دهه نخست انقلاب، دهه پایه‌گذاری ساختار ورزش بانوان
در دهه نخست انقلاب اسلامی به دلیل جنگ مجالی برای ورزش بانوان فراهم نشد و تمام اولویت‌ها به دفاع از میهن اسلامی خلاصه می شد. هر چند برای مردان حداقل فرصتهایی نظیر حضور در بازیهای آسیایی، جام ملتهای آسیا و سایر مجامع بین‌المللی وجود داشت ولی بانوان از این حضور محروم بودند.
به نوعی فعالیت ورزشی زنان تا سال 65 در سطح استانها و شهرستان ها از ساختار مناسبی بهره مند نبود.
اما زمزمه های پایه‌گذاری تشکیلات ورزش زنان در همین دهه کلید خورد و در واقع سال 60 را باید آغاز فعالیت های ورزشی زنان نامگذاری کرد، زیرا در این سال با تشکیل «کمیته ورزش بانوان» به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های دفتر امور مشترک فدراسیون‌های ورزشی، تغییراتی تدریجی در حوزه ورزش زنان ایجاد شد.
تداوم این روند تا جایی پیش رفت که در سال 64 توجه مسئولان سازمان تربیت بدنی وقت به ورزش زنان جلب شد و با تغییرات سازمانی گسترده در سال 65 به مدیریت ورزش زنان ارتقا یافت و زیر پوشش معاونت فرهنگی- آموزشی سازمان تربیت بدنی دوره نوینی از فعالیت های ورزشی رقم خورد. البته در همین سال، 130 هیات ورزشی در استانها و شهرستانها تشکیل شد.
در گزارش ذیل تلاش شده تا فعالیت های زنان ورزشکار ایران به تفکیک در چهار دهه و با توجه به شاخص های مختلف بررسی شود که بخش نخست به فعالیت های ورزش زنان در دهه اول انقلاب اختصاص می یابد.
**دهه نخست انقلاب - 58 تا 67
با توجه به مقدمه ای که در آغاز گزارش آمده، در واقع نقطه شکوفایی ورزش زنان با ارتقاء تشکیلات سازمانی و اداری در سال 65؛ تشکیل انجمن های ورزشی زنان در 48 رشته بود که 52 مدیر زن در سازمان های ورزشی فعالیت خود را آغاز کردند که پیش از انقلاب زنان ورزشکار جایی در مدیریت ورزشی نداشتند.
از جمله این مدیران زن ورزشی «بتول مشرف جوادی» مسئول انجمن ورزش معلولان، «فرزانه ترکان» مسئول انجمن پزشکی ورزشی، «کبری داودی» نجات غریق، «کبری اکبری» تنیس، «فریده نیستان» دوچرخه سواری، «هوروش خلیلی » ژیمناستیک، «زهرا امین» جودو، «الهه عرب عامری» تکواندو، «عشرت شاه محمدی» کاراته، «سهیلا قاسمی» بدمینتون، «فرزانه یوسفی» تنیس روی میز، «صغری نژاد نایبی» والیبال، «پروانه نظرعلی» بسکتبال و قایقرانی، «رباب شهریان» هندبال، «مهین فرهای زاد» تیراندازی، مرحوم «توران شادپور» دوومیدانی، «فرشته عدل» شنا و «نجاتی زاده» در رزمی بودند.
در عین حال با شکل گیری ساختار ورزش زنان اعتباراتی برای این حوزه در نظر گرفته شد که میزان تخصیصی آن کمتر از 20 درصد بود و در مقایسه با قبل از انقلاب این رقم کمتر از پنج درصد اعلام شده است.
اما با ارتقاء مدیریتی در ورزش زنان تعداد مربیان زن ورزشی در دهه نخست به 365 نفر و شمار داوران زن ورزشی در سطح ملی و بین الملی به 526 نفر رسید. در حالی که پیش از انقلاب شمار مربیان به 9 نفر و داوران به هفت نفر بسنده شده بود.
با این تشکیلات شمار ورزشکاران زن در عرصه قهرمانی 76 هزار و 952 نفر اعلام شد که در مقایسه با قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تنها کمتر از یک هزار نفر بودند. البته زنان فقط در 10 رشته ورزشی فعالیت داشتند.
در عین حال حضور ورزشکاران زن در بخش همگانی 230 هزار و 856 نفر فعالیت داشتند که پیش از انقلاب این تعداد کمتر از 2 هزار 500 نفر بود.
حال با وجود شمار زنان ورزشکار در بخش قهرمانی در دهه نخست حضور آنها، به دلیل صیانت از ارزش های فرهنگی، در مسابقات بین المللی شرکت نکردند و بر این اساس زنان سهمی در کرسی بین المللی نداشتند اما مقدمات کار و رایزنی های دیپلماتیک با فدراسیون های جهانی برای حضور زنان ایران با رعایت حجاب اسلامی در رقابت های بین المللی آغاز شده بود.
همچنین در فاصله سال های 58 تا 67 مدالی توسط زنان معلول کسب نشد. هر چند با تاسیس فدراسیون جانبازان و معلولان در سال 58 نخستین گروه ورزشکاران در سال 59 به مسابقات المپیک افراد معلول در هلند اعزام شدند اما هدف کسب تجارب فنی و تهیه منابع و قوانین و مقررات و شرکت در اجلاس ورزش معلولان برای شناساندن جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون بین‌المللی معلولان بود و مهمتر از همه اینکه در این دهه هنوز زنان معلول وارد عرصه ورزش قهرمانی نشده بودند.
در این مقطع که دوران پایه ریزی ساختار ورزشی زنان به شمار می رفت، زنان در داشتن اماکن و باشگاه های ورزشی مجزا سهمی نداشتند. اما شمار باشگاه های ورزشی دو منظوره زنان و مردان 653 باشگاه بود که این رقم پیش از انقلاب فقط 10 باشگاه دو منظوره وجود داشت.
در مجموع در دهه نخست انقلاب سنگ بنای ورزش بانوان بنا نهاده شد هر چند ورزش بانوان در این برهه به دلیل جنگ و حضور نداشتن در مجامع بین المللی در رکود به بسر می برد و تنها رقابت ها در سطح ملی به چند رشت محدود شده بود اما همین فعالیت ها باعث جوانه زدن ورزش زنان در دهه 70 شد.
گزارش: گلی سفیدزاده/ایرنا