زنگ خطر بیخ گوش تنها اثر جهانی پایتخت

ادامه ساخت و ساز در حریم درجه یک و منظر کاخ گلستان، تنها مجموعه ثبت جهانی پایتخت را در آستانه خروج از فهرست آثار جهانی قرار می دهد و انگار نه انگار که اگر جلو تخلفات ساخت و ساز مجموعه های تجاری حریم آن گرفته نشود این اثر از فهرست آثار یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) خارج خواهد شد.
پایتخت بیشترین کاخ موزه های ایران را در دل خود جا داده و کاخ موزه گلستان واقع در میدان 15 خرداد (محدوده بازار بزرگ) یکی از 23 اثر جهانی کشور در یونسکو است.
این کاخ که از ارگ تاریخی تهران برجا مانده با بیش از 200 سال قدمت سال 1334 خورشیدی به شماره 417 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و سال 2013 میلادی ( دوم تیر 1392) نیز در سی‌وهفتمین اجلاس سالانه یونسکو در کامبوج ثبت جهانی شد.
ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، تالارهای سلام، آیینه، سفره خانه و برلیان، عمارت خوابگاه، کاخ شمس العماره، عمارت بادگیر، تالار الماس، کاخ ابیض و چادر خانه ازجمله بخش های کاخ گلستان است.
اتاق موزه این کاخ سال 1290هجری قمری توسط ناصرالدین شاه، پس از سفر به اروپا و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ غربی بنا شد تا اشیای نفیس را در آن نگهداری کنند.

**تعرض از چند جهت
خبر تعرض به تنها اثر ثبت جهانی پایتخت البته تازگی ندارد اما کسی گمان نمی کرد چند مجموعه تجاری به این راحتی اجازه پیدا کنند خارج از محدوده تعیین شده حریم، دست به ساخت و ساز بزنند.
بنا به اعلام میراث فرهنگی، یکی از این مجموعه های تجاری سرای «دلگشا» نام دارد که گفته می شود پیش از ثبت جهانی کاخ گلستان، مجوز ساخت به آن داده شده اما پس از ثبت جهانی اثر، تلاش برای تجدید نظر در مجوز و انطباق با شرایط این بنای جهانی در دستور کار متولیان قرار گرفته است.
خبری که کمتر در باورها می گنجد اینکه دو مجموعه تجاری دیگر در حریم کاخ گلستان پس از ثبت جهانی این بنای تاریخی مجور ساخت گرفته اند و به گفته متولیان کنونی میراث فرهنگی، کمیته فنی میراث فرهنگی استان تهران در سال های 95 و 96 مجوز ساخت خارج از ضوابط حریم کاخ گلستان را صادر کرده اند.
علاقه مندان حوزه میراث فرهنگی کشور باید بنشینند و آرزو کنند ای کاش روزی یقه مسئولانی را بگیرند که باوجود علم به ثبت جهانی کاخ گلستان باز اسناد را امضا و مجوز ساخت مجموعه های تجاری حریم آن را صادر کردند.
البته هنوز به طور کامل مشخص نیست مجوز ساخت خارج از ضوابط حریم کاخ گلستان به دیگر مجموعه های تجاری هم داده شده است یا تنها همین سه مجموعه را شامل می شود فقط می توان امیدوار بود که طی سال های گذشته مجوزهای دیگری صادر نشده باشد.
مسئولان میراث فرهنگی نام یکی از این مجموعه های تجاری که پس از ثبت جهانی کاخ گلستان مجوز ساخت خارج از حریم گرفته را «سیگارچی» اعلام کردند و نام دیگر مجموعه تجاری هنوز اعلام نشده زیرا در مرحله گودبرداری است.

**تلاش برای توقف تخلف های ساخت و ساز
مسئولان میراث فرهنگی می گویند: ساخت و ساز سرای تجاری دلگشا و تعرض یک و نیم طبقه ای ارتفاع و 2طبقه ای زیرزمین آن باعث شده زنگ خطر خروج تنها بنای جهانی پایتخت از فهرست یونسکو به صدا در آید و اگر متولیان دست روی دست بگذارند و صاحبان مجموعه تجاری اجازه پیداکنند به کار خود ادامه دهند معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار این بنای ارزشمند فرهنگی و تاریخی خواهد بود.
نخستین بار سال 1393 خبر تعرض سرای دلگشا به حریم بنای تاریخی گلستان منتشر شد اما باوجود آنکه گفته شده بود جلو ساخت و ساز آن گرفته شده اما شواهد نشان می دهد متولیان این واحد تجاری در ساخت و سازهایشان از حریم بنای تاریخی گلستان تجاوز کرده اند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران اگرچه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا خبر داد که حکم توقف فعالیت عمرانی در بنای تجاری حاشیه کاخ گلستان گرفته شده اما در عین حال اعلام کرد که در هفته جاری جلسه ای با فوریت توسط میراث فرهنگی و مدیریت این کاخ موزه با همین موضوع برگزار خواهد شد.
محسن شیخ الاسلامی تاکید کرد: در خصوص تجدیدنظر در مجوز ساخت بنای تجاری سرای دلگشا سال های 95 و 96 مکاتباتی شده است.
به گفته وی بخش حقوقی سازمان میراث فرهنگی موضوع را در دست پیگیری دارد و اینک عملیات عمرانی خارج از حریم در بنای تجاری مذکور متوقف شده است.
وی حداکثر مجاز ارتفاع در بنای تجاری دلگشا را 10 متر و 50 سانتیمتر اعلام و بیان کرد: ساخت سازه از این ارتفاع اینک فراتر رفته و حکم توقف فعالیت آن صادر شده است.
شیخ الاسلامی همچنین اظهارداشت که تلاش برای جلوگیری از ساخت و ساز در دو پلاک دیگر تجاری واقع در حریم کاخ گلستان جریان دارد.
وی البته این آمارها را هم ارائه کرد که بیش از سه هزار و 400 اثر تاریخی در سطح استان تهران واجد ارزش و ثبت ملی شده اند اما تنها حریم قانونی 32 اثر ملی تهران مشخص شده است.
به گفته معاون میراث فرهنگی استان تهران با ثبت حریم قانونی در اطراف بناها در صورت ساخت و ساز جدی تنها تا ارتفاع هفت تا 12متر و 50سانتیمتری مجاز خواهد بود.
البته ارتفاع مجاز در حریم کاخ جهانی گلستان حداکثر 10 متر و 50 سانتیمتر اعلام شده است.

**سابقه پیگیری برای سیگارچی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران پیشتر در نامه ای خطاب به رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران خواستار جلوگیری از ساخت و ساز خارج از ضوابط در سرای سیگارچی (در محدوده بازار بزرگ) شده بود.
مسئولان میراث فرهنگی می گویند که ساخت و ساز در سرای سیگارچی نیز اینک متوقف شده است.

**شهرداری: نظارت بر ساخت دلگشا داریم
شهردار منطقه 12 تهران با بیان اینکه ناظر شهرداری بر عملیات عمرانی مجموعه تجاری حاشیه کاخ جهانی گلستان نظارت دارد اعلام کرد: تا تعیین تکلیف طبقات فوقانی «سرای دلگشا» اجازه هیچگونه عملیات ساختمانی در این طبقات داده نخواهد شد.
علی محمد سعادتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا خاطرنشان کرد: بخشی از این بنا در طبقات پایین، همکف و زیرسطح مشکل خاصی ( از نظر حریم) ندارد و در خصوص طبقات بالایی ناظر شهرداری تهران مراقبت ها را انجام و تذکرات لازم را خواهد داد.
شهردار منطقه 12 تهران با بیان اینکه موضوع این بنا و محل اختلاف با سازمان میراث فرهنگی در خصوص طبقات بالایی و رعایت حریم کاخ گلستان است تصریح کرد: بخش هایی از اسکلت مربوط به این طبقات جمع آوری شده و بخش هایی نیز از آن مانده که اجازه کار ندارد.
وی تأکید کرد: تا تعیین تکلیف طبقات بالایی این بنا شهرداری تهران اجازه انجام هیچگونه عملیات ساختمانی را نخواهد داد.
به گزارش ایرنا با توجه به اهمیت ثبت جهانی تنها بنای تاریخی پایتخت برکسی پوشیده نیست که همه ارکان و متولیان در حوزه های مختلف باید تلاش های خود را تمام و کمال به کار گیرند تا زمینه خروج این اثر تاریخی از فهرست آثار جهانی خارج نشود.
حال باید نشست و دید پیگیری و رسیدگی مسئولان میراث فرهنگی، شهرداری و دیگر نهادهای متولی در مورد این پرونده در عمل به کجا خواهد رسید.

گزارش از امین کمالی فر/ایرنا