قطار HIV در ایستگاه رابطه جنسی

به گزارش خبرنگار سلامت ایرنا، بیماری داشتم در بخش عفونی یکی از بیمارستان‌های پایتخت، روی یکی از سه تخت اتاق بیمارستان خوابیده بود ؛ بیمار دیگر هم در اتاق بود که می گفتند به HIV مبتلاست. سی و چند ساله، اعتیاد داشت، اما خودش می گفت که از طریق رابطه جنسی به این بیماری مبتلا شده است. اسمش سعید بود.
دستش را دراز کرد و از کشوی میز کنار تختش، پاکت سیگاری بیرون آورد، خواست آتش بزند. برزخ نگاهش کردم و انگشت اشاره‌ام را توی هوا تکان دادم که یعنی نه. سیگار را گذاشت لب پنجره و دراز کشید. یک نوار باریک به دستش و یکی به پایش بسته بودند. به گمانم بسته بودندش به تخت تا بیماران دیگر را عاصی نکند. اسم و رسم و بیماری و شیوه انتقالش را پرستار بخش به من گفته بود
خودش که حرف نمی‌زد. فقط خیره نگاه می‌کرد. تمام شب نگاه کرد توی تاریکی. نمی‌دانم چه وقت خوابم برد و چه وقت با صدای ناله‌های سعید بیدار شدم. رفته بود دستشویی و افتاده بود کف زمین. در دستشویی باز مانده و شلنگ آب را گرفته بود سمت اتاق. یکی دو نفر آمدند و دست و پایش را گرفتند و بردند روی تخت. همان طور ناله می‌کرد. خیره مانده بود به چشم‌هایم و یک ریز می‌گفت: آب می‌خوام.
سعید به ظهر نرسیده تمام کرد. ملحفه سفید را که کشیدند روی صورتش و از اتاق سه نفره بردندش بیرون، با خودم گفتم چند نفر در روز به این بیماری مبتلا می‌شوند بدون اینکه پیشگیری کرده باشند؟ چند نفر در روز به علت این بیماری فوت می‌کنند؟ چند نفر در کشور به این بیماری مبتلا هستند و شناسایی شدند و چند نفر اصلا نمی‌دانند که مبتلا هستند؟ پرستار می‌گفت یک ماه می‌شد که سعید اینجا بستری بود.

* بیماری قرن
ایدز ناشی از HIV و دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول، بیمار ممکن است بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند. بیماری در این مرحله معمولا بدون هیچ علامتی دنبال شده و وارد فاز نهفتگی می‌شود. با پیشرفت بیماری، دستگاه ایمنی بدن بیشتر درگیر شده و عفونت‌هایی در بدن ایجاد می‌شود. وقتی ایدز به مرحله سوم می‌رسد، تعداد سلول‌های T کمک کننده که نوعی از گلبول سفید هستند و در دستگاه ایمنی بدن نقش دارند به کمتر از 200 سلول در هر میکرولیتر می‌رسند.
ایدز در اوایل قرن بیستم میلادی در غرب آفریقا برای اولین بار پدید آمد و از زمان کشف آن تا سال 2009 میلادی به مرگ 30 میلیون نفر در جهان منجر شد.می گویند در دنیا در هر ثانیه یک نفر در دنیا به HIV مبتلا می‌شود.

* شیوه انتقال ویروس بیماری
HIV از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، سرنگ آلوده به این ویروس، خون آلوده، از مادر مبتلا به فرزند در طول بارداری منتقل می شود. استفاده از وسایل آلوده به HIV هنگام اعمالی مانند خالکوبی، طب سوزنی، سوراخ کردن گوش، ختنه و حجامت با استفاده از وسایل ضد عفونی نشده، استفاده از تیغ مشترک در آرایشگاه ها از جمله روش های انتقال این ویروس محسوب می شود و عرق بدن، بزاق و اشک قادر به انتقال این ویروس نیستند.
افراد با شرکای جنسی متعدد، افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند، نوزادان متولد شده از مادران مبتلا، معتادان تزریقی، افرادی که خون دریافت می کنند، پرسنل مراکز بهداشتی و درمانی از جمله کسانی هستند که در معرض خطر آلودگی به این ویروس قرار دارند.

* ایدز در ایران
آمار مبتلایان به HIV در ایران چندان دقیق نیست، زیرا بخشی از این بیماران شامل معتادان و بخشی دیگر شامل افرادی می شوند که از طریق رابطه جنسی غیرمحافظت شده به HIV مبتلا شدند و اصولا به علت مسائل فرهنگی و خانوادگی حاضر نیستند دیگران را از این موضوع آگاه کنند.
به هر حال بر اساس آمارهای وزارت بهداشت، تا پایان شهریور 97 تعداد مبتلایان به HIV در ایران تا یکسال پیش حدود 36 هزار و 571 نفر بود که 83 درصد را مردان و 17 درصد را زنان تشکیل می دادند. حدود 53 درصد از این مبتلایان در رده سنی 21 تا 35 سال قرار دارندt 65.4 درصد به علت استفاده از سرنگ آلوده و 20.1 درصد به علت رابطه جنسی محافظت نشده به HIV مبتلا شدند.
پروین افسر کازرونی، رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری های آمیزشی وزارت بهداشت درباره آخرین آمار مبتلایان به HIV در ایران به خبرنگار سلامت ایرنا می گوید: سالانه به طور متوسط بین 2 هزار تا 2 هزار و 100 مورد جدید بیمار مبتلا به HIV شناسایی می شود. بر اساس آخرین آمار تا پایان شهریور امسال، 38 هزار و 474 نفر در کشور به HIV مبتلا بودند که این عدد شامل موارد زنده و فوت شده است. در حال حاضر 24 هزار و 840 بیمار مبتلا در کشور ثبت شدند و 14 هزار و 439 نفر مراجعه فعال به مراکز مشاوره دارند.
وی ادامه می دهد: بر اساس تخمین نرم افزار بین المللی و مطالعات، تعداد کل بیماران تخمین زده می شود. این تخمین در ایران حدود 60 هزار بیمار مبتلا است که تاکنون حدود 41 درصد آنها تشخیص داده شدند.

* تغییر الگوی ابتلا به HIV در ایران
به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر، الگوی ابتلا به HIV در ایران از سرنگ آلوده به رابطه جنسی محافظت نشده تغییر کرده است. موضوعی که کازرونی نیز آن را تایید می‌کند و می‌گوید: درصد راه‌های انتقال ایدز در موارد جدید ابتلا که تشخیص داده می شود، بیشتر مربوط به رابطه جنسی محافظت نشده است. البته این موضوع در اکثر موارد به همسر افراد مبتلا مربوط است که اطلاعی از بیماری خود نداشتند و برای آزمایش و درمان مراجعه نکردند. از طرف دیگر شیوع رفتارهای جنسی که می تواند افراد را در معرض ابتلا به ایدز قرار بدهد، بر اساس شواهد رو به افزایش است و اگر آگاهی افراد در این زمینه افزایش پیدا نکند، این شیوه انتقال رشد پیدا می کند. زیرا بسیاری از افراد اطلاعی از انتقال ویروس HIV از طریق رفتارهای محافظت نشده جنسی ندارند.
محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز در این رابطه به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: تقریبا 65 درصد مبتلایان به HIV در ایران به واسطه اعتیاد تزریقی مبتلا شدند و بقیه افراد به واسطه تماس جنسی محافظت نشده بوده و همچنین 2 درصد نیز از طریق انتقال از مادر به کودک اتفاق افتاده است.

*فرهنگ سازی برای پیشگیری از ابتلا به HIV
مسیر ابتلا به ایدز، مسیر عجیب و غریبی نیست و احتمال ابتلا به این بیماری برای همه افراد جامعه وجود دارد. از رابطه جنسی محافظت نشده که توجه به خطرات آن سال‌ها نادیده گرفته شد تا اتفاق و حادثه و استفاده از سرنگ آلوده توسط معتادان تزریقی در هر جامعه‌ای اتفاق می‌افتد و نباید از آنها غفلت کرد. در این مسیر بیشتر از هر چیزی باید به فرهنگ سازی توجه کرد. اطلاع رسانی روز افزون درباره ایدز و شیوه‌های انتقال ویروس HIV هم می‌تواند از تعداد مبتلایان جدید بکاهد، هم می‌تواند تفکر جامعه نسبت به مبتلایان را تغییر بدهد.
کازرونی درباره اهمیت پیشگیری در زمینه ابتلا به HIV می‌گوید: مبنای پیشگیری، افزایش آگاهی در زمینه بیماری است. اگر افراد با راه‌های ابتلا و پیشگیری آشنا شوند، خود مراقبتی را انجام می‌دهند. یعنی اگر افراد رفتار پرخطری انجام دادند که در معرض ابتلا هستند، با توجه به آگاهی‌ها، می‌توانند مراجعه کرده و درمان را آغاز کنند.
زینب نصیری، مدیرکل سلامت شهرداری تهران نیز درباره فعالیت‌های فرهنگی در زمینه پیشگیری از ابتلا به HIV‌ به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: شعار روز جهانی ایدز این است که من برای سلامت خود ارزش قائل هستم و در نتیجه آزمایش ایدز را انجام می‌دهم. برنامه‌های شهرداری تهران درباره ایدز نیز حول آگاه سازی و اطلاع رسانی و ارتقای دانش مردم نسبت به این بیماری و راه‌های انتقال آن انجام می‌شود. در واقع باید تابوی ایجاد شده درباره این بیماری شکسته شده و افراد جامعه آگاهی بیشتری نسبت به HIV پیدا کنند.
نصیری ادامه می‌دهد: در هفته جاری در کنار سایر سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد و دانشگاه‌ها و مرکز تحقیقات ایدز، برنامه ریزی‌هایی انجام دادیم. در این برنامه ها شهرداری تهران نقش تسهیل‌گر و حمایتی دارد. به طور مثال در این هفته دو اکران فیلم درباره ایدز انجام می‌شود. همچنین مناطق شهرداری تهران هماهنگی‌هایی را با دانشگاه‌ها انجام داده تا از ظرفیت انجمن‌های مرتبط با ایدز و مرکز تحقیقات ایدز استفاده شود و در دانشگاه‌ها حضور داشته و به جامعه هدف دانشجویان توجه ویژه کنند و مشاوره‌هایی ارائه شود. اتوبوس ایدز نیز در چند منطقه شهر تهران مستقر خواهد بود. در چندین ایستگاه متروی تهران نیز سازمان‌های مردم نهاد فعال در زمینه ایدز مستقر می‌شوند و اطلاع رسانی‌هایی در این رابطه به مردم ارائه می‌شود. تبلیغات محیطی و پخش کلیپ‌ها و تیزرها درباره ایدز در مجموعه مترو نیز انجام می‌شود.

* برنامه‌های وزارت بهداشت برای کنترل و درمان ایدز
یکی از برنامه‌های جدی وزارت بهداشت در زمینه بیماری‌های واگیر، در زمینه ایدز است. به گفته علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، ایران جزو کشورهایی است که در تلاش است برنامه 90 - 90 و 90 را اجرا کند یعنی به جایی برسد که بیش از 90 درصد بیماران مبتلا به HIV را شناسایی کند. 90 درصد این بیماران را تحت پوشش خدمات بهداشتی و درمانی قرار دهد و 90 درصد این بیماران، درمان موثر دریافت کنند.
کازرونی درباره مهمترین برنامه‌های وزارت بهداشت برای پیشگیری از ایدز به خبرنگار سلامت ایرنا می گوید: مهمترین برنامه، برنامه استراتژیکی ایدز ایران است که بیش از 20 وزارتخانه و سازمان در آن شرکت دارند. پایه و اساس این برنامه بر افزایش آگاهی و اطلاع رسانی با توجه به رویکرد نوین آموزش است.
بر اساس این رویکرد، HIV یک بیماری عفونی مزمن شناخته می‌شود، زیرا بعد از ورود ویروس به بدن افراد، مدتی طول می‌کشد تا تکثیر شود و بعد سلول‌های ایمنی را تضعیف کرده و وارد مرحله ایدز می‌شود.
اگر وجود ویروس در بدن افراد زود تشخیص داده شود، به محض تشخیص، درمان آغاز می‌شود. این موضوع تاثیر زیادی در سلامت فرد بیمار دارد. ویروس تا حدی مهار می‌شود و بیمار می‌تواند زندگی معمول داشته و هرگز به مرحله ایدز نرسد. از طرف دیگر با این درمان، حجم ویروس در بدن کاهش پیدا می‌کند و از انتقال به دیگران پیشگیری می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: درمان این بیماران به صورت رایگان انجام می‌شود. حدود 200 مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سطح کشور وجود دارد و آدرس و تلفن این مراکز روی سایت HIV-STI.ir وجود دارد.
رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت به محرمانگی اطلاعات بیماران مبتلا نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: این یک اصل است که اطلاعات بیماران به صورت محرمانه باقی بماند. از لحاظ قوانین کشور، ارائه اطلاعات بدون اطلاع فرد بیمار، پیگرد قانونی دارد. در نتیجه اصول رازداری و محرمانگی به طور کامل رعایت می‌شود.

* شاخص انتقال ایدز از مادر به نوزاد
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت درباره شاخص انتقال ایدز از مادر به نوزاد به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: یکی از شاخص‌هایی که ایران در آن ممتاز است، شاخصی مبنی بر انتقال ایدز از مادر به نوزاد است که اجازه نمی‌دهیم بیماری به نوزاد منتقل شود. این شاخص بسیار اهمیت دارد و سال گذشته فقط یک مورد انتقال ایدز از مادر به نوزاد در کشور اتفاق افتاد که آن هم مربوط به یک مادر باردار غیر ایرانی بود که در مراحل انتهایی بیماری قرار داشت.
محمد مهدی گویا هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: طرحی در این رابطه تعریف شده که همه مادران باردار که در معرض خطر ابتلا به HIV قرار دارند در همان ابتدای بارداری، آزمایش‌هایی انجام می‌دهند. البته این آزمایش‌ها با انجام مشاوره و رضایت مادر باردار انجام می‌شود و اجباری نیست. تلاش می‌شود مشاوره‌هایی به این مادران در جهت انجام آزمایش‌ها ارائه شود. پس از انجام این آزمایش‌ها، اگر مادر بارداری تست مثبت داشت به مرکز مشاوره معرفی شده و بعد آزمایش‌های تاییدی انجام می‌شود و اگر این آزمایش‌ها نیز مثبت باشد، بلافاصله تحت درمان قرار می‌گیرد که این درمان تا پایان حاملگی و پس از زایمان و تا آخر عمر مادر باردار مبتلا به HIV ادامه پیدا می‌کند. همین درمان باعث می‌شود که این مادر باردار در دوران جنینی و زایمان و حتی بعد از به دنیا آمدن و در صورت استفاده از شیر مادر، به HIV مبتلا نشود.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: طی سال گذشته، 99 درصد مادران باردار مبتلا به HIV که شناسایی شدند تحت درمان قرار گرفتند و فقط یک مورد نوزاد مبتلا به HIV به دنیا آمد که خودش دیر اقدام کرد و به توصیه‌های ارائه شده نیز عمل نکرد. برآورد می‌شود سالانه نزدیک به 200 مادر باردار مبتلا به HIV در کشور وجود داشته باشد که برای تمام این افراد آزمایش‌ها انجام شده و بلافاصله تحت درمان قرار می‌گیرند.

* 14 تا 16 هزار دلار هزینه درمان ایدز
بر اساس صحبت های معاون بهداشت وزارت بهداشت، سالانه چیزی حدود 14 تا 16 هزار دلار برای هر بیمار مبتلا به ایدز هزینه می شود. از طرفی باید به ناتوانی و از کار افتادگی این بیماران نیز توجه کرد. البته به گفته کازرونی، هزینه های تشخیص و درمان ایدز در کشور رایگان است.
اول دسامبر روز جهانی ایدز است. روزی که تقریبا همه جهان به این بیماری توجه می‌کنند و کمتر رسانه‌ای در جهان وجود دارد که در این روز به HIV نپردازد. ولی آنچه بیشتر از روز جهانی ایدز اهمیت دارد، توجه هر روزه و آگاهی بخشی و فرهنگ سازی در راستای پیشگیری از این بیماری است. بنابراین باید گفت که هر روز، روز جهانی ایدز است. هرچند در این بین، بسیاری از رسانه‌های تصویری و مکتوب کشور به قدر کفایت به مهمترین راه انتقال این بیماری که از رابطه جنسی محافظت نشده است، کمتر می‌پردازند.
گزارش از امیر پروسنان