آتشفشان چگونه ایجاد می شود و چرا فوران می کند؟
سنگ های داخل کره زمین گاهی ذوب شده و به سنگ های مذاب تبدیل می شوند، به این سنگ های آتشفشانی مذاب ماگما گفته می شود.از آن جا که سنگ های مذاب ماگما از سنگ های اطراف خود سبک تر هستند به سمت بالا حرکت می کنند، به سطح زمین رسیده و فوران می کنند و در نهایت آتشفشان ها شکل می گیرند.
بخش پوسته زمین از تعدادی صفحات محکم به نام صفحات تکتونیکی ساخته شده که قاره ها و کف دریاها را می سازند، ماگما و آتشفشان ها اغلب در نقاطی ایجاد می شوند که این صفحات از هم جدا شده یا به هم فشار وارد می کنند اگرچه گاهی در وسط صفحات تکتونیکی نیز شاهد شکل گیری آتشفشان ها بوده ایم.آتشفشان ها اشکال و اندازه های مختلفی دارند، برخی از آن ها شبیه کوه های مخروطی و شیب دار هستند که به آن ها استراتوولکان یا آتشفشان های چینه ای گفته می شود، برخی دیگر شبیه برجستگی هستند و به نام آتشفشان های سپری شهرت پیدا کرده اند و بعضی از آن ها هموار بوده و یک دهانه در وسط خود دارند که معمولا با آب پر شده است و به آن ها کاسه آتشفشانی گفته می شود.
چرا آتشفشان فوران می کند؟
شکل آتشفشان و این که فوران آن تا چه اندازه انفجاری باشد تا حد زیادی به میزان چسبندگی و مقدار گاز یا حباب های موجود در ماگمایی که فوران کرده بستگی دارد.فرض کنید با یک نی حباب های داخل روغن پخت و پز را فوت کنید، خواهید دید حباب ها به راحتی پراکنده می شوند زیرا روغن پخت و پز حالت روان داشته و چسبندگی چندانی ندارد اما فوت کردن حباب های داخل مربا یا کره بادام زمینی کار دشواری است چون مربا و کره بادام زمینی بسیار چسبنده هستند.
این مسئله در مورد آتشفشان ها هم صدق می کند، زمانی که ماگما به سمت بالا و سطح زمین حرکت می کند حباب های گاز داخل آن ایجاد می شود. این که این حباب ها بتوانند همزمان با بالا رفتن ماگما آزاد شوند یا نه روی میزان انفجاری بودن فوران اثر می گذارد.
جایی که ماگما مانند مثال روغن پخت و پز روان است و گازهای حبابی چندان با ماگما ترکیب نشده اند – مانند هاوایی – شاهد شکل گیری آتشفشان های سپری و جریان زیاد گدازه هایی هستیم که به آرامی حرکت می کنند.گدازه به ماگما یا سنگ های مذاب گفته می شود که به سطح زمین رسیده اند.در جایی که ماگما مانند مثال مربا یا کره بادام زمینی بسیار چسبنده و حاوی مقدار زیادی گاز حبابی است، حباب ها داخل ماگما گیر افتاده و فوران ها بسیار قدرتمند و انفجاری خواهند بود، یک نمونه از آن فوران های اخیر در آتشفشان فیگو گواتمالا می باشد.
خسارت ناشی از فوران آتشفشانی
در فوران های انفجاری، ماگمای کف دار و حاوی حباب های گازی می تواند به تکه های کوچک به نام خاکستر آتشفشانی تبدیل شود که با خاکستر باقی مانده از آتش هایی که درست می کنیم متفاوت است و تنفس در آن بسیار خطرناک می باشد.در بعضی از آتشفشان های انفجاری خاکسترها به هوا پرتاب می شوند و اگر در این میان هواپیمایی از میان ابر خاکستر یک آتشفشان عبور کند ممکن است آسیب زیادی به موتورش وارد شود.فوران های آتشفشانی دیگر باعث ایجاد ابرهای داغ از خاکستر آتشفشانی، گاز و سنگ هایی می شود که به سرعت و در دو طرف آتشفشان به سمت پایین حرکت کرده و تقریبا هر چیزی که در مسیرشان قرار دارد را از بین می برند.
فواید فوران آتشفشان
شاید تعجب کنید اما فوران آتشفشان برای زندگی ما فایده هایی نیز دارد، مثلا خاکسترهای آتشفشانی باعث می شوند خاک های اطراف آتشفشان مواد مغذی لازم برای رشد گیاهان را به دست آورند.علاوه بر این از گرمای برخی آتشفشان ها برای تولید انرژی و روشن کردن لامپ های برق، یخچال ها، تلویزیون ها و کامپیوتر ها استفاده می شود.
بیشتر بخوانید
منبع : مجله اینترنتی کوکا