چگونه آتشفشان نوجوانی فروکش می‌کند؟
الهه عزیزی ، با بیان اینکه «دوره نوجوانی یکی از مراحل بسیار مهم در تحول شخصیت فرد به‌شمار می‌رود»، افزود: اگر به لحاظ ساختار مغزی و عصبی بخواهیم این دوره را بررسی کنیم، مغز یک نوجوان هنوز به طور کامل در این دوره رشد پیدا نکرده‌است؛ هرچند که ما این تغییرات را متوجه می‌شویم؛ اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که این تغییر و تحولات در نوجوانی، به سه مرحله تقسیم می‌شود.
این روانشناس خانواده تصریح کرد: مرحله اول، سن 12 تا 14 سالگی را در بر می‌گیرد. در این مرحله رشد جسمی با سرعت زیادی صورت می‌گیرد و نشانه‌های بلوغ را می‌بینیم و کم‌کم نوجوان تمایل پیدا می‌کند که از بزرگسالان فاصله بگیرد. این رفتار را می‌توانیم با بستنِ درِ حمام و اینکه تمایل به فضای خصوصی دارند مشاهده کنیم.
عزیزی با بیان اینکه «آن چیزی که خیلی مهم است، در ارتباط با کارکردهای مغزی و ذهنی این دوره است»، ادامه داد: این بخش از سیستم مغزی که مربوط به هیجانات است، در سراسر سن نوجوانی و در سه مرحله نوجوانی بسیار فعال است و اصطلاحاتی مانند کوه آتشفشان یا اینکه نوجوان هیجان محض است را می‌شنویم. این اصطلاحات درست به نظر می‌رسد و در پایان این دوره است که ذهن نوجوان تکامل پیدا می‌کند و آن قسمت از مغز که مربوط به بازداری کنترل و برنامه‌ریزی است، خودش را به پایان می‌رساند و تکامل پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: مرحله دوم، مرحله‌ای است که بین 15 تا 17 سالگی است. نوجوان کم‌کم در این دوره ادراکی از خودش پیدا می‌کند و رشد مغز بیشتر از قبل می‌شود. این بیشترشدن با ارتباط عمیقی با همسالان، هم‌جنس و غیرهم‌جنس، می‌تواند همراه باشد و در این دوره است که نوجوان کم‌کم به فکر جداکردن باورها، ارزش‌ها و اهداف خودش از والدین می‌افتد و کم‌کم زمینه برای استقلال روانی نوجوان فراهم می‌شود و سوال «من کیستم؟» کم‌کم به اوج خودش می‌رسد.
این روانشناس خانواده تصریح کرد: مرحله سوم که مرحله ورود به موقعیت‌های اجتماعی است، بین 18 تا 20 سالگی رخ می‌دهد که در این مرحله به نظر می‌رسد نوجوان را باید در شرایطی دید که مستقل و خودکفا شده‌است و به‌خوبی می‌تواند در موقعیت‌های مختلف اجتماعی، شغلی و تحصیلی نقش ایفا کند.
عزیزی در مورد تغییرات جسمی گفت: نوجوانی بعد از دوره جنینی دومین مرحله‌ای است که ما با تغییر و تحولات بسیار چشم‌گیر و پرشتاب روبه‌رو می‌شویم؛ به صورتی که گاهی روانشناسان برای این مرحله به‌جای واژه رشد از جهش استفاده می‌کنند.
وی افزود: همینطور که همه ما در طول زندگی‌مان نوجوان را می‌بینیم، به شدت تعادل جسمی‌شان به‌هم می‌خورد و تغییرات جدی در اندام‌ها ایجاد می‌شود و از حالت کودکی کاملاً خارج می‌شوند؛ این تغییرات جسمی ابتدا از پایین به بالاست؛ به این معنا که ابتدا پاها رشد پیدا می‌کند و سپس قسمت‌های میانی بدن و بعد شامل قسمت‌های بالای بدن و سایر اعضای بدن می‌شود.
عزیزی خاطرنشان کرد: نوجوانان گاهی دمدمی‌مزاج می‌شوند یا اینکه برخی اوقات که تازه از خواب بلند می‌شوند، به‌شدت بدخلق به نظر می‌رسند؛ این به دلیل بالابودن کورتیزول خونشان است.
وی ادامه داد: این بالابودن کورتیزول نسبت‌به بقیه افراد در نوجوانی بیشتر است و در کج‌خُلقی نوجوان در شروع روزش می‌تواند تاثیر داشته باشد. دلیل دیگری که نوجوان می‌تواند نوسانات خُلقی داشته‌باشد، این است که تنظیم خوابش در همین دوره به‌هم می‌خورد.
منبع ایسنا