تلنگرهای یک دختر ۱۶ ساله به رهبران جهان
نوجوانی که فعالیت‌های زیست‌محیطی خود را از سال گذشته آغاز کرده و حالا به رهبری برای جنبش‌های دانش‌آموزی تبدیل شده است. او جنبش جهانی دانش‌آموزی برای آگاه‌سازی از تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین را راه‌اندازی کرد. «جمعه‌ها برای آینده» جنبشی است که از سوئد آغاز شد و به آمریکا رسید؛ کشوری که رئیس جمهوری‌اش به گرمای جهان باور ندارد اما به صورت سرزده در اجلاس اقلیمی سازمان ملل حاضر و با دهن‌کجی گرتا تونبرگ مواجه شد.
گرتا در ۱۱ سالگی بیمار و افسرده می‌شود و دست از غذا خوردن و حرف زدن می‌کشد. او در دو ماه بیش از ۱۰ کیلوگرم وزن از دست می‌دهد. «سندروم آسپرگر» اسم بیماری‌ای است که پزشکان تشخیص می‌دهند گرتا به آن مبتلا شده است. این موضوع به معنای آن است که گرتا تنها زمانی سخن می‌گوید که فکر می‌کند بسیار ضروری است زیرا این افراد نمی‌توانند به خوبی دروغ بگویند، همه چیز را سیاه یا سفید می‌بینند و فعالیت‌های اجتماعی برایشان دشوار است. او تا مقطع نهم تحصیلی درس می‌خواند و پس از آن تصمیم می‌گیرد به مدرسه نرود و هر روز با یک پوستر جلوی مجلس سوئد می‌نشیند. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به اندازه توافق‌شده در توافق پاریس خواسته گرتا بود و برای این کار راهی جز مدرسه‌نرفتن و اعتصاب‌کردن نمی‌دید. ادامه اعتصابات او موجب شد توجه رسانه‌های جهان به دختری جلب شود که با نرفتن به مدرسه، سعی دارد توجه همه به تغییر اقلیم را تشدید کند. او باعث شد توجه نوجوانان دیگر در سراسر دنیا به این موضوع جلب شود و در دسامبر ۲۰۱۸، ۲۰ هزار دانش‌آموز در بیش از ۲۷۰ نقطه دنیا دست به اعتصاب بزنند.
گرتا در کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ نیز سخنرانی تاثیرگذاری داشت. او در بخشی از صحبت‌هایش بیان کرد: «محبوب بودن برای من اهمیتی ندارد. من به عدالت اقلیمی و موجودات زنده زمین اهمیت می‌دهم. تمدن ما قربانی شده است؛ قربانی فرصت تعداد کمی از افراد برای اینکه دائما پول‌های هنگفتی به جیب بزنند. زیست‌کره ما قربانی شده تا افراد ثروتمند در کشورهایی مانند کشور من بتوانند در ناز و نعمت زندگی کنند.»
رهبر جنبش اقلیمی جوانان جهان این بار با کشتی بادبانی به آمریکا رفت تا ردپای کربنی کمتری داشته باشد و در اجلاس اقلیمی سازمان ملل خطاب به برخی از رهبران جهان بیان کرد: «نمی‌خواهم باور کنم شما فوریت مساله تغییرات اقلیمی را فهمیده‌اید و در عین حال کاری نمی‌کنید؛ چرا که اگر بخواهم چنین چیزی را باور کنم آن وقت شما شیطان هستید. من نباید اینجا باشم بلکه باید آن سوی اقیانوس در مدرسه می‌بودم. با وجود آنکه شما باید برای ما جوانان امید به ارمغان می‌آوردید اما با حرف‌های تو خالی کودکی و رویاهای مرا دزدیده‌اید. مردم رنج می‌برند. مردم دارند از بین می‌روند. تمام اکوسیستم در حال فروپاشی است. ما در آستانه یک انقراض گسترده قرار گرفته‌ایم اما همه آنچه شما درباره‌اش حرف می‌زنید پول و مساله رشد اقتصادی است. می‌گویید به ما گوش می‌دهید و فوریت مساله را می‌فهمید. صرف نظر از اینکه چقدر غمگین و عصبانی هستم، نمی‌خواهم این را باور کنم چرا که اگر شما واقعا وضعیت را بفهمید و ناتوان از اقدام مناسب هستید در این صورت شما باید شیطان باشید و این همان چیزی است که نمی‌خواهم باور کنم. اجازه نمی‌دهیم به این آسانی از دست این ماجرا خلاص شوید. همین حالا و همین جا ما خطمان را ترسیم می‌کنیم. جهان بیدار شده و تغییر در راه است؛ چه دلتان بخواهد و چه نخواهد.»
آنگلا مرکل - صدر اعظم آلمان - نیز هنگام سخنرانی‌اش در این اجلاس اسمی از گرتا نیاورد اما گفت: «ما بیدارباش جوانان را شنیدیم.»
صحبت‌های این رهبر نوجوان واکنش‌های بسیاری در رسانه‌های دنیا داشت و کاربران شبکه‌های اجتماعی هم نظرات متفاوتی درباره رفتار و صحبت‌هایش داشتند. برخی جسارت گرتا را تحسین کردند و برخی دیگر صحبت‌هایش را نمایشی و او را بازیچه دست سیاستمداران غربی دانستند.
«سیاستمداران از این نسل بترسید»، «بلایی که چپ بی‌بنیاد، ورشکسته و دشمن بشریت بر سر گرتا تونبرگ آورده، نماد چگونگی مسخ انسان و فردیت در اتوپیای جهل و جنایت سوسیالیستی است. کودکی او را ربوده‌اند و تبدیلش کرده‌اند به سخنگوی مشتی شعار پوچ سیاسی و جهان قدری مسخ این شوی زشت است که برای تجاوز به گرتا هورا هم می‌کشد!»، «شاید رفتار این دختر کمی مبالغه‌آمیز باشد اما حرفش اشتباه نیست پس دست از سر این بچه بردارید.»، «نمی‌دونم چرا این گرتا تونبرگ به دلم نمی‌شینه به نظرم کارهاش نمایشیه. کلا با هنرپیشه‌هایی کم سن و سال هم که بیش از حد تحسین می‌شوند، مشکل دارم.»، «گرتا درباره مسائل مهمی، حرف‌های درستی میزنه ولی چه چیز جدیدی گفته؟ چرا یک دفعه بعضی اینقدر برجسته می‌شوند چرا به میلیون‌ها نفر دیگری که در این‌باره صحبت کرده‌اند توجه نشد؟»، «ملاقات اوباما با گرتا درباره صحبت‌هایی که بیان کرده تاثیرگذار بوده است و اوباما به او گفته این چنین صحبت کند.»، «حتی اگر همه‌ی این جریان ساختگی باشد مهم این است که حرف درستی می‌زند و یک حمایت عمومی می‌تواند او را به چیزی واقعی تبدیل کند.»، «کشورهای صنعتی‌شده غربی جوری کودکان را ابزار پیشبرد اهداف سیاسی خودشان می‌کنند که انگار کودکان یمن، آفریقا و تقریبا بقیه دنیا غرق در بدبختی و فلاکت ساخته‌ی دست اونا نیستند. نفرت‌انگیزه.»، «گرتا اولین محصول تمام و کمال نسل پسا شبکه‌های اجتماعی و دنیای پسا انقلاب دیجیتال است. در تظاهرات چند روز پیش نوجوانان برای تغییرات اقلیمی از دیدن این آگاهی و دغدغه بی‌آلایش و غیر خودنمایانه نفسم بند آمد. نه از هیجان فقط از اولین مشاهده دست اولم از ابرانسان‌های نسل جدید»، «از یک طرف حرفش درسته به او اهمیت بدید. برای نجات سیاره سریع‌تر کاری کنید. آینده ما در خطره. از یک طرف یک بچه شانزده ساله رو می‌بینم که باری خیلی سنگین‌تر از شونه‌های نوجوانش روی دوششه. این همه توجه جوزده‌ش نکرده؟ اشتباه می‌کنم؟»، «دمش گرم ولی ایشون یا هر شخص دیگه‌ای اگر رسانه‌ها بزرگش نکنند اونچنان تاثیری ندارند. وگرنه ما نوجون هزینه‌داده تو همین مملکت کم نداریم. ولی چهره نمیشیم بعد از چند وقت ناامید میشیم می‌خزیم یه گوشه.»، «امیدوارم جایزه صلح نوبل رو به گرتا تونبرگ ندن. دلم می‌خواست امیدوار باشم جایزه رو بدن و اون نگیره. کاش می‌شد جوری مراقب این قهرمان کوچولوی دوست‌داشتنی بود که به کالای پز جهان مهمل ما تبدیل نشه»، «به نظر من مطرح شدن گرتا تونبرگ بیشتر دهن‌کجی به حل بحران محیط زیست هست تا تلاش برای حل این بحران»، «هنوز باور نکردین نه تغییرات دنیا رو نه تغییرات اقلیمی رو. اینا کودک نیستن، نسل آینده‌ان که با شبکه‌های مجازی دغدغه آینده خودشونو دارند و دمشون هم گرم.»، «رهبر نسلی با تمام خصوصیات برتری‌جویی و وضع نظم جدید در رفتار گرتا کاملا واضحه. جهان در حال تغییره. مثبت یا منفی، رهبران ما مشخص می‌کنن»، « اگر گرتا تونبرگ در ایران بود، تنها دغدغه‌اش در یک خانواده به ظاهر متمدن ایرانی گذراندن دوره تحصیلی در یک مدرسه نامدار، رقابت تنگاتنگ جهت حضور در کلاس‌های آموزشی و داشتن امکانات متنوع بدون فراگیری حتی یک مهارت مفید و کاربردی بود.» این بخشی از نظرات کاربران شبکه‌های اجتماعی ایران است که بعد از سخنرانی گرتا تونبرگ در اجلاس اقلیمی سازمان ملل رد و بدل شده است.
دونالد ترامپ هم بعد از همه این واکنش‌ها درباره این دختر ۱۶ ساله در توئیترش نوشت: «او به نظر دختر بسیار جوان و شادی است که آینده‌ای روشن و فوق‌العاده در انتظارش است. از دیدنش خوشحالم.»
امان الله قرائی مقدم - جامعه‌شناس - درباره نظراتی که سخنرانی این دختر را نمایشی می‌دانند، به ایسنا گفت: «آن دسته از افرادی که سخنرانی این دختر ۱۶ ساله را نمایشی و یک بازی سیاسی می‌پندارند جزء گروه بدبینان جامعه محسوب می‌شوند. می‌دانید که ما دو نوع جامعه داریم. یک گروه بدبین و دیگری خوش‌بین. چون این دختر جوان است، آینده را از آن او می‌بینند و زمانی که سخنرانی می‌کرد، حاضران در اجلاس، دختران و پسران خودشان را تجسم می‌کردند. از طرفی این دختر صحبت‌هایش بسیار شفاف، صادقانه و بدون تعارف و در نظر گرفتن این بود که ممکن است ناخوشایند کسی باشد.
او ادامه داد: «سخنان این دختر مصداق ضرب‌المثل «هر سخن کز دل برآید لاجرم بر دل نشیند» بود. از طرفی این صحبت‌ها از زبان دختری بیان شده است که می‌تواند مادر آینده باشد. به همین دلیل قطعا تاثیرگذاری بیشتری به همراه دارد. اما بدبینان جامعه به هر کاری واکنش بدبینانه نشان می‌دهند در حالی که صحبت‌های این دختر ۱۶ ساله بسیار تاثیرگذار بود و من معتقدم این سخنرانی می‌تواند در دل منکران پدیده تغییرات جوی و اقلیمی تاثیر بگذارد و نظر آنها را به تغییرات شرایط اقلیمی و اکوسیستم هم جلب کند.»
این جامعه شناس معتقداست: «اصولا از جامعه و آموزش و پروش آزاد، دخترانی مثل گرتا به وجود می‌آیند. این دختر در جامعه‌ای مثل سوئد پرورش یافته و می‌تواند صحبت‌هایش را بدون محدودیت مطرح کند. ما نیز در ایران دختران آزاداندیش، مبتکر و خلاق بسیاری داریم که اگر به آنان هم فرصت بدهیم می‌توانند توانایی‌های خود را در همه زمینه‌ها به ظهور برسانند.»
نشست اجلاس اقلیمی سازمان ملل چند روز بعد از اینکه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان برای شرکت در اعتراض‌ها به بی‌توجهی رهبران جهان به تغییرات اقلیمی، با رهبری فعالان جوان به خیابان‌ها آمدند، برگزار شده است. دانشمندان و پژوهشگران نیز بارها درباره شدت گرفتن نشانه‌ها و پیامدهای گرمایش زمین، هشدار داده‌اند.