علت کوفتگی عضلانی بعد از ورزش چیست؟

درد و کوفتگی بعد از ورزش (DOMS) عارضه‌ای است که در آن، بعد از ورزشی که به آن عادت ندارید دچار بدن‌درد می‌شوید. این درد معمولا ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از ورزش شروع می‌شود و در عرض ۲ تا ۳ روز به اوج خود می‌رسد و در عرض ۵ تا ۷ روز برطرف می‌شود.
درد و کوفتگی بعد از ورزش معمولا بعد از حرکاتی ایجاد می‌شود که عضلات در برابر مقاومت کشیده می‌شوند، مثلا تپه‌نوردی یا تمرین با وزنه که در آن عضله آسیب می‌بیند.
درمان خاصی برای بدن‌درد بعد از ورزش وجود ندارد و دانشمندان حتی علت آن را هم نمی‌دانند.
در حال حاضر شش تئوری درمورد علت درد عضلانی بعد از ورزش وجود دارد:

یکی از معروف‌ترین تئوری‌ها این است که درد عضلانی تاخیری بعد از ورزش، ناشی از پارگی‌های ریزی است که در فیبر‌های عضلانی در اثر ورزش رخ می‌دهد. این پارگی‌ها روی می‌دهند و بدن شما طی ساعت‌ها و روز‌ها بعد از تمرین آن‌ها را ترمیم می‌کند. پارگی‌های میکروسکوپی در فیبر‌های عضلانی، عملکرد نرمال عضله را مختل می‌کند و باعث درد و ناراحتی می‌شود. این آسیب می‌تواند سبب التهاب نیز بشود.
این تئوری که درد عضلانی بعد از ورزش ناشی از آسیب فیبر‌های عضله است، بیشترین طرفدار را دارد؛ اما این تئوری ایراد‌هایی هم دارد؛ مثلا تحقیقات نشان می‌دهد بدن درد بعد از ورزش، بدون آسیب عضله نیز می‌تواند رخ دهد. دست‌کم اینکه درد عضلانی بعد از ورزش شامل چیزی بیشتر از صرفا آسیب عضله و پارگی‌های ریز عضله است. پس این تئوری، کاملا توجیه‌کننده نیست.
هرچند تئوری‌های زیادی در مورد کوفتگی بعد از ورزش وجود دارد؛ اما هنوز چیز‌هایی زیادی را نمی‌دانیم. چیزی که واضح است اینکه ورزشی که بر مبنای حرکات اکسنتریک یا برونگرا است، بیشتر از حرکات کانسنتریک یا درونگرا باعث بدن درد می‌شود. خوشبختانه کوفتگی و درد عضلانی تاخیری بعد از ورزش خودبه‌خود در عرض ۲۴ ساعت از بین می‌رود، هرچند در خیلی از افراد معمولا دو سه روز طول می‌کشد

تئوری دیگر این است که کوفتگی بعد از ورزش ناشی از آسیب بافت پیوندی است. بافت پیوندی از دو مولفه اصلی تشکیل شده است: کلاژن و الاستین. فیبر‌های کلاژن نسبت به کشش، سخت و غیرقابل انعطاف و مقاومند، در حالی که فیبر‌های الاستین، نرم و قابل انعطافند.
این تئوری می‌گوید انقباضات عضله در بافت پیوندی اختلال ایجاد می‌کند و باعث تغییرات موقتی در عملکردشان می‌شود که همراه با یک واکنش التهابی خفیف است. انقباضات برونگرا (موقعی که عضله کشیده می‌شود) نسبت به انقباضات درونگرا (موقعی که عضله جمع می‌شود)، آسیب بیشتری به بافت پیوندی وارد می‌کنند، زیرا فشار بیشتری روی تاندون‌ها و رباط‌ها وارد می‌کنند (یعنی در قسمتی که عضله به استخوان می‌چسبد).

خیلی از انواع آسیب‌ها و اختلال در فرایند‌های نرمال فیزیولوژیکی با التهاب همراهند. التهاب، ناشی از فعالیت سیستم ایمنی و ترشح مواد شیمیایی است که جریان خون به سمت ناحیه مورد نظر را افزایش داده و سبب گشاد شدن رگ‌ها می‌شوند. هرچند علائم بدن درد بعد از ورزش، تورم عضله، درد و گرفتگی عضله با التهاب همراهند، اما طبق مطالعات، مارکر‌های التهابی بالا نمی‌روند یا گلبول‌های سفید که معمولا در التهاب زیاد می‌شوند، افزایشی ندارند.
ضمنا دارو‌هایی مانند ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی در کاهش بدن‌درد بعد از ورزش چندان موثر نیستند.

سال‌هاست دانشمندان این تئوری را ارائه داده‌اند که تجمع اسیدلاکتیک حین و بعد از ورزش باعث بدن درد می‌شود. طی ورزش با شدت تناوبی بالا، تامین اکسیژن عضلات کم می‌شود و عضلات مجبورند از مسیر‌های بی‌هوازی (بدون اکسیژن) برای تجزیه‌ی کربوهیدرات‌ها جهت تامین انرژی استفاده کنند. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد سلول‌های عضله، اسیدلاکتیک زیادی تولید می‌کنند و در نتیجه تجمع اسیدلاکتیک در جریان خون زیاد می‌شود. تجمع اسیدلاکتیک، طی ورزش‌های پُرشدت رخ می‌دهد و این قضیه تا حدودی توجیه‌کننده‌ی درد عضلانی تاخیری است؛ اما این عامل نیز نمی‌تواند علت اصلی بدن درد بعد از ورزش باشد!
مطالعه‌ای دریافت وقتی دونده‌ها به مدت ۴۵ دقیقه روی تردمیل با شیب ۱۰ درصد راه رفتند، اسیدلاکتیکشان بالا رفت؛ اما ربطی به بدن‌دردشان نداشت. وقتی این افراد روی شیب سرپایینی راه رفتند، اسیدلاکتیکشان بالا نرفت یا خیلی کم بالا رفت، اما باز هم به بدن‌درد دچار شدند.

---

بیشتر بخوانید:

• هشدار درباره خطر سکته گرمایی در تابستان + علائم
• ۱۵ ترفند ساده برای آب کردن شکم

---

یک تئوری دیگر این است که گرفتگی و اسپاسم عضله باعث بدن‌درد بعد از ورزش می‌شود. ایده‌ی پشت این تئوری می‌گوید انقباضات مکرر عضله به رگ‌های خونی فشار آورده و انتقال اکسیژن به عضله کاهش می‌یابد. ضایعات متابولیکی تجمع پیدا می‌کنند و این باعث می‌شود عضله بگیرد و با اسپاسم واکنش نشان بدهد. این تئوری تناقضات زیادی دارد و به همین دلیل چندان درباره‌ی آن نشنیده‌اید.

تئوری برون‌ریزی آنزیم یک تئوری نه چندان معروف است که علت کوفتگی بعد از ورزش را توضیح می‌دهد. ایده‌ی این تئوری می‌گوید وقتی عضله مکررا منقبض می‌شود، در داخل عضله کلسیم جمع شده و عملکرد میتوکندری‌ها را که منبع قدرت عضله‌اند و آدنوزین تری فسفات (ATP) تولید می‌کنند دچار اختلال می‌کند. تجمع کلسیم موجب فعال شدن آنزیم‌هایی می‌شود که پروتئین‌های مورد استفاده‌ی فیبر عضله برای انقباض را تجزیه می‌کنند.

همانطور که می‌بینید هیچ‌کدام از این تئوری‌ها نمی‌توانند بدن‌درد بعد از ورزش را به طور کامل توجیه کنند. دانشمندان باور دارند ترکیبی از این تئوری‌ها می‌تواند بهترین توضیح برای بدن‌درد بعد از ورزش باشد. با وجود اینکه مسئله‌ی درد عضلانی بعد از ورزش از همان اوایل ۱۹۰۰ مطرح شد؛ اما هنوز توضیح دقیق یا قطعی در مورد اینکه چرا کوفتگی و بدن‌درد بعد از ورزش روی می‌دهد نداریم.

هرچند تئوری‌های زیادی در مورد کوفتگی بعد از ورزش وجود دارد؛ اما هنوز چیز‌هایی زیادی را نمی‌دانیم. چیزی که واضح است اینکه ورزشی که بر مبنای حرکات اکسنتریک یا برونگرا است، بیشتر از حرکات کانسنتریک یا درونگرا باعث بدن درد می‌شود. خوشبختانه کوفتگی و درد عضلانی تاخیری بعد از ورزش خودبه‌خود در عرض ۲۴ ساعت از بین می‌رود، هرچند در خیلی از افراد معمولا دو سه روز طول می‌کشد. شواهد نشان می‌دهند ماساژ یا استفاده از فوم رولر می‌تواند درد و ناراحتی را تا حدودی کاهش داده و دوره‌ی این درد را کوتاه‌تر کند، ضمن اینکه هیچ ضرری هم ندارد.

 

منبع: تبیان