صفتی که آرامش خانواده را بر هم می‌زند!

 

یکی از مسائلی که خانواده‌ها را دچار مشکل کرده و روابط صمیمی و با نشاط آن‌ها را به هم می‌ریزد، صفت عیب‌جویی است. گاهی در زندگی‌ها زن و شوهر از کم شدن محبت بین آن‌ها نسبت به دوران عقد گلایه می‌کنند. با کمی بررسی مشخص می‌شود یکی از دلایل این اتفاق، نگاه عیب‌جویانه آن‌ها نسبت به یکدیگر است. همان مسأله‌ای که پیامبر خدا (صلی‌الله علیه‌و‌آله) از آن به خدا پناه می‌برد: "أَعُوذُ بِکَ مِنْ صَاحِبِ خَدِیعَةٍ، إِنْ رَأَى حَسَنَةً دَفَنَهَا وَ إِنْ رَأَى سَیِّئَةً أَفْشَاهَا.

خدایا من از رفیق مکار، کسی که اگر از کسی خوبی ببیند، آن را پوشانده و پنهان می‌کند و اگر از تو بدی یا نقطه ضعفی ببیند آن را مطرح کرده و افشا می‌کند. " (بحارالانوار، ج ۸۳، ص ۱۸۶)

در زندگی خانوادگی گاهی زن و شوهر بعد از سال‌ها که در کنار هم زندگی کرده و لذت برده‌اند، نقاط مثبت یکدیگر را نادیده گرفته و دست روی ضعف‌ها و کاستی‌ها گذاشته و این می‌شود سرآغاز جدل و دعوا.
به جای تاکید بر عیوب و نقطه ضعف‌های هر کار و فردی، نیمه پر لیوان را دیده و با سخنان و افکار مثبت، گفتن خوبی‌ها و نقاط قوت افراد به آن‌ها انرژی مثبت دهید.

در زندگی مشترک به طور طبیعی، زن و مرد بیش از دیگران به حال و روحیه یکدیگر آگاه بوده و عیوب و ایرادات یکدیگر را کشف می‌کنند. بر این اساس قرآن کریم در آیه‌ای نقش همسران برای یکدیگر را این‌گونه توصیف می‌کند: "هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ؛ آن‌ها لباس شمایند و شما نیز لباس عفت آن‌ها هستند. " (بقره، ۱۸۷)

یکی از ویژگی‌های لباس این است که عیوب آدم را پوشانده و او را از چشم عیب‌جویان دور نگه می‌دارد. همسران محرم راز یکدیگر بوده و با وجود آگاهی برهمه کاستی، لغزش و ضعف‌های اخلاقی یکدیگر، آن‌ها را پنهان و تغافل کرده و برای کسی بازگو نمی‌کند، به گونه‌ای که حتی نزدیک‌ترین دوستان و بستگان نیز از عیوب احتمالی همسرشان با خبر نمی‌شوند. همان ویژگی که امام علی (علیه‌السلام) در مدح آن می‌فرمایند: "از برترین صفات اخلاقی انسان‌های کریم النفس، تغافل آن‌ها از دانسته‌هایشان است. " (تحف‌العقول، ص ۲۲۴)

خودت را اصلاح کن

شخص عیب‌جو هرگز به اصلاح عیوب خود و دیگران اهمیتی نداده و همواره درصدد است که از دیگران عیبی پیدا کرده و به منظور سرزنش و زخم زبان آن را بازگو کند. این در حالی است که امام باقر (علیه‌السلام) در رابطه با چنین افرادی می‌فرمایند: " نزدیک‌ترین مرحله به سرمنزل کفر این است که مردی براساس دین، با مرد دیگری پیوند برادری برقرارکند تا به عیوب و لغزش‌های آن پی ببرد و روزی مورد توبیخ و ملامتش قرار بدهد. " (اصول کافی، ج ۲، ص ۳۵۵)

بنابراین اگر می‌خواهید خانواده‌ای خوشبخت داشته باشید، مثل دستگاه سی‌تی‌اسکن عمل نکرده و تنها مشکلات و نقص‌ها را آشکار نکنید. خوشبختی در خانواده‌ای وجود خواهد داشت که اعضای آن مخصوصاً زن و شوهر، در مرحله اوّل به لغزش‌های خود پرداخته، سپس با لحنی محترمانه، بدون هیچ‌گونه تحقیر و اهانت با توجّه به ظرفیت روحی همسر، به اصلاح یکدیگر می‌پردازند.

تأثیرات عیب‌پوشی در زندگی

نکته جالب دیگری که در بحث عیب‌جویی و نقطه مقابل آن عیب‌پوشی وجود دارد، این است که تغافل و عیب‌پوشی عیوب دیگران برای خود فرد و روابط خانوادگی او اثرات بسیار سازنده و مفیدی دارد که در ادامه به مواردی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

- عزت و احترام

یکی از اثرات عیب‌پوشی مخصوصاً در محیط خانواده این است؛ فردی که بدی‌های همسرش را می‌بخشد و چشم‌پوشی می‌کند به خود احترام گذاشته است. در روایتی امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: "با چشم‌پوشی از چیز‌های کوچک، خود را بزرگ کرده و بر قدر و منزلت خویش بیفزائید. " (تحف‌العقول، ص ۲۲۴)

- بهبود رفتار‌های همسر

با چشم‌پوشی از خطای همسر، فرصتی به او داده می‌شود که رفتار‌های خود را بازبینی کرده و زمانی برای بهبود آن‌ها داشته باشد. درغیر این صورت، انتقاد‌های مکرر و بی‌ضابطه ضربه‌های ویرانگری بر خانواده ایجاد کرده و راهی برای رفع اختلافات باقی نمی‌گذارد.
اگر می‌خواهید خانواده‌ای خوشبخت داشته باشید، مثل دستگاه سی‌تی‌اسکن عمل نکرده و تنها مشکلات و نقص‌ها را آشکار نکنید. خوشبختی در خانواده‌ای وجود خواهد داشت که اعضای آن مخصوصاً زن و شوهر، در مرحله اوّل به لغزش‌های خود پرداخته، سپس با لحنی محترمانه، بدون هیچ‌گونه تحقیر و اهانت با توجّه به ظرفیت روحی همسر، به اصلاح یکدیگر می‌پردازند.

- تقویت آرامش خانواده

وقتی زوجین نگاه تغافلی نسبت به خطا‌های یکدیگر نداشته و بدون هیچ رعایتی عیوب یکدیگر را گوشزد کنند، زمینه‌های به هم خوردن آرامش خانواده ایجاد شده و اضطراب در خانه حاکم می‌گردد. در روایتی امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: "هرکس تغافل و چشم‌پوشی نکند زندگیش سیاه می‌شود. " (غررالحکم، شماره ۹۱۴۹)

راه‌های درمان عیب‌جویی

هرچقدر که عیب‌جویی از دیگران نکوهش شده، عیب‌جویی از خود نزد خود و خداوند تأکید شده است؛ بنابراین به جای تمرکز بر عیوب همسرتان، به عیوب خود و رفع آن‌ها توجه داشته باشید. به فرموده حضرت امیر (علیه‌السلام): "مَنْ نظَرَ فی عَیْبِ نَفْسِهِ اِشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیرِهِ؛ هرکه عیب خود را ببیند از پرداختن به عیب دیگران باز ایستد. " (تحف‌العقول، ص ۸۸) و در جایی دیگر می‌فرمایند: "عَجِبْتُ لِمَنْ ینْکرُ عُیوبَ النّاسِ وَ نَفْسُهُ أَکثَرُ شَی ءٍ مُعاباً وَلَا یبْصِرُها؛ در شگفتم از کسی که عیوب مردم را بد می‌شمارد و خودش معایب بیشتری دارد؛ ولی آن‌ها را نمی‌بیند. " (غررالحکم، حدیث ۶۲۶۷)

- آگاه شدن از آثار شوم عیب‌جویی

توجه به آثارعیب‌جویی برای خود فرد و دیگران، چه دنیوی و چه اخروی، از مهم‌ترین راهکار‌های درمان برای این صفت است.

- فکر کردن قبل از حرف زدن

همیشه مخصوصاً هنگام گفتگو با همسر، اول فکر کرده و بعد نظرتان را بگویید. فکرکردن قبل از به زبان آوردن حرف‌های مختلف به شما کمک می‌کند به عواقبش بیشتر توجه کنید. اگر فکر می‌کنید حرف‌تان اثرات منفی دارد، دست نگه داشته و آن را در دل نگه دارید.

- نقد کار‌ها نه افراد

تلاش کنید کار‌های افراد را نقد کرده، کاری به خودشان نداشته و مسائل را در هنگام نقدکردن شخصی نکنید. به جای تحقیر و شمارش عیوب دیگران، نظرات و نقد‌های خود را نسبت به کار طرف مقابل بیان کرده تا او هم بفهمد شما حسن نیت داشته و نمی‌خواهید او را آزار دهید.
به جای تاکید بر عیوب و نقطه ضعف‌های هر کار و فردی، نیمه پر لیوان را دیده و با سخنان و افکار مثبت، گفتن خوبی‌ها و نقاط قوت افراد به آن‌ها انرژی مثبت دهید.

- صادق و بی‌حاشیه بودن

حرف‌هایتان را بدون غرض‌ورزی و نیش و کنایه گفته و اگر در رابطه با کسی نظری دارید صادقانه و با حسن نیت بدون کینه مطرح کنید. صداقت و شفافیت در گفتار و رفتار، شما را نزد دیگران حتی کسی که به او نقد دارید فردی دوست‌داشتنی می‌سازد.
همسران محرم راز یکدیگر بوده و با وجود آگاهی برهمه کاستی، لغزش و ضعف‌های اخلاقی یکدیگر، آن‌ها را پنهان و تغافل کرده و برای کسی بازگو نمی‌کند، به گونه‌ای که حتی نزدیک‌ترین دوستان و بستگان نیز از عیوب احتمالی همسرشان با خبر نمی‌شوند. همان ویژگی که امام علی (علیه‌السلام) در مدح آن می‌فرمایند: "از برترین صفات اخلاقی انسان‌های کریم النفس، تغافل آن‌ها از دانسته‌هایشان است. "

- پاک کردن درون

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانید در جهت دوری از عیب جویی انجام بدهید، حل‌کردن مشکلات، عقده‌ها و کینه‌های درونی وجود خودتان است. وقتی افراد با خودشان در صلح و آرامش باشند، دیگر مدام درصدد این نخواهند بود که از دیگران ایراد گرفته و عیب‌جویی کنند.

- دوری از عیب‌جو‌ها

افراد عیب‌جو مانند مگسانی هستند که تنها روی آلودگی‌ها نشسته و جنبه‌های منفی را می‌بینند. از افراد و دوستانی که با منفی‌نگری و عیب‌جویی سعی در خراب کردن زندگی خانوادگی‌تان را دارند، دوری کرده و آن‌ها را دشمن‌ترین افراد به خود بدانید. امام علی (علیه‌السلام) در این باره فرمودند: "ایاک وَ مُعاشَرةَ مُبْتَغی عُیوبِ النّاسِ فَانَّهُمْ لَمْ یسْلِمْ مُصَاحِبُهُمْ مِنْهُمْ؛ از معاشرت با عیب‌جویان بپرهیز، زیرا همنشین آن‌ها از عیب‌جویی آن‌ها در امان نمی‌ماند. " (غررالحکم، ص ۱۶۰) همچنین حضرت در روایت دیگری فرمودند: "لِیکنْ ابْغَضُ النَّاسِ الَیک وَ ابعَدهُمْ مِنْک اطْلَبَهُمْ لِمَعَایبِ النَّاسِ؛ باید دشمن‌ترین مردم نزد تو و دورترین آن‌ها از تو کسانی باشند که بیشتر درصدد یافتن عیوب مردم هستند. " (نهج البلاغه، نامه ۵۳)