در معرض آلاينده هاي زيست محيطي هستيم
تحقيقات انجام شده روي كودكان ساكن در شهر اصفهان نشان داد كه قرار گرفتن در معرض آلاينده هاي هوا از همان دوران كودكي با اختلال عملكرد لايه داخلي سرخرگ ها و همچنين افزايش تشكيل لخته در رگ ها ارتباط دارد. اين روند از اوايل عمر شكل مي گيرد و اين عوارض با انجام سونوگرافي هاي خاص و آزمايش خون به تأييد رسيده است. دكتر پريناز پور صفا، مبتكر، محقق و پژوهشگر جوان كشورمان در اين باره تحقيقات ارزنده اي داشته است. او انتشار 70 مقاله انگليسي در مجلات معتبر ايندكس شده در نمايه هاي ISI و 15 مقاله در مجلات داخلي را در كارنامه سوابق علمي پژوهشي خود به ثبت رسانده است. رشته تحقيقاتي وي در زمينه اثرات آلاينده هاي زيست محيطي به ويژه اثر آلاينده هاي هوا بر سلامتي انسان و همچنين طرح و مقاله وي مربوط به ارتباط آلاينده هاي هوا با عوامل مؤثر در شروع تصلب شرائين است. اين طرح جزء موضوعات و تحقيقات روز دنياست و دليل برگزيده شدن آن در جشنواره كشوري رازي، جديد و كاربردي بودن آن است. دكتر پريناز پور صفا، برگزيده هفدهمين دوره از جشنواره علوم پزشكي رازي و دانشجوي دكتراي مهندسي محيط زيست در گفت و گو با «تابناك جوان» به بيان نتايج پژوهش هاي خود پرداخته است كه ماحصل آن را در ادامه مي خوانيد.
*******
خانم دكتر! به نظر شما از لحاظ آلودگي هوا، وضعيت كشور ما به چه شكل است؟
ايران جزء آلوده ترين كشورهاي جهان از لحاظ آلودگي هواست و بعضي شهرهاي ايران آلوده ترين شهرهاي دنيا شناخته شده اند. همه مردم چه بخواهند چه نخواهند در معرض آلاينده هاي زيست محيطي هستند و بايد براي آن چاره اي انديشيد. تحقيق انجام شده روي نوجوانان سالم شهر اصفهان نشان داد كه قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا با افزايش عوامل التهابي و استرس اكسيداتيو در خون ارتباط مستقيم دارد كه به نوبه خود از عوامل مؤثر در بروز اختلالات مختلف در بدن است. اين عوامل ممكن است در دراز مدت منجر به بروز بيماري هاي مختلف شود. با توجه به اينكه روند گرفتگي عروق از دوران كودكي شروع مي شود و نقش فاكتورهاي زيست محيطي به ويژه آلودگي هوا در اين زمينه بايد مد نظر قرار گيرد مطالعاتي در اين زمينه انجام شده و گوياي تأثير آلاينده هاي هوا بر شروع گرفتگي عروق از دوران كودكي است، بنا بر اين مطالعات آينده نگر در اين زمينه در سياست هاي بهداشتي بايد مد نظر قرار گيرد.
شنيده ايم زمينه تحقيقاتي شما در رابطه با آلودگي هوا و ديابت است. اين دو چه ارتباطي با هم دارند؟
بله. زمينه تحقيقات من ارتباط آلاينده هاي هوا با عوامل مؤثر در شروع بيماري ديابت، ارتباط آلاينده هاي هوا با عوامل ژنتيكي، بررسي ارتباط آلودگي هوا و بيماري هاي خوني، اثر آلودگي هوا روي مادران باردار زايمان زود رس و وزن كم تولد، ارتباط آلاينده هاي محيطي با بروز چاقي و با كمبود ويتامين D بوده است. تحقيقي كه روي گروهي از نوجوانان سالم ساكن در نواحي مختلف شهر اصفهان انجام شد، نشان داد قرار گرفتن در معرض آلاينده هاي هوا باعث افزايش مقاومت به انسولين و در نتيجه افزايش استعداد ابتلا به بيماري ديابت مي شود. به دنبال آن، تحقيقات ديگر در كشورهاي ديگر از جمله ژاپن و كانادا اين يافته ها را تأييد كرده و در حال حاضر، قرار گرفتن در معرض آلاينده هاي هوا به عنوان يك عامل خطر زاي ابتلا به ديابت شناخته شده است. مطالعه اي در زمينه ارتباط قرار گرفتن در معرض آلاينده هاي هوا و عوامل ژنتيكي در شهر اصفهان انجام شد كه نشان داد در برخي زمينه هاي ژنتيكي، استعداد ابتلا به عوارض آلاينده هاي هوا بيشتر مي شود.
خانم دكتر! نتايج يكي از تحقيقات كه روي خون بند ناف انجام شد، نشان داد قرار گرفتن مادر باردار در معرض آلاينده هاي هوا باعث افزايش ژن سيتوكروم مي شود. اين ژن در افزايش استعداد ابتلا به برخي بيماري هاي بدخيم نقش دارد و ممكن است در دراز مدت باعث بروز عوارضي براي افراد ناقل آن باشد. نظر شما در رابطه با تأثير آلودگي هوا بر زنان باردار چيست؟
برخي مطالعات در كشورهاي مختلف دنيا نشان داده اند تأثير آلاينده هاي هوا بر عوامل ژنتيكي ممكن است به نسل هاي بعدي هم منتقل شود. تحقيق من هم نشان داد آلاينده هاي هوا به خصوص ذرات معلق با قطر 10 ميكرون ارتباطي معكوس با هموگلوبين و تعداد گلبول هاي قرمز خون و رابطه مستقيم و معنا داري با تعداد پلاكت ها و گلبول هاي سفيد خون دارد. بي شك قرار گرفتن خانم هاي باردار در معرض آلاينده هاي هوا با افزايش احتمال زايمان زود رس و تولد نوزاد نارس ارتباط دارد. قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا مي تواند باعث كم وزني نوزاد در زمان تولد شود. همه اين اختلالات به ويژه كم وزني زمان تولد مي تواند زمينه ساز بروز عوارض دراز مدت از جمله افزايش احتمال ابتلا به بيماري هاي قلبي عروقي، ديابت، فشارخون و چاقي باشد. آلودگي هوا بيشترين تأثير را روي گروه هاي حساس و آسيب پذير يعني كودكان و سالمندان دارد. آلاينده هاي هوا از همان اوايل شكل گيري جنين در بدن مادر باردار مي تواند تأثير‌گذار باشد و باعث تولد نوزادان نارس يا تولد نوزادان با وزن كم شود. كودكان چون سيستم ايمني ضعيف تري دارند و تعداد تنفس آنها در دقيقه بالاتر است نسبت به اثرات آلاينده هاي هوا آسيب پذير تر هستند.
بیشتر بخوانید :
از شهردار تهران تا وزیر جوان در سه‌شنبه‌های بدون خودرو
امروزه اضافه وزن و چاقي به صورت يك معضل جهاني درآمده و در سنين مختلف به سرعت رو به افزايش بوده است. سوال اينجاست كه تماس با برخي مواد آلاينده محيطي كه اصطلاحا به آنها چاق كننده مي گويند چه اثراتي بر غدد درون ريز بدن دارد؟
من معتقدم اين مواد شيميايي متعدد بوده و در محيط زندگي و محل كار افراد وجود دارند. قرار گرفتن در معرض برخي آلاينده هاي محيطي با بروز كبد چرب ارتباط دارد. اين مجموعه تحقيقات نشان داد قرار گرفتن در معرض آلاينده هاي هوا علاوه بر عوارض حاد مي تواند در شروع روند بيماري هاي مزمن نقش داشته باشد و تلاش همه جانبه در زمينه كنترل آلاينده هاي محيطي و كاهش بيش از پيش تماس افراد آسيب پذير با آلاينده ها را ايجاب مي كند.
آيا آلودگي هوا، مانع جذب ويتامينD هم مي شود؟
بسياري از عوارض مشاهده شده در اين تحقيقات در اثر تماس با سطوح متوسط آلودگي هوا بوده است، به نظر مي رسد شاخص كيفيت هوا كه براي افراد آسيب پذير در حد هشدار است مربوط به عوارض حاد آلاينده هاست و قرار گرفتن به صورت مزمن و طولاني در معرض سطوح متوسط آلاينده هاي هوا هم مي تواند عوارض مهمي داشته باشد، بنابراين پيشنهاد مي شود طبقه بندي فعلي شاخص آلودگي هوا براي افراد آسيب پذير مورد باز بيني قرار گيرد. كمبود ويتامين D در جامعه ما بسيار شايع است، به نحوي كه براساس تحقيقات مختلف انجام شده در اصفهان بيش از نيمي از مردان و اكثريت زنان و بيش از نيمي از كودكان و نوجوانان ميزان متفاوت از كمبود ويتامين D را تجربه مي كنند. اين اختلال علاوه بر عوارض استخواني، با افزايش احتمال بروز بسياري اختلالات از قبيل پر فشاري خون، بالا رفتن چربي هاي مضر و كاهش چربي هاي مفيد در خون، بيماري هاي قلبي عروقي و برخي بيماري هاي بدخيم ارتباط دارد. تحقيق ما در شهر اصفهان نشان داد كه سطح بالاي آلودگي هوا مانع تماس طول موج هاي مؤثر نور خورشيد با پوست شده و اين موضوع با كمبود ويتامين D در خون مادران باردار، خون بند ناف جنين و خون كودكان خردسال كه در تماس كافي با نور آفتاب بودند ارتباط معني داري داشت.
بهنام صدقی