درخشان ترین ستاره در آسمان شب + اسم ستاره‌های پرنور

اگر علاقمند به نجوم و آسمان باشید احتمالا برایتان سوال پیش آمده است که درخشان ترین ستاره در آسمان شب چه نام دارد؟ آیا سیاره است یا ستاره؟ پرنورترین ستاره آسمان شب در جدول هم گاه پرسیده می شود. زیباترین ستاره آسمان شاید پرنورترین آن و شاید هم درخشان ترینش باشند. برخی از اسم ستاره‌ها برای دختر و پسر انتخاب می شود. در این مطلب با اسم ستاره‌ها در آسمان آشنا می شوید.

درخشان‌ترین سیاره‌های آسمان کدامند؟

درخشان ترین ستاره در آسمان شب فقط مربوط به ستاره ها نیست. سیاره زهره (ناهید) پس از ماه و خورشید، پرنورترین جسمی است که در آسمان دیده می‌شود. بعضی مواقع در آسمان شامگاهی پس از غروب خورشید و برخی زمان‌ها هم در آسمان صبحگاهی قبل از طلوع خورشید دیده می‌شود.

سیاره ناهید در بهار و تابستان ۱۴۰۲ به راحتی در آسمان شامگاهی دیده می‌شود. آن ستاره‌ی بسیار درخشان که بعد از غروب خورشید در سمت غرب دیده می‌شود، ناهید است. سیاره مشتری در رتبه دوم از نظر نورانیت قرار دارد. مشتری در اردیبهشت ۱۴۰۲ به سختی قبل از طلوع خورشید در سمت شرق دیده شد. اما در ماه‌های بعد به راحتی دیده می‌شود.

درخشان‌ترین ستاره در آسمان شب 

شباهنگ یا شِعرای یَمانی که در پارسی با نام تیر (با سیارهٔ تیر یا عطارد اشتباه نشود) نیز شناخته میشود (به انگلیسی: Sirius) نام یک سامانهٔ ستاره‌ای و درخشان‌ترین ستارهٔ آسمان شب است. شباهنگ کمابیش از همهٔ نقاط مسکونی زمین دیده می‌شود و در نیمکرهٔ شمالی به عنوان یک رأس مثلّث زمستانی شناخته می‌شود. شباهنگ با ۸٫۶ سال نوری یکی از نزدیکترین ستاره‌ها به زمین است. جرم شباهنگ ۲٫۴ برابر جرم خورشید، و قدر ظاهری آن منفی ۱٫۴۷ است، یعنی تقریباً دو برابر پر نورتر از دومین ستارهٔ پر نور آسمان، سهیل است. چیزی که با چشم بدون ابزار فقط یک ستاره دیده می‌شود.

حقایقی درباره ستاره شباهنگ

اولین باری که از نام سیروس استفاده شد مربوط به قرن ۷ میلادی است. زمانی که شاعر یونانی، هزیود، به این ستاره در منظومه‌ی ادبی خود با نام “روز‌ها و کارها” اشاره کرد. شباهنگ بیش از ۵۰ نام و توصیفات مرتبط با آن دارد. در اسطرلاب قرون وسطی اروپای غربی به این ستاره ALHABOR می‌گفتند.

تنها اجرامی که در آسمان درخشان‌تر از شباهنگ هستند، ماه، زهره، مشتری و گاهی اوقات عطارد و مریخ هستند. ستاره شباهنگ یکی از ستاره‌هایی است که به ادموند هالی برای کشف حرکت خاص در بین ستارگانی که به اصطلاح ثابت نامیده می‌شوند کمک کرد. در سال ۱۷۱۸، هالی اطلاعات معاصر را با داده‌هایی که در المجستی بطلمیوس یافت می‌شود، مقایسه کرد و دریافت ستاره‌های درخشان مانند دبران در صورت فلکی ثور، ژوبین دار در گاوران و شباهنگ در سگ بزرگ، در طول ۱۸۰۰ سال به طور قابل توجهی حرکت کرده اند. شباهنگ از زمان بطلمیوس، ۳۰ آرک دقیقه به طرف جنوب پیش روی کرده است.

شباهنگ اولین ستاره‌ای بود که سرعت آن اندازه گیری شد. در سال ۱۸۶۸، ویلیام هاگینز فرض کرد این ستاره با سرعت ۴۰ کیلومتر برثانیه از خورشید دور می‌شود. این فرضیه نادرست است و شباهنگ با سرعت۷٫۶ کیلومتر برثانیه در حال حرکت به سمت منظومه شمسی است، اما نتیجه گیری او در جهت معرفی مطالعه سرعت شعایی ستاره‌ها قابل توجه است.

اولین ستاره‌ای که در آسمان ظاهر می‌شود

اولین ستاره‌ای که هر شب دیده می‌شود به طور معمول درخشان‌ترین ستاره‌ای است که در بالای افق قرار دارد و در بسیاری اوقات آن جسم درخشان در حقیقت یک سیاره است و ستاره نیست. سیاره زهره یا ونوس با اختلاف درخشان‌ترین شیء در آسمان است (غیر از خورشید یا ماه) و هنگامی که در آسمان است از دست دادن یا ندیدن آن تقریباً غیرممکن است.

ستاره پرنور کنار ماه چیست؟

یک جرم درخشان در نزدیکی ماه می‌تواند یک ستاره یا یک سیاره باشد. با بررسی اینکه آیا آن جرم چشمک می‌زند یا نه می‌توانید این تفاوت را تشخیص دهید؛ اگر جرم درخشان چشمک بزند ستاره است و در غیر این‌صورت یک سیاره است. همچنین مشتری و زهره (گاهی اوقات مریخ و زحل نیز) درخشان‌تر از بسیاری از ستاره‌ها هستند. از این‌رو، می‌توان سیاره‌ها را از روی رنگ آن‌ها نیز تشخیص داد.

عطارد خاکستری یا قهوه‌ای رنگ است، زهره زرد کم رنگ، مریخ صورتی کم رنگ یا قرمز روشن، مشتری نارنجی رنگ و زحل طلایی رنگ است.

ستاره قلب‌الاسد در کنار ماه قرار می‌گیرد

قلب‌الاسد پرنورترین ستاره صورت فلکی اسد است که در قسمت سر شیر قرار گرفته است. فاصله این ستاره تا زمین ۷۰ سال نوری است و قلب‌الاسد یک ستاره پرنور به رنگ آبی متمایل به سفید است.

ستاره پر نور صبح چیست؟

گفتیم درخشان ترین ستاره در آسمان شب چیست. در اصل، عناوین «ستاره‌ی صبحگاهی» و «ستاره‌ی شامگاهی» تنها برای نورانی‌ترین سیاره یعنی سیاره‌ی زهره (ناهید) به کار می‌رفت. سیاره‌ی زهره بسیار درخشان‌تر از ستاره‌های حقیقی آسمان بوده، چشمک نمی‌زند بلکه با نوری ثابت و نقره‌فام نورافشانی می‌کند. رصدگران باستانی که به حرکت ناهید نسبت به ستارگان پس‌زمینه‌اش (هنگام صبح در افق شرقی و هنگام غروب در افق غربی بود) پی برده بودند، خیلی زود متوجه سیار بودن این سیاره شدند.

مریخ، مشتری و زحل «سیارات خارجی» نامیده می‌شوند. هنگامی که یک سیاره‌ی خارجی با خورشید در محل یکسانی از آسمان قرار دارد یعنی در مقارنه است. زمانی که یک سیاره خارجی دقیقا مقابل خورشید در آسمان قرار گرفته- یعنی هنگامی که زمین و یک سیاره‌ی خارجی هرکدام در یک طرف خورشید قرار دارند، ولی هرسه در یک خط هستند- آن سیاره یک ستاره‌ی صبحگاهی نامیده می‌شود. در زمان مقابله، سیاره‌ی مورد نظر هنگام غروب خورشید طلوع کرده و زمانی که خورشید طلوع می‌کند غروب می‌نماید. از آن زمان به بعد، هنگامی که روز تمام می‌شود این سیاره طلوع کرده یا از قبل در آسمان حضور دارد و یک ستاره‌ی شامگاهی نامیده می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• کدام کهکشان‌ها برای "زندگی هوشمند" مناسب هستند؟
• چرا ستاره بزرگ کهکشان رنگ خود را تغییر داد؟

اسم ستاره‌ها در آسمان که درخشان اند

با برخی از این ستاره ها آشنا می شوید.

شباهنگ (شِعرای یمانی)

پرنورترین ستاره آسمان است که بعد از خورشید، ماه، زهره و مشتری به عنوان پنجمین جرم پرنور آسمان به رنگ آبی سفید می‌درخشد. به همراه چند ستاره درخشان دیگر در آسمان زمستان دیده می‌شود. شباهنگ یک ستاره رشته اصلی است و در واقع دوگانه‌ایست که همدمش یک کوتوله سفید بسیار چگال است. این همدم اولین کوتوله سفیدی بود که کشف شد و تا مدت‌ها ویژگی‌های خاص طیف و دمای آن همچون معمایی برای منجمان بود.

پرنوری آن هم به خاطر درخشندگی واقعی آن است و هم به علت فاصله کمی که دارد. در واقع شباهنگ یکی از همسایگان کهکشانی ماست. یک نکته جالب که کمتر گفته شده، این ستاره در حال نزدیک شدن به ماست و تا ۶۰٫۰۰۰ سال دیگه پرنورتر هم می‌شود. ولی بعد از آن شروع به دورشدن و کم‌نور شدن می‌کند، ولی همچنان تا ۲۱۰٫۰۰۰ سال آینده روشن‌ترین ستاره آسمان زمینیان است.

شباهنگ را علاوه بر زمستان، می‌توان در فروردین ماه هم به راحتی مشاهده کرد. کافی است پس از غروب خورشید و تاریکی آسمان بهاری، در قسمت جنوب و جنوب غربی آسمان ایران به دنبالش بگردید. از همه ستارگان پرنورتر است. (البته به شرطی که زهره و مشتری در آسمان نباشند!)

سهیل

مردم ایران زمین خیلی بیش از این‌که سهیل را دیده باشند، نامش را در این ضرب المثل شنیده‌اند. واقعا هم به علت کمتر دیده شدن آن از اکثر مناطق ایران است که چنین مثلی ساخته شده است. سهیل که دومین ستاره پرنور آسمان است درست در زیر شباهنگ در صورت فلکی شاه تخته (حمّال) قرار دارد. و، چون در جنوب آسمان قرار دارد، هرچه به سمت مناطق شمالی ایران جابه‌جا شویم، فاصله آن تا افق جنوبی کمتر و کمتر می‌شود و دیدن آن مشکل‌تر.

سهیل هم مانند شباهنگ از ستارگان زمستانه است و هنگامی که شباهنگ به بالاترین ارتفاع خود از افق می‌رسد می‌توانید آن را در مجاورت افق جنوبی و پایین شباهنگ ببینید. البته به شرط آن‌که آسمانی تمیز و بدون غبار داشته باشید.

سهیل یک غول سفید رنگ بسیار عظیمی است که با جرم ۸ برابر جرم خورشید، قطری حدود ۷۰ برابر قطر خورشید را دارد. درخشندگی فوق العاده زیاد آن را فاصله زیادش از ما کاهش داده است. وگرنه اگر در همسایگی خورشید بود و در فاصله شباهنگ از ما قرار داشت، دیگه شب‌های تاریکی نداشتیم؟!

نسر واقع

پنجمین ستاره پرنور آسمان و دومین ستاره پرنور در نیمکره شمالی آسمان است. رنگ زیبایش آن را در کنار دیگر ستارگان آسمان تابستانی، ممتاز کرده است. نسرواقع به همراه سماک رامح و شباهنگ ستارگان پرنور در همسایگی خورشید هستند. جالب این‌که ستاره شناسان گسترده‌ترین تحقیقات را پس از خورشید برای این ستاره انجام داده‌اند و به عبارتی آن را مهمترین ستاره می‌شناسند.

قلب العقرب

صورت فلکی عقرب از معدود صوری است که شکل آن به اسمش نزدیک است؛ و این ستاره هم دقیقا در قلب این عقرب قرار گرفته است. عقرب را در آسمان تابستان به راحتی می‌توان در سمت جنوب آسمان و بالاسر افق جنوبی مشاهده کرد.

اِبطُ الجوزا

البته نام صحیح آن یَدالجوزا است که شانه‌ی شکارچی را نشان می‌دهد؛ ولی بیشتر به نام ابط الجوزا معروف شده است. ستاره‌ایست که یک گام از قلب العقرب هم فراتر رفته و تا ۱۰۰۰ برابر قطر خورشید بزرگ شده است! این ابرغول قرمز آسمان زمستان‌ها در شانه صورت فلکی جبار (شکارچی) خودنمایی می‌کند. از آن جهت که در نزدیکی ابرغول آبیِ رجل الجبار قرار گرفته، تضاد رنگ این دو ستاره معروف بسیار دیدنی است.

نام ۲۱ ستاره پرنور آسمان

• شباهنگ ـ شِعرای یَمانی (درخشان ترین ستاره در آسمان شب)
• سهیل
• سِماک رامِح
• رِجل قُنطورِس
• نَسرواقع ـ وِگا
• عَیّوق
• رِجل جبار
• شِعرای شامی
• آخرالنهر
• اِبطُ‌الجوزا
• بطن‌القنطورس
• نَسرطائر
• دَبَران
• چلیپایه
• سِماک اَعزل
• قلب‌العقرب
• رأس پیکرپسین
• فَمُ‌الحوت
• رِدِف ـ دِنِب
• حساسه
• قلب‌الاسد

گردآوری: تابناک جوان

منابع: ویکی پدیا / شباهنگ / ستاره شناس / ایسنا / ایمنا / فرادرس / انجمن نجوم نیشابور