چرا در ایران باران نمی بارد؟

هم اکنون پاییز را سپری کرده ایم و در اوایل زمستان قرار داریم اما تاکنون خبری از سرما یا بارش چشمگیر در کشور نبوده است؛ گویا تغییر فصلی رخ نداده است. یکی از سوالات رایج این روزها این است که چرا در ایران باران نمی بارد؟ علت نباریدن باران چیست؟ باران و بارندگی ها مانند رگ های حیات اهمیت دارد. موضوع باران نباریدن در ایران در حالی داغ شده است که در روزهای اخیر تصویر ابرهای بارشی مرز ترکیه با ایران جنجالی شد که این موضوع را در مطلب ماجرای باریدن در مرز ترکیه و نباریدن در ایران! + عکس بررسی کردیم.

کاهش ۱۵ درصدی بارش‌ها در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱

ایرنا نوشت: وضعیت بارش‌ها در کشور از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ماه ۱۴۰۲) تا کنون بسیار نامطلوب بوده و پیش‌بینی از پاییز پر بارش محقق نشد. این شرایط در روز‌های نخست زمستان نیز تداوم داشته و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که زمستان امسال روند میزان بارش‌ها کاهشی خواهد بود.

کاهش بارش‌ها در کشور سبب کاهش حجم آب‌های سطحی خواهد شد و تأمین آب را بیشتر به سمت استفاده از سفره‌های زیرزمینی هدایت خواهد کرد. استفاده از آب‌های زیرزمینی نیز موجب افزایش فرونشست خواهد شد.

چندی پیش فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب گفته بود که سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب از آب تجدیدپذیر کشور به مصرف می‌رسد. تازه‌ترین آمار مرکز اطلاعات و داده‌های آب کشور هم بیانگر آن است که میزان بارش‌های از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر) تا هشتم آبان در حالی به ۴۶.۲ میلیمتر رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۱۵ درصدی یافته است.

میزان بارش‌های همین بازه زمان در سال گذشته ۵۴.۱ میلیمتر بوده است. مجموع بارش‌های امسال کشور در هم‌سنجی با دوره بلندمدت ۵۵ساله که ۷۰.۶ میلیمتر بارش داشته‌ایم ۳۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.

کاهش ۵۳ درصدی بارش‌های تهران

میزان بارش‌ها در تهران درعین‌حال در مقایسه با کل کشور از وضعیت بدتری برخوردار شده و همین امر بر روی مخازن سد‌های تهران به‌خصوص سد‌های شرق تهران اثرگذار باشد. بارش‌های از ابتدای سال آبی جاری تا هشت دی در حالی به ۳۹.۵ میلیمتر رسیده که در دوره بلندمدت این میزان ۸۴ میلیمتر بوده و کاهش ۵۳ درصدی را رقم زده است.

سال گذشته هم میزان بارش‌های تهران ۴۲.۴ میلیمتر بوده که بارش‌های امسال آن ۹ درصد کاهش دارد. سحر تاج‌بخش رئیس سازمان هواشناسی امروز خاطرنشان‌کردن: شرایط اقلیمی کشور مساعد نیست، منابع زیست‌محیطی و تالاب‌های فصلی در حال خشک‌شدن هستند و کمبود بارش هم رخ‌داده است که با ادامه این روند رودخانه‌های دائمی کشور نیز به سمت خشک‌شدن می‌رود.

چرا در ایران باران نمی بارد؟

سوال این است که چرا باران و برف نمی بارد؟ کاهش بارندگی در کشور، این روز‌ها به یکی از بحث برانگیزترین مسائل تبدیل شده و در نتیجه عوامل متعددی از جمله آلودگی هوا، ریزگرد‌ها و پروژه هارپ در مظان اتهام کاهش بارندگی کشور قرار گرفته‌اند.

ایمنا به نقل از احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی نوشت: اگر به پنج دهه گذشته بازگردیم، بارندگی متوسط در کشور حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلی‌متر بوده است، اما در دهه اخیر نزدیک به ۲۰۰ تا ۲۱۰ میلی‌متر می‌رسد و بیانگر این است که ۴۰ تا ۵۰ میلی‌متر طی ۵۰ سال از کاهش متوسط بارندگی‌های کشور کاسته شده است که از شرایط ناخوشایند محسوب می‌شود، زیرا میزان بارندگی متوسط در ایران حدود یک سوم تا یک چهارم دنیا است.

از سوی دیگر شدت تبخیر و تعرق در ایران نسبت به متوسط جهانی بالاتر است، این دو موضوع نشان می‌دهد که همین مقدار کاهش بارش تا چه میزانی منابع آبی کشور را از دسترس خارج می‌کند، همچنین این عوامل و دخالت‌های انسانی و به نوعی سوءاستفاده و مدیریت نه چندان مناسب آب‌های سطحی منجر شده که تعداد قابل توجهی از رودخانه‌ها کم آب شوند، به طوری‌که برخی رودخانه‌های دائمی تبدیل به رود‌های فصلی شدند و بعضی از رودخانه‌های فصلی نیز طول حیات آن‌ها بسیار کوتاه و با خشکی مواجه شدند.

آیا در ایران خشکسالی است؟

ایسنا نوشت: ایران در سال جاری وارد چهارمین سال خشکسالی و کم‌بارشی شد. به‌گونه‌ای که بر اساس داده‌های هواشناسی، از ابتدای سال آبی جاری تنها ۳۶ میلیمتر بارندگی دریافت کرده است که با توجه به بارش‌های ۶۳.۲ میلیمتری بلندمدت ۴۲.۲ درصد کاهش بارندگی دارد.

علت کمبود بارش از زبان رئیس مرکز ملی اقلیم سازمان هواشناسی

غار اصحاب کهف کجاست؟ در برخی شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها دلایلی از جمله تاثیر هارپ، (پروژه تحقیق از یونوسفر با استفاده از ارسال امواج فرکانس بالا به این لایه و بررسی برهمکنش این امواج با لایه یونوسفر زمین) انتقال ابر‌ها و سامانه‌های بارشی به کشور‌های همسایه برای کم‌بارشی ایران منتشر شده است، اما به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور به دلیل گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی، سامانه‌های بارشی مجال تقویت و بارندگی را پیدا نکرده‌اند و این شرایط در تمام نقاط آسیای میانه و خاورمیانه حاکم است همچنین سیستم‌های جوی انرژی بسیار بالایی دارند که انسان توانایی تاثیرگذاری بر آن‌ها را ندارد.

چرا در عربستان میبارد، اما ایران نه؟

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزود: در برخی اخبار به بارندگی‌های مناسبی در عربستان اشاره شده که ایران آن را تجربه نمی‌کند این در حالیست که این کشور در دهه‌های اخیر به‌طور میانگین شش میلیمتر کاهش بارندگی نسبت به بلندمدت داشته است. بر اساس آمار‌ها میانگین بارندگی‌های سالانه این کشور حدود ۶۰ میلیمتر ثبت شده که از بارندگی‌های ایران بسیار کمتر است.

سرعت تغییر اقلیم ایران ۲ برابر جهان!

خراسان نوشت: صدای پای «تغییر اقلیم» در جهان، در کشور ما، بلندتر است و بیشتر به گوش می‌رسد. سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به ابعاد ابرچالش تغییر اقلیم، گفت: «افزایش دمای میانگین کشور در پنج دهه گذشته، بیانگر گرمایش محیط و تغییر اقلیم کشور با سرعت بیش از میانگین جهانی است. روند گرمایش فعلی زمین در ۱۰ هزار سال گذشته بی‌سابقه است و میانگین افزایش دمای کشور ما با سرعتی دوبرابر روند جهانی پیش می‌رود.» حال این که در کشور چه اقداماتی در زمینه تغییر اقلیم و تبعات هولناک آن انجام شده است، باید گفت به نظر می‌رسد ما در زمینه سازگاری با تغییر اقلیم، مقداری کند عمل کرده‌ایم.

دلایل سیاسی باعث تغییر اقلیم؟

غار اصحاب کهف کجاست؟ دکتر محمدتقی زمانیان از اساتید برجسته هواشناسی کشور و عضو سابق کمیته مشترک علمی وابسته به برنامه و تغییر اقلیم جهان در سال ۹۷ به تسنیم گفت: این تغییر اقلیمی یک اصل است و یک مسئله سیاسی محسوب می‌شود که لعاب علمی به آن می‌زنند و واقعیت ندارد؛ اقلیم یک نظام است که به‌طور طبیعی تنظیم می‌شود و مانند بدن انسان عمل می‌کند.

به‌عنوان مثال اگر پاییز یا اوایل زمستان خشکی را داشته باشیم به‌طور قطع این بارش‌ها در زمستان و بهار جبران می‌شود و نمونه بارز آن را شاهد بوده‌ایم بنابراین اقلیم بر اساس سازوکار‌های علمی تنظیم می‌شود، اما برخی عملکرد‌ها همانند از بین بردن جنگل‌ها یا سایر موضوعات دیگر ربطی به تغییر اقلیم ندارد و برنامه‌ای انسان‌ساز بوده است.

مثلاً نمایش آب شدن یخ‌های قطب شمال نیز جای سؤال دارد چرا که در همه دنیا در فصل تابستان، یخ‌ها و برف‌ها آب می‌شوند، اما ما همچنان فیلم آب شدن یخ‌های قطب در تابستان را نشان می‌دهیم و آن را که یک برنامه طبیعی است به تغییر اقلیم ربط می‌دهیم!

بهتر است همه به این امر توجه داشته باشند که در قطب تابستان‌ها مانند روز روشن و زمستان‌ها کاملاً تاریک و شب است؛ بنابراین این فیلم‌ها مربوط به تابستان قطب است.

بیشتر بخوانید: 

• ال نینو چیست؟ پدیده ال نینو در ایران امسال چگونه است؟
• وسعت کدام ناحیه آب و هوایی ایران بیشتر است؟ کدام کمتر؟

تغییر اقلیم به دلایل طبیعی

استاد اردکانی پدر علم هواشناسی ایران به تسنیم می گوید: دو تفکر بزرگ در دنیا وجود دارد که یکی می‌گوید تغییر اقلیم سیاسی است و وجود ندارد و دیگری می‌گوید تغییر اقلیم وجود دارد و در این میان نیز دو دسته بزرگ از دانشمندان با یکدیگر بحث و تبادل نظر دارند و هر کدام بر دلایل خود تأکید می‌کنند. ما نیز باید ببینیم در کدام دسته قرار داریم و باید این دو دیدگاه مهم برای روشن شدن موضوع کنار یکدیگر قرار بگیرند و نظرات هر دو گروه تفهیم شود.

بنده در مورد نظرات تغییر اقلیم به‌صورت کامل با زمانیان هم‌عقیده نیستم؛ به‌عنوان مثال در گذشته بارش برف‌های بسیار زیادی در کشور داشتیم، اما در حال حاضر این بارش‌ها به کجا رفته است، آیا این تغییر اقلیم نیست؟

به‌عنوان نمونه برخی افراد معتقدند که در گذشته فضای جغرافیایی کلان‌شهر‌ها به‌صورت باغ بوده و در حال حاضر این‌گونه نیست و زمین خشک شده که این می‌تواند ناشی از تغییرات اقلیمی باشد که این نظرات نیز باید به‌صورت کامل مورد توجه و بررسی قرار گیرد.

تغییر اقلیم به دلایل انسانی

بسیاری از این تغییرات اقلیمی بشرساز و ناشی از عملکرد انسان است یعنی قهر الهی نیست و قهر بشری محسوب می‌شود؛ این تخریب‌های انسان‌ساز و از بین بردن مراتع و تالاب‌ها می‌تواند تغییر اقلیم ایجاد کند البته نظر قطعی بنده این است که شاید در یک برهه از زمان بارش‌ها کاسته شود، اما در برهه‌ای دیگر از زمان و حتی در بلند‌مدت جبران خواهد شد.

ایران آسیب‌پذیرترین کشور خاورمیانه در برابر گرمایش زمین

کردپرس نوشت: مجله علمی لنست در جدیدترین گزارش پژوهشی خود از خطرات گرمایش زمین و کشور‌های آسیب پذیر در این زمینه گفته است. براساس گزارش این مجله؛ خاورمیانه از آسیب پذیرترین نقاط جهان در برابر افزایش تغییرات اقلیمی است و همچنین شمار مرگ و میر انسانی ناشی از ادامه گرمایش زمین در خاورمیانه و شاخ آفریقا، بین ۱۰ تا ۶۰ برابر افزایش می‌یابد و در این میان کشور ایران آسیب پذیرترین کشور منطقه از این نظر است.

این پژوهش نشان داده که خاورمیانه از آسیب پذیرترین نقاط جهان در بربر افزایش گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی بوده و ایران هم در میان این کشور‌ها بدترین چشم انداز را دارد. در حال حاضر ایران از این لحاظ بعد از مصر، مقام دوم خاورمیانه و شاخص آفریقا را دارد.

طبق این گزارش علمی مهم‌ترین عامل گرمایش زمین، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای است. آمار‌های بین المللی از جمله بانک جهانی، آژانس بین المللی انرژی و پروژه جهانی کربن نشان می‌دهد که ایران بیشترین انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در خاورمیانه را دارد و در سطح جهانی هم در مقام هفتم قرار گرفته است.

آمار‌های پروژه جهانی کربین نشان می‌دهد ایران سالانه ۷۵۰ میلیون تن انتشار دی اکسید کربن حاصل از سوخت‌های فسیلی دارد که حتی از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای آلمان با اقتصاد ۱۲ برابر بزرگ‌تر از ایران هم، بیشتر است.

همچنین این آمار‌ها نشان از افزایش چشمگیر تولید گاز‌های گلخانه‌ای در ایران می‌دهد به طوری که از ابتدای دهه گذشته تا سال ۲۰۲۱ تولید گاز‌های گلخانه‌ای ایران ۳۱ درصد رشد داشته است. انتشار افسارگسیخته گاز‌های گلخانه‌ای ایران در سال‌های گذشته باعث آلدگی شدید هوا شده تا جایی که بسیاری از شهر‌های بزرگ کشور در سال گذشته تنها چند روز هوای سالم را تجربه کرده اند.

همه اینها دلایلی است که در پاسخ سوال چرا در ایران باران نمی بارد؟ می توان شرح داد.

گردآوری: تابناک جوان