اختلال روانی نوظهور در بین کاربران ایرانی
اگر صدای اعلان تلفن همراه شما باعث می‌شود سریع موبایلتان را چک کنید تا ببینید چه کسی به شما پیغام داده یا پست اینستاگرامیتان را لایک کرده است، اگر قبل از خواب و بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب اولین کاری که انجام می‌دهید، چک کردن تلفن همراهتان است، اگر نگران تمام شدن باتری گوشی خود می‌شوید، احتمالاً شما دچار اختلال نوموفوبیا شده‌اید.
اعتیاد به استفاده از تلفن همراه در سراسر جهان در حال افزایش است. تحقیق دانشگاه مک‌گیل کانادا نشان می‌دهد که بدترین وضعیت اعتیاد به موبایل در دنیا در شهروندان سه کشور چین، مالزی و عربستان سعودی دیده می‌شود، اما این وضعیت در ایران نیز چندان مطلوب نیست. چنانچه نتایج پژوهشی اخیر توسط دانشگاه مک گیل نشان می‌دهد کاربران ایرانی در رتبه ششم استفاده از تلفن همراه قرار دارند.
بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، تقریباً نیمی از پاسخ‌دهندگان ادعا کردند که به‌طور متوسط پنج تا شش ساعت در روز را از تلفن همراه خود استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که ۷۱ درصد از کاربران گوشی‌های هوشمند شب‌ها با تلفن همراه خود می‌خوابند، حدود یک‌سوم کاربران گوشی‌های هوشمند هرگز گوشی‌های خود را خاموش نمی‌کنند و ۴۰ درصد از کاربران تلفن همراه در طول شب گوشی خود را چک می‌کنند؛ اینکه این آمار طبیعی است یا نشان از یک اختلال بیمارگونه می‌دهد بحثی است که درباره آن با دکتر ندا فرزانه روان‌پزشک و روان‌درمانگر به گفتگو می‌پردازیم.
بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، تقریباً نیمی از پاسخ‌دهندگان ادعا کردند که به‌طور متوسط پنج تا شش ساعت در روز را از تلفن همراه خود استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که ۷۱ درصد از کاربران گوشی‌های هوشمند شب‌ها با تلفن همراه خود می‌خوابند، حدود یک‌سوم کاربران گوشی‌های هوشمند هرگز گوشی‌های خود را خاموش نمی‌کنند و ۴۰ درصد از کاربران تلفن همراه در طول شب گوشی خود را چک می‌کنند؛ اینکه این آمار طبیعی است یا نشان از یک اختلال بیمارگونه می‌دهد بحثی است که درباره آن با دکتر ندا فرزانه روان‌پزشک و روان‌درمانگر به گفتگو می‌پردازیم.
استفاده بیش‌ازاندازه از تلفن همراه نوعی اختلال است
گسترش استفاده از تکنولوژی و گوشی‌های هوشمند موجب تغییرات عمده در رفتار و عادت‌های افراد شده است. در سال‌های اخیر استفاده از تلفن همراه و ضریب نفوذ اینترنت در ایران نه‌تن‌ها تأثیر عمده‌ای در تغییر سبک زندگی داشته است بلکه منجر به ظهور فوبیا‌ها و مشکلات روانی جدیدی نیز شده است. دکتر ندا فرزانه دراین‌باره توضیح می‌دهد: «اگرچه تلفن همراه بسیاری از کار‌ها ازجمله امور بانکی، پرداخت قبوض، تاکسی اینترنتی، سفارش غذا و... را راحت کرده، اما همین مسئله در میزان استفاده از موبایل تأثیرگذار بوده است. گاهی میزان استفاده از موبایل تا حدی افراط گونه می‌شود که فرد را دچار نوعی اختلال نوظهور به نام نوموفوبیا می‌کند.»
این روان‌پزشک در توضیح این اختلال می‌گوید: «نوموفوبیا که در اصطلاح فارسی از آن با عنوان بی گوشی هراسی یاد می‌شود، علامت اصلی‌اش این است که فرد از تلفن همراهش دور باشد و وقتی تلفن همراهش کنارش نیست اضطراب بیمارگونه یا فوبیا می‌گیرد. فوبیا نوعی اضطراب یا ترس بیش‌ازحد از شی‌ء یا وضعیت خاصی است. نوموفوبیا یکی از انواع فوبیا‌های مهم است که فرد ترس و اضطراب پاتولوژیکی دارد از اینکه از تلفن همراهش جدا شود، موبایلش در دسترسش نباشد، اینترنت موبایلش قطع شود یا حتی باتری موبایلش تمام شود.»
نوجوانان بیشتر مستعد این اختلال هستند
«دکتر فرزانه» در رابطه بااینکه چه گروه‌های سنی بیشتر مستعد ابتلا به نوموفوبیا هستند، می‌گوید: «با توجه به اینکه با شیوع کرونا کودکان و نوجوانان مجبور بودند تا از طریق تلفن همراه درس بخوانند مسئله نوموفوبیا بیشتر شد و به‌نوعی این مسئله باعث شد تا نوجوانان در ساعات غیردرسی هم به تلفن همراه وابستگی پیدا کنند. بنابراین، نوجوانان بیشتر مستعد ابتلا به نوموفوبیا هستند و ازاین‌جهت خانواده‌ها باید توجه لازم در خصوص پیشگیری و درمان این اختلال در نوجوانشان را داشته باشند. علاوه بر این، افراد بین ۲۵ تا ۳۴ سال و افراد بالای ۵۵ سال نیز جزو گروه‌های سنی هستند که بیش از سایر گروه‌های سنی دچار اختلال نوموفوبیا خواهند شد.»
تأثیر اختلال نوموفوبیا در سلامت جسم و روان
این روان درمانگر یکی از مهم‌ترین تأثیرات منفی اختلال نوموفوبیا در سلامت روان را عدم تمرکز در انجام کار‌ها دانست و افزود: «افراد مبتلا به این اختلال با هر پیغام یا تماسی کاملاً تمرکزشان را از دست می‌دهند یا به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که انگار منتظر یک پیغام یا تماس هستند. گاهی نوجوانان یا افرادی که نوموفوبیا دارند اظهار می‌کنند که وقتی برای فردی پیغامی می‌فرستند تا زمانی که طرف مقابل پاسخ ندهد هیچ کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند. ازاین‌رو، فرد تحت‌فشار و استرس روحی و روانی زیادی قرار می‌گیرد و همین مسئله باعث می‌شود تا به‌مرورزمان دچار افسردگی و اضطراب شدید شود.»
دکتر فرزانه ادامه می‌دهد: «از تأثیرات منفی جسمی که نوموفوبیا بر روی نوجوانان و جوانان می‌تواند داشته باشد، افزایش وزن و چاقی‌های مرضی است. وابستگی به موبایل که باعث تغییر سبک زندگی شده، فرد را به یکجانشینی عادت می‌دهد و همین امر باعث چاقی خواهد شد. همچنین استفاده بیش‌ازحد از تلفن همراه با بیماری‌های متعددی مانند سرطان و بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی مرتبط است. موارد متعددی وجود داشته که افراد به دلیل استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی با تصادف مواجه شده‌اند. علاوه بر این‌ها نوموفوبیا در ارتباطات انسانی نیز تأثیرگذار است و می‌تواند منجر به عدم تعادل جدی جامعه‌شناختی در جامعه ما شود؛ چنانچه می‌بینیم که بیشتر مردم ترجیح می‌دهند به‌جای صحبت با فرد کناری، خودشان را سرگرم تلفن همراهشان کنند.»
چگونه تشخیص دهیم که دچار اختلال نوموفوبیا هستیم؟
دکترفرزانه در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «از نوموفوبیا به‌عنوان یکی از علائم و نشانه‌های سندروم رسانه‌های دیجیتال مشکل‌ساز در سلامت روان یاد می‌شود. علاوه بر این می‌توان نوموفوبیا را نوعی اعتیاد رفتاری دانست، زیرا بسیاری از خصوصیات و علائم نوموفوبیا مشابه علائم بیماری‌های اعتیادی است؛ بنابراین از علائم اعتیادی که در نوموفوبیا هم مشخص است می‌توان به افزایش اضطراب، اعتمادبه‌نفس پایین، ترس از انزوا، عدم ثبات هیجانی و... اشاره کرد؛ البته باید توجه داشت این علائم در همه افراد مبتلا به نوموفوبیا یکسان نیست بلکه با توجه به اختلال زمینه‌ای روحی و روانی، شدت نوموفوبیا و مدت‌زمان دوری از تلفن همراه شدت و ضعف علائم در افراد متفاوت است.»
این روان درمانگر ادامه می‌دهد: «بعضی از افراد دارای اختلال نوموفوبیا موبایل را وسیله‌ای روانی برای ایجاد احساس آرامش در خود می‌دانند و به همین خاطر مدام در حال چک کردن تلفن همراهشان هستند تا ببینند آیا از طرف افراد مدنظرشان موردپذیرش هستند یا خیر؛ بنابراین باید گفت که برخی علائم دیگر ازجمله مدام چک کردم تلفن همراه، بردن تلفن همراه داخل حمام و دستشویی، احساس درماندگی بدون داشتن گوشی و چک کردن بیمارگونه نسبت به اینکه مطمئن شوید تلفن همراهتان در کیف یا جیبتان است یا خیر، می‌تواند نشانه اختلال نوموفوبیا در افراد باشد.»
علل ایجاد اعتیاد به تلفن همراه
دکترفرزانه یکی از علل احتمالی زمینه‌ساز این بیماری را اعتمادبه‌نفس پایین می‌داند و می‌گوید: «افرادی که اعتمادبه‌نفس پایین یا اختلال زمینه‌ای روان‌پزشکی مثل اضطراب اجتماعی دارند به دلیل اضطراب حضور در جمع ترجیح می‌دهند زمان زیادی را صرف استفاده از تلفن همراه کنند که همین عامل می‌تواند زمینه ایجاد اختلال به نوموفوبیا در این افراد را فراهم کند.»
راهکار‌هایی برای پیشگیری از اختلال نوموفوبیا
این روان درمانگر می‌گوید برای آنکه دچار این اختلال نشوید تاجاییکه می‌توانید کارهایتان را بدون استفاده از تلفن همراه انجام دهید: «به‌منظور پیشگیری و درمان لازم است تا کار‌ها را بر اساس تلفن همراه پایه‌ریزی نکنیم که اگر زمانی دسترسی به تلفن همراه امکان‌پذیر نبود علائم اضطرابی در ما ایجاد نشود. مثلاً لازم نیست کتاب‌ها به‌صورت دیجیتالی یا صوتی خوانده شود.»
این روان‌پزشک به ارائه راهکار‌های دیگری برای پیشگیری از این اختلال می‌پردازد: «نزدیک بودن تلفن همراه به فرد می‌تواند اعتیاد به موبایل را تقویت کند. وقتی تلفن همراه همیشه نزدیک ما باشد، این باعث می‌شود تا با هر انقباض یا لرزشی عکس‌العمل نشان دهیم و سریع موبایلمان را چک کنیم؛ بنابراین یکی دیگر از راه‌ها برای پیشگیری و حتی درمان این اختلال این است که تلفن همراه را ازلحاظ فیزیکی از خودمان دور کنیم مثلاً موبایلمان را به‌جای جیب در کیفمان قرار دهیم، هنگام خوابیدن تلفن همراهمان را چند متر دورتر قرار دهیم، هنگام رفتن به خرید موبایل را در خانه بگذاریم.»
دکتر فرزانه صدای اعلان‌های گوشی را در ایجاد وابستگی به موبایل تأثیرگذار می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: «به صدا درآمدن اعلان‌های تلفن همراه به‌صورت ناخودآگاه ما را وسوسه می‌کند تا تلفن همراهمان را چک کنیم لذا به‌منظور جلوگیری از چک کردن مداوم تلفن همراه و پیشگیری از این اختلال لازم است از قسمت تنظیمات موبایل صدای اعلان‌های موبایلمان را قطع کنیم.»
این روان‌پزشک به ارائه راهکار‌های دیگری برای پیشگیری از این اختلال می‌پردازد: «نزدیک بودن تلفن همراه به فرد می‌تواند اعتیاد به موبایل را تقویت کند. وقتی تلفن همراه همیشه نزدیک ما باشد، این باعث می‌شود تا با هر انقباض یا لرزشی عکس‌العمل نشان دهیم و سریع موبایلمان را چک کنیم؛ بنابراین یکی دیگر از راه‌ها برای پیشگیری و حتی درمان این اختلال این است که تلفن همراه را ازلحاظ فیزیکی از خودمان دور کنیم مثلاً موبایلمان را به‌جای جیب در کیفمان قرار دهیم، هنگام خوابیدن تلفن همراهمان را چند متر دورتر قرار دهیم، هنگام رفتن به خرید موبایل را در خانه بگذاریم.»
دکتر فرزانه صدای اعلان‌های گوشی را در ایجاد وابستگی به موبایل تأثیرگذار می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: «به صدا درآمدن اعلان‌های تلفن همراه به‌صورت ناخودآگاه ما را وسوسه می‌کند تا تلفن همراهمان را چک کنیم لذا به‌منظور جلوگیری از چک کردن مداوم تلفن همراه و پیشگیری از این اختلال لازم است از قسمت تنظیمات موبایل صدای اعلان‌های موبایلمان را قطع کنیم.»
روش‌های درمان اختلال نوموفوبیا
دکتر فرزانه با معرفی مهم‌ترین روش‌های درمان نوموفوبیا می‌گوید: «با توجه به اینکه اختلال نوموفوبیا یک اختلال جدیدی است هنوز درمان خاصی برای نوموفوبیا وجود ندارد، اما روان‌درمانی، درمان‌های شناختی -رفتاری و دارودرمانی را می‌توان از مهم‌ترین روش‌های درمان این اختلال معرفی کرد. دقت کنید این اختلال یک اختلال اعتیاد گونه بسیار جدی است و به‌هیچ‌عنوان خوددرمانی راه مناسبی برای درمان این اختلال نخواهد نبود بلکه این اختلال باید توسط روان‌پزشک و روان‌درمانگر درمان شود. از درمان‌های دیگر ثابت‌شده می‌توان واقعیت درمانی را نام برد که محور آن کمک کردن به فرد مبتلا به این اختلال است تا بتواند درک کند که زندگی او وابسته به تلفن همراه نیست و باید رفتارهایش را بر اساس نیاز‌های روزمره و بدون استفاده از تلفن همراه برنامه‌ریزی نماید.»
این روان درمانگر در پایان تأکید می‌کند: «نوموفوبیا یک مشکل رو به رشد است و با توجه به اینکه افراد زیادی برای کار، مدرسه، سرگرمی و ارتباطات اجتماعی به تلفن همراه خود وابسته هستند، غلبه بر آن می‌تواند مشکلی دشوار باشد، اما با یادگیری فرهنگ استفاده بهینه از تلفن همراه و تعیین محدودیت‌ها در استفاده از این ابزار می‌توانیم از این اختلال اعتیاد گونه پیشگیری لازم را انجام دهیم.»
این روان درمانگر در پایان تأکید می‌کند: «نوموفوبیا یک مشکل رو به رشد است و با توجه به اینکه افراد زیادی برای کار، مدرسه، سرگرمی و ارتباطات اجتماعی به تلفن همراه خود وابسته هستند، غلبه بر آن می‌تواند مشکلی دشوار باشد، اما با یادگیری فرهنگ استفاده بهینه از تلفن همراه و تعیین محدودیت‌ها در استفاده از این ابزار می‌توانیم از این اختلال اعتیاد گونه پیشگیری لازم را انجام دهیم.»
منبع: ایرنازندگی
ارسال نظرات