کدام حیوان مغز ندارد؟ کدام حیوان هرگز نمی‌میرد؟

آیا میدانید کدام حیوان خون ندارد؟ کدام حیوان قلب ندارد؟ کدام حیوان مغز ندارد؟ یکی از همین حیواناتی که قلب و مغز ندارد، هرگز نمی میرد! شگفتی دنیای حیوانات بسیار است و سوالات زیادی را برای ما انسان ها ایجاد می کند.

کدام حیوان مغز ندارد؟

نوعی ستاره دریایی به نام ستاره شکننده و عروس دریایی از جانداران معروف بدون مغز هستند، اما جالب است بدانید این موجودات با اینکه مغز ندارند، اما ویژگی‌های منحصربه فردی دارند که در نوع خود شگفت انگیز است. در ادامه به برخی ویژگی های این دو موجود پرداخته ایم.

عروس دریایی: مغز ندارد، اما از گذشته درس میگیرد

دانشمندان برای نخستین‌بار با پدیده جالبی روبه‌رو شدند که یک موجود بدون مغز می‌تواند از گذشته درس بگیرد. محققان طی مطالعه جدیدی می‌گویند عروس دریایی (چتر دریایی) با وجودی که فاقد مغز است، اما می‌تواند همانند انسان‌ها و موجوداتی ازجمله موش‌ها و مگس‌ها از تجارب گذشته خود درس بگیرد. دستاورد‌های این مطالعه نشان می‌دهد یادگیری بدون داشتن سیستم متمرکز مغز نیز امکان‌پذیر است و ابعاد دیگری از یادگیری و حافظه را نشان می‌دهد.

آن‌ها در مطالعه جالب و متفاوت خود عروس‌های دریایی را آموزش دادند تا از موانع عبور کرده و آن‌ها را دور بزنند. با کمال تعجب، با وجود اینکه عروس‌های دریایی فاقد سیستم مرکزی مغز هستند، توانستند یاد بگیرند موانع را شناسایی کرده و از آن‌ها عبور کنند.

آیا موجودات بدون مغز می‌توانند از گذشته درس بگیرند؟

نتایج این مطالعه در نشریه Current Biology منتشر شده است. این تحقیق نشان می‌دهد که حتی موجودات بدون سیستم مرکزی مغز مانند عروس دریایی (چتر دریایی) می‌توانند از تجربیات گذشته خود درس بگیرند. به‌طور کلی انسان‌ها به‌دلیل داشتن قوه ادراک و سیستم مغزی می‌توانند از گذشته خود درس بگیرند. موش‌ها و مگس‌ها نیز از چنین قدرتی برخوردار هستند. اما اکنون به‌نظر می‌رسد عروس‌های دریایی که مغز ندارند نیز می‌توانند یاد بگیرند و از آموخته‌های خود استفاده کنند.

آفرینش خاص عروس دریایی

عروس‌های دریایی با ظاهری ساده، سیستم بینایی پیچیده‌ای دارند و ۲۴ چشم در بدن زنگوله‌مانندشان قرار دارد. چتر دریایی برای عبور از آب‌های تیره از چشم‌های خود استفاده می‌کنند و در اطراف ریشه‌های درختان زیر آب می‌چرخند تا طعمه را به دام بیندازند. دانشمندان نشان دادند که چتر‌های دریایی می‌توانند با یادگیری از موانع مسیر حرکت خود عبور کنند. فرایندی که آن‌ها طی کردند، روالی است که معمولاً موجودات دارای ارتباط ذهنی قادر به انجام آن هستند.

«یان بیلکی»، نویسنده اول این مطالعه از دانشگاه کیل آلمان می‌گوید: «یادگیری اوج عملکرد سیستم عصبی است.»

به‌نظر می‌رسد چتر‌های دریایی در آزمایش‌های انجام‌شده عملکرد موفقیت‌آمیزی داشتند و توانسته‌اند به‌خوبی یاد بگیرند از موانع عبور کنند. یکی از محققان این مطالعه می‌گوید تعجب‌آور است که این حیوانات چقدر سریع یاد می‌گیرند. سرعت یادگیری آن‌ها شبیه به سرعت موجودی دارای قوه ذهنی و مغز است.

نوعی از عروس دریایی هرگز نمی‌میرد!

Turritopsis dohrnii گونه کوچکی از عروس دریایی بومی مدیترانه است که راز جاودانگی را حفظ کرده است. انسان از بدو تولد به دنبال جاودانگی است، اما کم‌کم به این نتیجه رسیده‌اند که زندگی ابدی در کره زمین وجود ندارد. اما دانشمندان پس از سال‌ها تحقیق نوعی عروس دریایی پیدا کردند که قادر است به دوران جوانی بازگردد و هرگز پیری بر او غلبه نمی‌کند. این حیوان تنها در صورتی می‌میرد و از بین می‌رود که شکار شود؛ در غیر این صورت جاودانه باقی می‌ماند.

آن‌ها قادر به فرآیندی به نام transdifferentiation هستند که شامل تبدیل سلول بالغ به سلول بالغ دیگری است؛ به جای اینکه مانند هر موجود دیگری از بین رود. ابتدا شاخک‌های خود را باز می‌کند، تبدیل به یک لکه می‌شود و سپس به کف اقیانوس می‌افتد و ظرف سه روز به مرحله پولیپ می‌رسد. دانشمندان متوجه شدند که پولیپ جدید ژنتیکی است که با عروس دریایی اصلی سازگار است، اما نسخه جوان آن است.

عروس دریایی قلب ندارد

کدام حیوان خون ندارد؟ جالب است بدانید عروس دریایی در این دسته هم جای میگیرد و این موجود سیستم گردش خون و قلب ندارد. عروس دریایی که به چتر دریایی هم مشهور است، بدون شک یکی از زیباترین و شگفت انگیزترین موجودات آبزی به شمار می‌رود و با آن ظاهر ظریف و خیال انگیزش بی جهت نیست که از آن به عنوان «عروس دریا» یاد می‌کنیم.

این زیبارویان آبزی نه مغز دارند، نه قلب و نه حتی چشم، اما یکی از خطرناک‌ترین موجودات دنیا به شمار می‌روند.

عروس دریایی خطرناک‌ترین موجود دنیا

عروس‌های دریایی جعبه‌ای (box jellyfish) را خطرناک‌ترین موجود آبزی دنیا می‌دانند. این عروس دریایی شکلی مکعب مانند دارد و معمولاً در آب‌های اطراف استرالیا و هند-اقیانوسیه یافت می‌شود. بازو‌های این موجود پوشیده از نیش‌هایی سمی است. فقط چند گونه از عروس‌های دریایی هستند که نیش آن‌ها برای انسان‌ها کشنده است، اما نیش این موجودات می‌تواند ایست قلبی یا مرگ فرد را تنها در عرض چند دقیقه به دنبال داشته باشد.

عروس دریایی‌ها قبل از دایناسور‌ها وجود داشتند

از آنجایی که عروس‌های دریایی هیچ استخوانی ندارد، سخت می‌توان از عروس‌های دریایی دوران باستان، فسیل پیدا کرد. اما در سال ۲۰۰۷، یک فسیل عروس دریایی حفظ شده در ایالت یوتای آمریکا کشف شد که قدمت آن را بیشتر از ۵۰۵ میلیون سال می‌دانند. این درحالی است که دایناسور‌ها از حدود ۲۴۵ میلیون تا ۶۶ میلیون سال قبل بر روی کره زمین زندگی می‌کردند، یعنی عروس‌های دریایی دست کم از ۲۵۰ میلیون سال قبل از دایناسور‌ها وجود داشته اند.

بیشتر بخوانید:

• کدام حیوان 32 مغز دارد
• کدام حیوان هرگز نمی خوابد؟ + حقایقی جالب از خواب حیوانات
• کدام حیوان از پدر متولد میشود؟

ستاره شکننده: مغز ندارد، اما خجالتی و باهوش است!

علاوه بر عروس دریایی گفتیم نوعی از ستاره دریایی هم مغز ندارد. ما انسان‌ها، موجوداتی با مغز‌های بزرگ هستیم که تصور می‌کنیم لازمه هوش زیاد، داشتن مغز بزرگ است. در حالی که تحقیقات جدید نشان می‌دهد موجودات بدون سر به نام «ستاره‌های شکننده» مغز ندارند، اما به واسطه تجربه و شرطی شدن از محیط و دنیای خود آگاه می‌شوند.

این موجود دریایی که نام علمی brittle stars شناخته می‌شود، موجودی است که به جای مغز، بر روی هر یک از پنج بازوی تکان دهنده آن، تار‌های عصبی وجود دارد. این تار‌های عصبی که از از روی هر پنج بازوی این موجود می‌گذرد، در جایی به هم می‌پیوندند و در نزدیکی دهانش یک حلقه عصبی را تشکیل می‌دهند.

به نظر می‌رسد که تنها همین تار‌های عصبی به شناخت و یادگیری این موجودات از طریق برقراری ارتباط به آن‌ها کمک می‌کند.

این موجودات دریایی که شباهت زیادی به ستاره‌های دریایی دارند، بیشتر وقت خود را یا در زیر صخره‌ها می‌گذرانند و در شن‌هایی که حفر می‌کنند، خود را پنهان می‌کنند، به همین دلیل از آن‌ها با عنوان موجودی خجالتی یاد می‌شود.

نحوه آزمایش شرطی شدن کلاسیک روی ستاره‌های دریایی

Julia Notar، نویسنده اصلی این پژوهش که این تحقیق را به عنوان بخشی از مطالعات دکترای خود در دانشگاه دوک انجام داد، می‌گوید: برای این موجود دریایی، هیچ مرکز پردازشی وجود ندارد. در واقع، این تار‌های عصبی به جای یک مرکز تصمیم گیری، مانند یک انجمن عمل می‌کنند.

پژوهشگران این تحقیق در ژورنال رفتار شناسی اکولوژی و زیست‌شناسی اجتماعی توضیح می‌دهند که یادگیری این موجودات از طریق ارتباط صورت می‌گیرد. این نوع یادگیری شامل ارتباط محرک‌های مختلف از طریق فرایندی به نام شرطی سازی کلاسیک (Classical conditioning) است. موضوع شرطی سازی در فرآیند زندگی انسان‌ها و موجودات دیگر نیز صدق می‌کند.

در مطالعات قبلی، موضوع شرطی شدن کلاسیک تنها در مورد تعداد انگشت شماری از ستاره‌های دریایی انجام شده است. اما در خصوص این موضوع، مطالعه‌ای بر روی خارپوستان، گروهی از حدود ۷ هزار گونه که شامل ستارگان شکننده و ستاره‌های دریایی بدون مغز، خارپشت‌ها و خیار‌های دریایی می‌شوند، صورت نگرفته بود.

در این مطالعه که به تازگی انجام شده است برای اینکه پژوهشگران متوجه رفتار و توانایی یادگیری ستاره‌های شکننده شوند، آن‌ها ۱۶ ستاره شکننده سیاه (Ophiocoma echinata) را در مخازن آب جداگانه قرار دادند وبرای ثبت رفتارشان از یک دوربین فیلمبرداری استفاده کردند.

نیمی از ستارگان شکننده طوری آموزش داده شدند که با کم شدن نور به مدت ۳۰ دقیقه، در هر زمان بتوانند تغذیه کنند. برای این منظور، محققان هر بار غذایی که مورد علاقه آن‌ها بود، یعنی یک تکه میگو را در مخزن و دور از دسترس آنژ‌ها قرار می‌دادند تا آن را پیدا کنند.

در نور و تاریکی، این حیوانات بیشتر مواقع، خود را پشت فیلتر‌های مخزن پنهان می‌کردند. اما تنها ستارگان شکننده آموزش دیده، یاد گرفتند که در زمان تاریکی برای تغذیه بیرون بیایند و به عبارتی آن‌ها می‌توانستند در تاریکی غذای خود را پیدا کنند.

در اوایل این آزمایش که ۱۰ ماه به طول انجامید، حیوانات با خاموش شدن چراغ‌ها پنهان می‌ماندند، اما با گذشت زمان، آن‌ها ارتباطی بین تاریکی و زمان صرف غذا برقرار کردند، حتی قبل از اینکه غذا در مخزن‌ها گذاشته شود به گونه‌ای واکنش نشان می‌دادند که گویی غذا در راه است و هر زمان که چراغ‌ها خاموش می‌شد، از مخفیگاه بیرون می‌آمدند.

این ستارگان شکننده یک ارتباط جدید را آموخته بودند و آن اینکه چراغ خاموش به این معنی بود که احتمالا غذا ظاهر می‌شود. آن‌ها برای واکنش نیازی به بو کردن یا مزه کردن میگو نداشتند، تنها حس کردن اینکه نور چراغ‌ها کم شده، کافی بود تا غذای خود را جستجو کنند. آن‌ها حتی پس از ۱۳ روز وقفه، با کم شدن نور، درس خود را به یاد داشتند.

Notar می‌گوید که این نتایج هیجان‌انگیز هستند، زیرا پیشتر شرطی سازی کلاسیک بر روی این گروه از موجودات بررسی نشده بود. این مطالعه نشان می‌دهد که ستارگان شکننده مانند رومباس‌های کوچک (Roombas) که کف اقیانوس را تمیز می‌کنند، فقط تمیز کننده‌های روباتیکی نیستند، بلکه آن‌ها می‌توانند شکارچیان را شناسایی و از آن‌ها دوری کنند. این موجودات همچنین با شناختی که از محیط خود بدست می‌آورند، می‌توانند وجود غذا را در محیط خود پیش‌بینی کنند.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: دیجیاتو / باشگاه خبرنگاران جوان / روزیاتو / ایسنا