پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند؟ + کتاب‌هایشان به ترتیب

پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند؟ در هدیه ششم و هدیه پنجم و کتاب درسی های دینی در اینباره خوانده ایم. پیامبران اولوالعزم و کتابهایشان را در ادامه معرفی خواهیم کرد. پنج کتاب آسمانی پیامبران اولوالعزم برای هدایت مردم آمده است. دین پیامبران اولوالعزم و رسالت تمامی پیامبران دعوت به سوی ایمان به خدای یگانه و روش زندگی صحیح در دنیا و حقایقی از آخرت بوده است. پیامبران الهی در تکمیل پیامبران پیشین خود آمده اند که آخرینشان حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) است.

اولوالعزم یعنی چه؟

اسلام کوئست نوشت: واژۀ «اولو العزم» در آیۀ ۳۵ سورۀ احقاف آمده است. عزم به معنای حکم و شریعت است، و اولو العزم یعنی پیامبرانی که دارای شریعت و دین مستقل و جدیدی بودند. در روایات برای پیامبران اولو العزم شرایطی ذکر شده است:

• داشتن دعوت جهان‌شمول.
• داشتن شریعت و دین.
• داشتن کتاب الهی.

به طور خاص، فقط ۵ نفر از پیامبران الهی دارای چنین خصیصه‌هایی بوده‌اند؛ یعنی هم دعوت همگانی، هم شریعت و هم کتاب الهی داشتند.

پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند و چرا؟

آن پنج نفر، حضرت نوح (علیه السلام)، ابراهیم (علیه السلام)، موسی (علیه السلام)، عیسی (علیه السلام) و پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) هستند. در روایات از کتاب حضرت نوح (علیه السلام) و حضرت ابراهیم (علیه السلام) به نام صحف یاد شده، و تورات کتاب حضرت موسی (علیه السلام)، انجیل کتاب حضرت عیسی (علیه السلام) و قرآن کتاب پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) است.

اولوالعزم در قرآن کریم

کلمۀ «اولو العزم» یک‌بار در قرآن آمده است. خداوند می‌فرماید: «فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُل...»؛ مانند رسولان اولو العزم صبر کن و... ".

عزم به معناى ارادۀ محکم و استوار است. راغب در مفردات می‌گوید: عزم به معناى تصمیم گرفتن بر انجام کارى است. در لغت‌نامه لسان العرب آمده است: رسولان اولو العزم کسانی هستند که تصمیم بر انجام امر خدا که بر آن متعهد َشده‌اند گرفته‌اند.

در قرآن مجید، عزم گاهى به معنای صبر به کار رفته، و گاه به معناى وفاى به عهد. در کتاب‌های تفسیری آمده است: با توجه به این‌که پیامبران صاحب شریعت جدید و آیین تازه با مشکلات و گرفتاری‌هاى بیشترى روبرو بودند، و براى مقابله با آن، عزم و ارادۀ محکم‏‌ترى لازم داشتند، به این دسته از پیامبران، اولوالعزم اطلاق شده است و اگر بعضى، عزم و عزیمت را به معناى حکم و شریعت تفسیر کرده‏‌اند، به همین مناسبت است، و گرنه عزم در لغت به معناى شریعت نیامده است.

اولو العزم بودن پیامبر، نشانۀ صاحب شریعت بودن آن پیامبر است. به عبارت دیگر، آن پیامبر، دارای دینی خاص است که پیامبران هم‌زمان او، یا بعد از او باید دین او را ترویج دهند، تا زمانی که پیامبری با آیین جدید و شریعت تازه ظهور کند.

پیامبرانی که دین و شریعت خاصی داشته اند

خداوند هم در قرآن کریم به تشریع دین و ابلاغ آن توسط پیامبران اشاره می‌کند و نام چهار پیامبر - غیر از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) که آخرین دین الهی توسط وی آورده شد، و در این آیه مورد خطاب است - را که دارای دین و شریعتی خاص بودند، می‌آورد: "برایتان از دین همان را تشریع کرد که نوح (علیه السلام) را بدان توصیه فرمود، و آنچه ما به تو وحی کردیم و به ابراهیم (علیه السلام) و موسی (علیه السلام) و عیسی (علیه السلام) توصیه نمودیم این بود که دین را بپا دارید و در آن تفرقه نیندازید".

پیامبران اولوالعزم در روایات

اگر چه بعضی از مفسّران - عموماً غیر شیعه - قرون اولیّۀ اسلام، پیامبران اولو العزم را کسانی دانستند که مأمور به جهاد بودند و یا مکاشفات‌شان را اظهار کرده‌اند، و در تعیین مصداق هم از نوح (علیه السلام)، ابراهیم (علیه السلام)، اسحاق (علیه السلام)، یعقوب (علیه السلام)، یوسف (علیه السلام)، ایّوب (علیه السلام)، یا ابراهیم (علیه السلام)، نوح (علیه السلام)، هود (علیه السلام) و محمد (صلی الله علیه و آله) نام برده‌اند، ولی روایات ائمه (علیهم السلام)، هم به وجه تسمیۀ اولو العزم صراحت دارد و هم به بیان صفات اولو العزم و تعیین مصداق.

صفات اولو العزم در روایات این چنین بیان شده است:

دارای دعوت همگانی و جهان‌شمول برای انس و جنّ بوده‌اند. شریعت و دین مستقل و تازه‌ای داشتند. کتاب آسمانی داشتند. در این سه مورد، به سه خصوصیت بارز این پیامبران اشاره شده است؛ یعنی دعوت جهان‌شمول، دین و کتاب الهی. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) شرط دوم و سوم کنار هم آمده است.

بیشتر بخوانید: 

• پیامبر بعد از حضرت یوسف (علیه السلام) که بود؟
• چهارده معصوم چه کسانی هستند؟

شروط اولوالعزم بودن

امام رضا (علیه السلام) در جواب کسی که از ایشان می‌پرسد این پیامبران چگونه اولو العزم شدند؟ می‌­فرماید: «چون که برانگیخته شدند (نوح (علیه السلام) و ابراهیم (علیه السلام) و ...) به کتاب و شریعتی خاص". پس داشتن کتاب یکی از شرایط پیامبران اولوالعزم است. امّا دو شرط مهم دیگر نیز در این‌جا وجود دارد که یکی داشتن دعوت جهان‌شمول برای همۀ انسان‌ها و جنّیان، و دیگری داشتن شریعتی مستقل و تازه است.

باید توجه داشت معنای شریعت مستقل این نیست که با شریعت پیامبران قبل کاملا متفاوت باشد و با آن سازگاری نداشته باشد، بلکه معنایش این است که بنابر مقتضیات زمان، شریعت‌ها هم متفاوت می‌­شد که این امری طبیعی است.

چرا بعضی از انبیا با این‌که کتاب داشتند، ولی اولوالعزم نبودند؟

حضرت داوود (علیه السلام) اگر چه دارای کتاب آسمانی است، ولی کتاب او، کتاب احکام و شریعت مستقل و تازه نبود، چنان‌که حضرت آدم (علیه السلام)، شیث (علیه السلام) و ادریس (علیه السلام) هم دارای کتاب بودند، ولی اولو العزم نبودند. در روایات، به صراحت اسامی پیامبران اولو العزم بیان شده است. از امام علی بن الحسین (علیه السلام) نقل شده است: اولو العزم پنج نفرند: حضرت نوح (علیه السلام)، ابراهیم (علیه السلام)، موسی (علیه السلام)، عیسی (علیه السلام) و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله). همچنین این معنا از امام صادق (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) نیز رسیده است.

کتاب پیامبران اولوالعزم به ترتیب

در روایات، از کتب نوح و ابراهیم (علیه السلام) به نام «صحف» یاد شده است، اگر چه در قرآن از کتاب موسی (علیه السلام) نیز به نام صحف نام برده شده است، ولی به مجموع آن صحیفه‌­ها تورات می‌گویند. کتاب حضرت عیسی (علیه السلام) انجیل و کتاب حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) هم قرآن است.

پیامبران اولوالعزم به ترتیب

در ادامه خلاصه ای از معرفی پیامبران اولوالعزم و نام های ایشان را به ترتیب آورده ایم.

حضرت نوح (علیه السلام)

حضرت نوح علیه السلام اولین پیامبر اولواالعزم است و مطابق با آیات قرآن کریم، خداوند او را با کتاب و شریعت فرستاد. نام حضرت نوح، ۴۳ بار در قرآن آمده و یک سوره به نام او اختصاص یافته است. آن حضرت ۹۵۰ سال مشغول دعوت قوم خود به توحید و ترک بت پرستی بود، اما قومش به او ایمان نیاوردند؛ تا آن که مأمور به ساختن کشتی شد و پس از اتمام، امر خداى تعالى مبنى بر نزول عذاب و طوفان سهمگین صادر گردید و به جز افرادى که همراه او سوار بر کشتی بودند، همگی هلاک شدند.
حضرت نوح (علیه السلام) به خاطر عمر طولانی به عنوان شیخ‌الانبیاء شناخته می‌شوند. حضرت نوح (علیه السلام) را ابو البشر ثانی نیز نامیده‌اند.

حضرت ابراهیم (علیه السلام)

حضرت ابراهیم علیه‌السلام دومین پیامبر اولوالعزم است که در زمان پادشاهی نمرود به نبوت مبعوث شد و قوم بت پرست خود را به دین توحید دعوت نمود. حضرت اسماعیل (علیه السلام) و حضرت اسحاق (علیه السلام) فرزندان حضرت ابراهیم (علیه السلام) می‌باشند که به واسطه آن دو، نسب بسیاری از انبیاء الهی از جمله حضرت موسی (علیه السلام)، حضرت عیسی (علیه السلام) و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) به آن حضرت باز می‌گردد. به فرموده قرآن کریم، ایشان به کمک فرزندش اسماعیل (علیه السلام)، کعبه را بنا نمود و به فرمان خدا مردم را به مناسک حج دعوت کرد.

حضرت موسی (علیه السلام)

حضرت موسى علیه السلام سومین پیامبر قوم بنی اسرائیل است که چند نسل پس از حضرت یعقوب علیه السلام نیای بزرگ بنى اسرائیل به هدایت و رهبری آن‌ها مبعوث شد. او پیامبری صاحب شریعت بود و کتاب آسمانی او «تورات» نام دارد. پیشگویان به فرعون گفته بودند امسال کودکی متولد می شود که حکومت فرعون را متزلزل خواهد کرد. از این رو فرعون تمام پسر بچه ها را در بدو تولد از بین میبرد. مادر حضرت موسی (علیه السلام) از بیم این اتفاق که ناراحت بود بر او الهام شد که کودک را در سبدی گذاشته و بر آب بگذارد. همسر فرعون کودک را میبیند و مهرش بر دل او می افتد از فرعون میخواهد این کودک را نکشد تا خودشان بزرگش کنند... اینگونه بود که خدای مهربان موسی (علیه السلام) را در کودکی حفظ کرد.

حضرت عیسی

حضرت عیسی مسیح علیه السلام از پیامبران اولوالعزم است. خداوند او را از مادرش مریم (سلام الله علیها)، بدون آن‌که شوهری داشته باشد، به دنیا آورد؛ چون این اتفاق برای مردم رخدادی عجیب بوده و برایشان قابل تصور نبود، به مریم تهمت زدند. خداوند حضرت عیسی را در همان زمان نوزادی به سخن گفتن واداشت تا با این اعجاز، مادرش را از هر خطا تبرئه کند.

او در همان گهواره خود را به عنوان پیامبر خدا معرفی کرد، اما سال‌ها گذشت تا خداوند به حضرتشان دستور داد تا عملاً نقش پیامبری را اجرا کرده و به هدایت بنی‌اسرائیل بپردازد. خداوند به او تورات را آموخت و انجیل را به او وحی کرد و معجزه‌های مختلفی؛ مانند زنده کردن مردگان را به او عطا کرد تا با آن، پیامبری خود را اثبات کند. با این‌حال، عده کمی به او ایمان آوردند. در صدر این افراد، حواریون بودند که همواره در کنارش بوده و از دانش او استفاده می‌کردند.

سرانجام، دشمنان مسیح (علیه السلام) تصمیم گرفتند تا او را بکشند. با خیانت یکی از پیروان عیسی (علیه السلام)، جایگاهشان شناسایی شده، دشمنان وارد آنجا شدند. باور اسلام این است که  تنها توانستند کسی که شبیه عیسی بود را دستگیر کرده و به صلیب بکشند؛ و بدین گونه خداوند حضرتشان را نجات داده و سپس او را به نزد خود بالا برد.

حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله)

حضرت محمد بن عبدالله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از نسل حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) و حضرت اسماعیل (علیه السلام)، آخرین پیامبر الهی، در شهر مکه به دنیا آمد و در سنین کودکی والدین خود را از دست داد و تحت کفالت پدر بزرگ و عموی خویش قرار گرفت و در جوانی به محمد امین (صلی الله علیه و آله) شهرت یافت. نبی مکرم اسلام (علیه السلام) در سن ۴۰ سالگی به پیامبری برگزیده شدند و بعد از ۲۳ سال تلاش در راه اعتلای کلمه توحید و تبلیغ اسلام، پس از انتصاب علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) به جانشینی خویش، در سن ۶۳ سالگی به دیار باقی شتافتند.

دین او جهانی است و همه انسان‌ها و در همه زمان‌ها را مورد خطاب قرار داده است. قرآن کریم کتابی است که به آخرین پیامبر الهی وحی شد و او مامور به تبلیغ و تبیین آن برای مردم گردید.

گردآوری: تابناک جوان