ماجرای عید غدیر چیست؟

ماجرای عید غدیر خم را علاوه بر اینکه باید همه افراد بدانند، در جهت نشر پیام غدیر نیز تلاش کنند. در این عید بزرگ مسلمانان، جانشین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) انتخاب شد و مدتی نگذشت که هزاران نفری که در آنجا حضور داشتند آن را به دست فراموشی سپردند و به بزرگترین وصیت حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) عمل نکردند. واقعه غدیر خم از دیدگاه اهل سنت و شیعه قابل اثبات است. حتما پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خبر مهمی دارند که در گرمای هوا در منطقه غدیر خم از همه افراد میخواهند که توقف کنند. ماجرا چیست؟

ماجرای عید غدیر

غدیر خم یکی از بزرگترین و مبارک‌ترین وقایع تاریخی برای شیعیان جهان است و مسلمانان در سراسر جهان هرسال آن را به عنوان عید غدیر خم پاس می‌دارند. بر هر مسلمان شیعه‌ای واجب است تا ماجرا و فلسفه این واقعه بزرگ را به شکلی صحیح و درست بداند. مهم ترین ماجرای این روز که عید بزرگ مسلمانان نامیده شده است، معرفی امام علی (علیه السلام) به عنوان جانشین پیامبر اکر م (صلی الله علیه و آله و سلم) است که در مقابل چشمان هزاران نفر در این مکان رخ داد.

نزول آیه تبلیغ

میزان نوشت: در دهمین سال هجری روز ۱۸ ذی الحجه بود که ناگهان آیه تبلیغ بر پیامبر اعظم اسلام نازل شد. در این آیه با صراحت کامل بر حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان داده شد که در صورت ابلاغ نکردن این آیه به امت مسلمان، رسالت او به پایان نخواهد رسید. محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان به توقف کاروان دادند و فرمودند کسانی که جلو رفتند هم بازگردند تا پیام مهمی را به شما بگویم. در آیه تبلیغ جبرئیل به پیامبر امر کرد که علی را به عنوان وصی و جانشین خود معرفی کند.

ایراد خطبه مشهور غدیر

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از اقامه نماز ظهر خطبه مشهور غدیر را بر امت مسلمان ایراد کردند. در زیر به مطالعه این خطبه تاریخی و ارزشمند می‌پردازیم:

«حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم... خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود... من پیش از شما در کنار حوض (حوض کوثر) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر کتاب خداست... و ثقل دیگر، عترت من است...»

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، دست علی (علیه السلام) را بلند نمود تا مردم او را ببینند و فرمود:

«ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار‌تر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری،‌ای رسول خدا. حضرت فرمود: خداوند، ولی من است و من، ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی]شما سزاوار ترم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»

وحی آیه اکمال بر پیامبر

بار دیگر جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و آیه دیگری را بر او وحی کرد. این آیه همان آیه مشهور سوره مائده است به آیه اکمال معروف است. در بخشی از این آیه با هم می‌خوانیم «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دیناً؛ امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.»

تبریک به حضرت علی (علیه السلام)

بعد از نزول آیه اکمال بر پیامبر بلندمرتبه اسلام، مردم به حضرت علی (علیه السلام) تبریک گفتند. پس از آن پیامبر به مردم دستور دادند تا دسته دسته خدمت علی (علیه السلام) برسند و به عنوان امیر مومنان به او سلام دهند. حتی همسران پیامبر هم دستور پیامبر را اجابت کردند. جالب‌ترین نکته درباره تبریک به امام علی (علیه السلام)، تبریک عمر و ابوبکر و بیعت آن‌ها با او به عنوان مولای خودشان است.

حاضران در واقعه غدیر خم

با وجود اختلاف‌ها، معتبرترین آمار درباره جمعیت حاضر در واقعه غدیر خم، در حدود ۱۲ هزار نفر است. از مشهورترین افراد حاضر در این واقعه تاریخی می‌توان عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، عایشه بنت ابوبکر، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، زبیر بن عوام، جابر بن عبدالله انصاری، عباس بن عبدالمطلب، ابوهریره را نام برد.

غدیر یعنی چه؟

غدیر خم به چه معناست ودرکجا قراردارد؟ واژه «غدیر» در لغت به چند معنا آمده است. مانند «آبگیر»، «قطعه‌ای از آب»، و «جای جمع شدن آب باران». غدیر خُمّ در میان راه دو شهر بزرگ دنیای اسلام، مکه و مدینه، در محلی به نام «جُحفه» وجود دارد که در زمان رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) کاروانیان حج در آن‌جا از هم جدا می‌شدند و به طرف دیار خود می‌رفتند. درباره علت نام‌گذاری این مکان به غدیر خمّ، احتمالاتی داده شده است؛ مانند این‌که به اعتبار آب و هوای آن منطقه به این نام نامیده شده است. «غدیر» در زبان عربی به معنی گودال و «خم» نام محلی است؛ که در آن روزگار چشمه‌ای روان و درختانی کهنسال داشته است.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به دستور خداوند، در غدیر خم على بن ابی‌طالب (علیه السلام) را امام، وصی و جانشین خود به مردم معرّفى نمود.

غدیر خم کجاست؟

ایرنا نوشت: غدیر خُم نام برکه‌ای است که در محلی به نام خُم در مسیر مکه به مدینه قرار داشته است. منطقه غدیر خم در سه یا چهار کیلومتری جحفه (یکی از میقات‌های پنجگانه) واقع شده است و در این منطقه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می‌شود.

غدیر خم به علت وجود آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان بود. این سرزمین گرمایی طاقت فرسا و شدید دارد. فاصله میان مکه تا غدیرخم ۱۸۷ کیلومتر است و در جاده قدیم مکه به مدینه، پس از پیمودن یک مسیر ۱۷ کیلومتری به دو راهی جحفه و مسجد غدیر می‌رسیم که این مسجد اکنون در شهر رابغ قرار دارد.

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از واقعه تاریخی غدیر خم دستور دادند تا در این منطقه مسجدی بنا شود تا موضوع غدیر خم به دست فراموشی سپرده نشود.

پس از این که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) موضوع جانشینی امیرمومنان (علیه السلام) را اعلام کردند، آن حضرت به علی (علیه السلام) فرمان دادند تا مسجدی در آن منطقه بنا کند و حضرت علی (علیه السلام) بعد از رحلت پیامبر (علیه السلام) مسجد غدیر را در آنجا ساختند و این مسجد ۱۳ قرن پا برجا بود، ولی وهابیون بعد از به قدرت رسیدن، این مسجد را تخریب کرده و مسیر زایران بیت الله الحرام را که از این منطقه می‌گذشت، تغییر دادند تا پیام غدیر منتقل نشود.

آثار مسجد غدیر که توسط پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و اصحاب علامت گذاری شده بود، بار دیگر در زمان امیرمومنان (علیه السلام) احیا شد، ولی پس از شهادت آن حضرت، معاویه ساربانی را با ۲۰۰ نفر فرستاد تا آثار غدیر خم را با خاک یکسان کنند.

در زمان‌های پس بار دیگر مسجد غدیر بنا شد و از آنجا که در کنار جاده‏ حجاج قرار داشت محلی معروف بود و حتی تاریخ نگاران و جغرافی نویسان آن را نام برده و محل آن را تعیین کرده‏اند.

اسناد و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که ائمه معصومین (علیه السلام) به یاران خود سفارش می‌کردند تا از زیارت مسجد غدیر غفلت نکنند. مثلا امام حسین (علیه السلام) در مسیر بازگشت از مکه به کربلا توقفی در غدیر داشتند و امام باقر و امام صادق (علیه السلام) به مسجد غدیر آمدند و جای جای مراسم غدیر را برای اصحابشان تشریح کردند.

محدثان و علمای بزرگ نیز در غدیر حضور می‏یافتند و ادای احترام می‏کردند که به عنوان نمونه می‌توان به علی بن مهزیار اهوازی اشاره کرد که در قرن سوم در سفر حج خود به مسجد غدیر آمده است و همچنین در آثار بزرگانی همچون شیخ طوسی در قرن ششم، ابن حمزه در قرن هفتم و شهید اول و علامه حلی در قرن هشتم نام مسجد غدیر و تصریح به باقی بودن آثار آن در زمانشان تصریح شده است.

سید حیدر کاظمی از مراجع قرن سیزدهم در سال ۱۲۵۰ از وجود مسجد غدیر خبر داده و در آن زمان با آنکه جاده از غدیر فاصله داشته، ولی مسجد آن مشهور بوده است و محدث نوری نیز از وجود آن در سال ۱۳۰۰ خبر داده و شخصا در آن حضور یافته و اعمال آن را بجا آورده است؛ بنابراین مسجد غدیر تا یکصد سال پیش برپا بوده و با آنکه در منطقه‏ مخالفان بوده، ولی رسما محل عبادت و به عنوان مسجد غدیر معروف بوده است، تا آن که وهابی‌ها دو اقدام کینه توزانه برای از بین بردن مسجد غدیر انجام داد‏ند. از یک سو مسجد را خراب کرده و آثار آن را از بین بردند و از سوی دیگر مسیر جاده را طوری تغییر دادند که از منطقه‏ غدیر فاصله‏ زیادی پیدا کرده است.

گرچه امروزه این سرزمین، منطقه‌ای متروک است و جریان‌هایی وهابی تلاش بر زدودن آن از افکار جهانیان دارند، ولی منطقه غدیر خم روزی شاهد یکی از بزرگترین حوادث تاریخ اسلام بوده که هیچ گاه از خاطره مسلمانان پاک نخواهد شد و مسجد غدیر نیز نشانه‌ای از این رویداد بزرگ جهان اسلام است.

بیشتر بخوانید:  

چند سال از واقعه غدیر خم گذشته است؟

آیا میدانید واقعه غدیر خم به ترتیب در چه روز ماه و سالی اتفاق افتاد؟ غدیر خم نام ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری (برابر با ۲۸ اسفند سال ۱۰ خورشیدی) علی بن ابی طالب (علیه السلام) را «ولی» مؤمنان اعلام کرد.

مطالب جالب در مورد عید غدیر

پیام غدیر

برنا نوشت: رسول خدا در آن هنگام و در زیر آن آفتاب سوزان. آن همه جمعیت را برای چه نگه می‌دارد و چه پیامی برای‌شان دارد. این پیام اساسی‌ترین پیام دین او بود و به راستی رسول ص بر عظمت و ضرورت آن واقف بود، که مردم را در آن گرمای سوزان نگه داشت و رسالت آسمانی خویش را به مسلمانان ابلاغ فرمود.

غدیر، خنثی کننده توطئه

آنچه می‌توانست همه نقشه‌های منافقان را یکجا خنثی، و اسلام را در چنان برهه حساسی حفظ کند، تعیین جانشین پیامبر و اعلان رسمی آن بود، چنان که حضرت زهرا (سلام الله علیها) در این باره می‌فرمایند: «پیامبر در روز غدیر، عقد ولایت را برای علی علیه السلام محکم کرد». غدیر خم منافقان را فلج کرد و مانع اجرای نقشه‌ها و توطئه‌های شیطانی شان شد.

تاج ولایت

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در غدیر خم عمامه خود را، که «سحاب» نام داشت، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمؤمنین علیه السلام قرار دادند و انتهای عمامه را بر دوش آن حضرت آویختند و فرمودند «عمامه تاج عرب است».

خلاصه مکتب وحی

«غدیر» عصاره و نتیجه خلقت و چکیده تمام ادیان الهی و خلاصه مکتب وحی است و صرفا واقعه‌ای تاریخی نیست. این نام مقدس، عنوان عقیده ما و اساس دین است. غدیر ثمره نبوت و میوه رسالت است غدیر تعیین کننده خط‌مشی مسلمانان تا آخرین روز دنیاست. غدیر ماجرایی سرنوشت‌ساز است که «خطبه غدیر» شاخص‌ترین و زنده‌ترین سند آن است.

غدیر؛ تداوم خط نبوت

واقعه غدیر خم که در آخرین سال زندگی رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله رخ داد و در آن علی علیه السلام به جانشینی آن حضرت صلی‌الله‌علیه‌و‌آله برگزیده شد، حادثه‌ای تاریخی نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یک سرزمین نیست؛ یک تفکر است. غدیر، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوت خبر می‌دهد. غدیر، نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه‌داران امامت است. آری، غدیر خم یک سرزمین نیست؛ چشمه‌ای است که تا پایان هستی می‌جوشد؛ کوثری است که فنا برنمی‌دارد؛ و افقی است بی‌کرانه و خورشیدی است عالم‌تاب.

غدیر و سرنوشت اسلام

بدون شک واقعه غدیر خم، نقش سرنوشت سازی در تعیین مسیر آینده اسلام داشته است. در این واقعه، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مهم‌ترین مأموریت دوران پیامبریِ خود را به انجام رساند؛ مأموریتی که انجام آن، به منزله رساندن پیام رسالت حضرت بود، و کوتاهی در مورد آن، به از بین رفتن زحمات چندین ساله ایشان می‌انجامید؛ چنان که خداوندمتعالی درآیه ۶۷ سوره مائده می‌فرماید: «هان‌ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت به تو نازل شده است، تبلیغ کن و اگر چنان نکنی، پیام و رسالت او را انجام نداده‌ای وخداوند تو را از مردم حفظ می‌فرماید».

حدیث غدیر خم یقینی است

واقعه غدیر خم، یکی از مسلّم‌ترین مسائل تاریخ اسلام است و صد‌ها دانشمند از آن یاد کرده‌اند؛ مانند ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی. فیلسوف معروف، فارابی نیز بر همین اساس، به تحلیل فلسفه «امامت» پرداخته است. ابن سینا نیز به موضوع نص (حدیث صریح غدیر)، در کتاب شفا اهمیت داده است، و آن را بهترین راه برای تعیین جانشین دانسته است. گذشته از علمای بزرگ شیعه که همه موثّق‌اند و حجت، ده‌ها و ده‌ها دانشمند و محدث و مورّخ و مفسر از اهل سنت نیز حدیث غدیر و واقعه آن را نقل کرده اند؛ مانند طبری و ابن اثیر و احمد حنبل.

اگر می‌شد…

اگر پس از درگذشت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به سفارش‌های روز غدیر و موارد مکرر دیگری که پیامبر خدا، (علی علیه السلام) را پیشوا معرفی فرموده بود عمل کرده بودند، اسلام جهان گیر می‌شد و دین خدا بشریت را به راه می‌آورد و عدالت و دادگری، آفاق تا آفاق گیتی را می‌گرفت. از اینجاست که همه هوشمندان تاریخ بشر که به گونه‌ای ازاین واقعه آگاهی یافته‌اند، از انحرافی که پس از رحلت پیامبر پیش آمد، اظهار تأسف کرده‌اند؛ از این جمله است ولتر، فیلسوف مشهور فرانسوی. وی تأسف خویش را چنین اظهار کرده است: «آخرین اراده محمد انجام نشد؛ او علی را به جای خود منصوب کرده بود…».

خلاصه واقعه غدیر خم برای کودکان

آنا نوشت: بچه ها! زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، با زمان ما خیلی فرق داشت. اون موقع مثل حالا نبود که خبر‌ها به وسیله رادیو و تلویزیون به گوش مردم برسه. اون زمان هنوز برق و رادیو و تلویزیون اختراع نشده بود. در حالی که حضرت محمد صلی الله علیه و آله، آخرین پیامبر خدا، باید خبر خیلی خیلی مهمی رو به گوش همه میرسوند. حالا دیگه تعداد مسلمون‌ها خیلی زیاد شده بود و سرزمین مسلمون‌ها خیلی خیلی بزرگ. بچه‌های خوبم! اون موقع همه عراق و چند تا کشور دیگه جزو عربستان به حساب می‌اومد، و حالا شما بگید، پیامبر چطور می‌تونست خبر بزرگش را به گوش همه برسونه؟ خوب، پیامبر یه فکر خوب کرد. پیامبر دوست داشتنی ما، صبر کرد تا موقع حج فرا رسید، مسلمون‌ها از همه جا خودشون را به مکّه رسوندند تا همراه پیامبر، خانه خدا رو زیارت کنند. اون موقع فرصت خوبی بودکه پیامبر اون خبر مهم رو به همه بگه، تا حاجیان و مردمی که به حج آمده بودند، وقتی به شهرشون برگشتند، برای همشهری‌های خودشون خبر پیامبر رو تعریف کنند و این طوری همه مردم خبردار بشند.

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرین سفر خود به خانه‌ی خدا در محلی به نام غدیر خم از مردمی که همراه ایشان بودند خواستند از شتران و اسب‌ها پیاده شوند و در محل خاصی به نام گودال خم جمع شوند. («غدیر» در زبان عربی به معنی گودال و «خم» نام محلی است؛ که در آن روزگار چشمه‌ای روان و درختانی کهنسال داشته است.) همه با هم زمزمه می‌کردند که حتماً محمد رسول الله خبر و حرف مهمی دارد که در این مکان و هوای گرم فرمان داده جمع شویم!

به دستور پیامبر، بار چند شتر را روی هم گذاشتند و پیامبر از اون بالا رفت. او امام علی علیه السلام را هم با خودش بالا برد و حالا، صد هزار نفری که اون جا جمع شده بودن به پیامبر نگاه می‌کردن و با خودشون می‌گفتن پیامبر از این کار چه منظوری داره؟

پیامبر خدا فرمودند:‌ای مردم! من در میان شما دو چیز خیلی با ارزش می‌گذارم که پس از من، برای شما می‌ماند. این دو چیز ارزشمند یکی قرآن است و دومی خانواده من. این دو تا هیچ وقت از هم جدا نمی‌شوند و همیشه با هم هستند. پس مراقب این دو چیز باشید و از آن‌ها پیروی کنید.

حضرت محمد دست علی (علیه السلام) را بالا بردند و از حضار پرسیدند: “ای مردم آیا من را قبول دارید؟ ”

همه گفتند:” بله رسول الله، شما محمد امین هستید. شما پیامبر ما هستید. ”

سپس حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) دست حضرت علی (علیه السلام) را با گرفتند و فرمودند:” هرکس من مولای او هستم، از این به بعد علی مولای اوست…”

سپس فرمود: «خداوند، مولای من و من مولای مؤمنان هستم و بر آن‌ها از خودشان سزاوارترم.‌ای مردم هر کس که من مولا و رهبر اویم این علی هم مولا و رهبر اوست» پیامبر این جمله را سه بار تکرار کرد و چنین ادامه داد: «پروردگارا، دوستان علی را دوست بدار و دشمنان او را خوار. خدایا علی را محور حق قرار ده» و سپس فرمود: «لازم است حاضران این خبر را به غایبان برسانند».

پس از شنیدن سخنان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، مردم جانشینی ایشان را قبول کردند وبه حضرت علی تبریک گفتند.

گردآوری: تابناک جوان