ویژگی های یک طرح پیشنهادی (پروپوزال) خوب دکتری

آیا کسانی که در انجام پروپوزال و پایان نامه دکتری (Doctorate Thesis) نیازمند مشاوره هستند، می توانند یادگیری خوبی داشته باشند تا در مراحل کار به مشکل نخورند؟ در پاسخ به سوال این افراد باید این مسئله را مطرح کرد که اصولا تهیه پروپوزال های آکادمیک و تحقیق های دانشگاهی دارای شیوه هایی است که بیشتر آنها در اصول روش تحقیق آمده است و هر دانشجویی باید با مطالعه آنها آشنایی بیشتری با روند پروپوزال نویسی پیدا کند.

ضمن اینکه همه کسانی که تحصیلات عالی را می گذرانند می توانند با مشاوره استاد راهنما از پروپوزال آماده هم برای کسب تجربه استفاده کنند.

باید توجه داشت که در مقطع دکتری بیشتر موضوعاتی که توسط اساتید راهنما و یا شورای پژوهشی پذیرفته می شود عناوینی هستند که در زمینه طراحی مدل بوده باشند و نوآوری های بسیاری را در خود جای بدهند بنابراین نکاتی که در اینجا آورده می شود به طور بخصوص برای دانشجویان دکتری کاربرد بیشتری دارد و دانشجویان رشته های مختلف مانند مدیریت، حسابداری، روانشناسی، علوم تربیتی، کارآفرینی و سایر رشته ها هم می توانند از آن برای آماده کردن پروپوزال استفاده کنند.

مهم ترین نکاتی که دانشجویان مقطع دکتری و همچنین سایر مقاطع باید برای تهیه کردن و نگارش پروپوزال نهایی خود و پس از آن انجام رساله دکتری (Doctorate dissertation) رعایت کنند به شرح زیر می باشد:

1- انتخاب عنوان برای موضوع رساله دکتری

پروژه خود را چه می‌نامید؟ کلمات کلیدی برای توصیف طرح پیشنهادی شما کدامند؟ واضح است که هر دانشجویی باید مرتبط ترین عنوان را برای کار خود انتخاب کند. موضوع پروپوزال دکتری باید ساده، روان و قابل فهم و در عین حال نشان دهنده ارتباط بین متغیرها باشد. از آوردن کلمات اضافی برای توضیح بیشتر باید خودداری شود. بسیاری از موضوعات و عناوین انتخابی دارای مطالعه موردی از سازمان ها و شرکت ها می باشند که مرسوم است در انتهای عنوان اصلی با تیره یا پرانتز جدا می شود.

2- پیدا کردن کلمات کلیدی برای جستجوی بهتر

عبارات روشن در مورد موضوعی که تمایل دارید بر روی آن کار کنید را باید پیدا کنید. این واژگان ممکن است بخشی از موضوع شما باشند. این کلمات به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می شوند و کلمات اصلی همان متغیرهای اصلی مورد مطالعه خواهد بود. کلمات فرعی هم واژگانی هستند که بیشترین ارتباط را با موضوع تحقیق دارند. اهمیت داشتن کلمات فرعی به این علت است که در مواردی که تحقیق کمی بر روی واژگان اصلی شده است و محقق نمی تواند تحقیق و پژوهش جامعی مرتبط با کلمات کلیدی خود پیدا کند، دیگر کلمات نزدیک به کمک آمده و جستجوی مطالعات بر روی آنها آغاز می شود.

3- موضوع پژوهش باید دارای نوآوری باشد.

چراییِ انتخاب موضوع و مهم، جالب، مرتبط و واقع‌گرایانه بودن آن باید جای توضیح داشته باشد. فکر می‌کنید پژوهش شما چه تفاوتی را ایجاد خواهد کرد؟ موضوع شما چه چیزی از نظر علمی و عملی برای جامعه فراهم می کند. یعنی کاربردهای نتایج تحقیق تا چه اندازه خواهد بود؟ چرا این پژوهش شما را برمی‌انگیزد؟ چه خلأهای پژوهشی با انجام پروژه شما پر خواهد شد؟ چطور ممکن است پروژه شما اعتباری به این موضوع بیفزاید؟ آیا پژوهش شما در زمان اختصاص داده شده قابل دستیابی است؟ چطور کار شما به کار سایرین در موضوعات مشابه وابسته، ارتباط برقرار می‌کند؟ آیا کار شما کار سایرین را حمایت یا با آن رقابت می‌کند؟

4- بیان مسأله خوب و پیدا کردن شکاف تحقیقاتی

وقتی موضوع پایان نامه دکترا نهایی شد باید یک بیان مسأله قوی راجع به آن موضوع نوشته شود. در بیان مسأله باید توضیح دهیم که چه چیزی ما را به طرف این موضوع کشانده است. چه مشکلاتی وجود داشته که ما با این تحقیق می خواهیم آنها را حل کنیم. همچنین در تبیین مسأله تحقیق کلیه متغیرهای تحقیق توضیح داده می شوند و ارتباط نظری بین آنها مشخص خواهد شد. برای محکم تر شدن جملاتی که استفاده می کنیم می توانیم از آمارها و نظریه های مرتبط در زمینه موضوع تحقیق استفاده کنیم تا بتوانیم مسأله تحقیق را به صورت ملموس تر بیان کنیم.

5- نوشتن اهمیت علمی و کاربردی موضوع

اهمیت تحقیق برای جوامع امروزی و بخش های مختلف آن باید برای دانشجو و استاد ملموس باشد. پیوند میان جامعه، صنعت، سازمان ها و دانشگاه می تواند مشکلاتی که در جامعه وجود دارد را برای دانشگاهیان بیشتر روشن کند و برای حل مشکلات آنها از طریق پژوهش های مختلف اقدام شود. طبیعی است که اهمیت انجام پایان نامه دکتری از نظر کاربردی بسیار بیشتر از پایان نامه های ارشد می باشد.

6- اهداف، سوالات و شاید فرضیه ها

از این جهت گفته می شود شاید فرضیه ها که در پروپوزال های نمونه دکتری، به خاطر اکتشافی بودن تحقیق معمولا فرضیه ای نداریم و با روش های کیفی-کمی (آمیخته) مانند گرندد تئوری، به فرضیه می رسیم. بنابراین در طرح پیشنهادیه دکتری بیشتر نوشتن اهداف و سوالات معمول می باشد که باید همراستا باشند و جدا از هم نباشند. باید دقت شود که اهدافی در تحقیق دنبال شوند که متناسب با موضوع باشد و بتوان همه آنها را در تحقیق پوشش داد و از اهداف و سوالات اضافی و نامناسب پرهیز گردد. معمولا در این گونه طرح ها اعتبارسنجی مدل با جامعه آماری کمی پژوهش هم مورد نظر محققان و اساتید می باشد. در طرح های کارشناسی ارشد اهداف بیشتر بدست آوردن روابط و یا تأثیر متغیرها بر هم و اولویت بندی آنها می باشد که از طریق انجام آزمون های آماری مناسب تأمین می شود.

7- پیشینه و ادبیات تحقیق

برای نوشتن پیشینه تحقیق باید در ابتدا به دنبال مرتبط ترین مطالعات داخلی و خارجی باشید. این کار از طریق جستجوی سازمان یافته برای متغیرهای تحقیق آغاز می شود. باید دقت شود که همه قسمت های مطالعات مرتبط لازم نیست مطالعه شود و قسمت چکیده در بیشتر موارد برای این بخش کفایت می کند. بعدا برای نوشتن تز اصلی می توانید سایر بخش ها را نیز مطالعه کنید. دقت شود که در پروپوزال مطالعات از جدیدترین آنها مرتب شود و مطالعات داخلی از مطالعات خارجی جدا شود. این کار می تواند باعث مشخص شدن میزان تحقیق در رابطه با آن موضوع در یک نگاه شود. برای این کار می توان از نمونه پروپوزال آماده رشته های مختلف استفاده کرد.

8- نوشتن روش تحقیق به تفصیل، روش و ابزار جمع آوری داده ها

یکی از قسمت های بسیار مهم برای طرح های پیشنهادی در مقطع ارشد و دکتری همین بخش می باشد و بسیاری از دانشجویان نمی دانند که آن را چگونه پر کنند. نمونه فرم های پروپوزال پر شده و تکمیل شده دکتری می تواند مقداری تجربه به دانشجو برای نوشتن این قسمت بدهد. در ابتدا باید روش تحقیق کیفی یا کمی توضیح داده بشود و اگر تحقیق کیفی است از چه روشی می خواهد استفاده شود. آیا از گرندد تئوری یا نظریه داده بنیاد استفاده می شود؟ آیا منطق فازی در تحقیق استفاده می شود؟ اینها مواردی است که باید توضیح داده شود. همچنین ابزار گردآوری داده ها اعم از پرسشنامه استاندارد و محقق ساخته، مصاحبه های باز و عمیق، نحوه تهیه این ها همگی باید در این بخش تشریح شوند. همچنین روایی و پایایی ابزار تحقیق هم باید گفته شود. دیدن پروپوزال تکمیل شده رشته مربوطه می تواند به دانشجو برای نوشتن روش تحقیق کمک کند.

9- تشریح جامعه آماری تحقیق، نمونه و روش نمونه گیری

باید توضیح داده شود که تحقیق حاضر در کجا می خواهد اجرا شود. چه کسانی در مطالعه شرکت می کنند؟ جامعه آماری بخش کیفی و کمی کدام است؟ باید به صورت جداگانه در دو بخش کیفی و کمی این ها توضیح داده شوند. مثلا جامعه آماری بخش کیفی می تواند شامل خبرگان مسلط به موضوع تحقیق و اساتید دانشگاه مرتبط با آن حوزه باشد و یا مدیران اجرایی مرتبط با موضوع که شرایط خاصی را داشته باشند. باید شرایط مربوطه توضیح داده شود. همچنین در بخش کمی هم جامعه آماری می تواند کارکنان سازمان خاص و یا باز هم مدیران باشد. روش تعیین حجم نمونه و نمونه گیری هم برای دو بخش متفاوت است. در بخش کیفی معمولا نمونه گیری هدفمند و تا مرحله اشباع انجام می گردد. هنگامی که محقق احساس کند پاسخ خبرگان مورد جدیدی را مطرح نمی کند و شاخصه ای نو اضافه نمی شود. اما در بخش کمی پژوهش باید از روش های تعیین حجم نمونه از جامعه مانند فرمول کوکران، جدول کرجسی مورگان و روش های از این قبیل استفاده کرد و با توجه به همگن بود و یا نبودن جامعه آماری از روش های مختلف نمونه گیری استفاده کرد.

10- نحوه آنالیز داده ها و آزمون ها و نرم افزارهای مورد استفاده

باید در تکمیل پروپوزال مشخص کنیم که از چه روش هایی برای آنالیز داده استفاده می کنیم. انجام آنالیز آماری با نرم افزارهای مناسب خیلی مهم است. در تحقیق کیفی و نظریه داده بنیاد بیشتر از نرم افزار MAXQDA برای آنالیز استفاده می شود. برای بخش کمی هم از نرم افزارهای SPSS و لیزرل برای رسم مدل استفاده می کنیم. اگر دانشجو پروپوزال پر شده خوب داشته باشد خیلی می تواند در این قسمت مفید واقع شود.

11- منابع مورد استفاده

برای دانشگاه های مختلف نوع منع نویسی متفاوت است و این کار می تواند با دریافت فرمت مربوطه از دانشگاه انجام شود. استفاده از روش APA بسیار معمول است و در بیشتر موارد انجام می شود. دانشجویان باید دقت کنند که تمامی منابعی که در داخل متن بکار رفته است را در لیت منابع وارد کنند. برای این کار می توان از نرم افزارهایی مانند Endnote هم کمک گرفته شود.