پایان جاری کردن خطبه عقد به زبان عربی، متن فارسی آن را هم برای عروس و داماد و حضار بخوانند. حتی بعضی‌ها در ابتکاری جدید قبل از شروع خطبه عقد، مراسم را با خواندن ابیاتی از حافظ و مولانا شروع می‌کنند تا فضای مراسم تغییر کند.