وتو كردن يعني چه و حق وتو چیست؟
تحقیق در مورد حق وتو چیست؟ در افزایش اطلاعات عمومی سیاسی به شما کمک می کند. اصلا وتو كردن يعني چه؟ و در کدام سازمان بیشتر از جاهای دیگر معروف است؟ در ادامه علاوه بر پاسخ این سوالات به اطلاعات دیگری که مورد نیاز کاربران است پرداخته ایم.
حق وتو به زبان ساده
وتو یعنی مخالفت کردن، وقتی از حق وتو می‌گوییم منظور یک حق سیاسی برای مخالفت است. مشهورترین چیزی که درباره حق وتو به ذهن‌ها می‌آید وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد است که این حق را ۵ کشور دارند اما وتو مخصوص این سازمان نیست. برای مثال در آمریکا هم قانون وتو به طریقه دیگری در اداره کشورشان وجود دارد.
وتوی رئیس جمهور در حقوق ایالات متحده آمریکا
در مقاله «وتوی رئیس جمهور در حقوق ایالات متحده آمریکا» که جواد تقی زاده و سایر نویسندگان نوشته اند آمده است: قانون اساسی آمریکا وظیفه امضای طرح‌های مصوب کنگره را به رئیس جمهور واگذار کرده است. رئیس جمهور می‌تواند ظرف مهلت ده روز طرح مصوب کنگره را امضا نماید که در نتیجه آن، مصوبه به قانون تبدیل می‌شود.
اگر رئیس جمهور ظرف این مدت مصوبه را به هر دلیل رد کند و به مجلس منشآ برگرداند به این اقدام رئیس جمهوری وتوی عادی می‌گویند. مجلسین می‌توانند پس از بررسی مجدد با دو سوم آرای اعضا بر مصوبه قبلی خود اصرار کنند که در این صورت وتوی رئیس جمهور بی‌اثر شده و مصوبه کنگره بدون نیاز به امضای رئیس جمهور، قانون می‌شود.
اگر مهلت ده روزه رئیس جمهور بگذرد و رئیس جمهور امضا یا وتوی خویش را اعلام نکند و حال آنکه کنگره در اجلاسیه است، مصوبه به قانون تبدیل می‌شود، ولی اگر کنگره در اجلاسیه نباشد، مصوبه به قانون تبدیل نمی‌شود که به آن وتوی جیبی می‌گویند؛ لذا وتوی جیبی در زمان تعطیلی‌های بین اجلاسیه‌ای و نهایی کنگره امکان‌پذیر است، ولی در زمان تعطیلی‌های درون اجلاسیه‌ای کنگره امکان-پذیر نیست و مغایر قانون اساسی است. دیوان عالی به صراحت وتوی جزیی مصوبات کنگره را مغایر قانون اساسی اعلام کرده است.
تعریف دقیق حق وتو چیست؟
همشهری آنلاین نوشت: واژه "وتو" از نظر لغوی به معنای خودداری از تصویب امری می‌باشد. این واژه از ریشه لاتین به معنی "من مخالفت می‌کنم" گرفته شده و در عرصه سیاست اعم از داخلی و خارجی از کاربرد زیادی برخوردار شده است. از آنجا که وتو کنندگان اعم از داخلی یا بین المللی بر مبنای مقررات مصوب از این اختیار برخوردار شده اند معمولاً از آن به عنوان "حق وتو" یاد می‌شود.
وتو كردن يعني چه؟ اگرچه استفاده از حق وتو در بسیاری از نظام‌های سیاسی جهان برای برخی مقامات و نهاد‌ها در نظر گرفته شده است، اما معروفترین عرصه کاربرد اختیار وتو نظام تصمیم گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد است؛ به طوری که برای بسیاری از مردم جهان واژه وتو بلافاصله اقدام یک یا چند عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد را در خودداری از تصویب یک قطعنامه به ذهن متبادر می‌کند.
حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل
حق وتو چیست؟ به رغم کاربرد گسترده وتو توسط اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد جالب است که بدانیم در منشور ملل متحد هرگز از واژه"وتو" استفاده نشده است. اختیار یا به نوعی حق وتوی اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد از مفهوم مخالف ماده ۲۷ منشور ناشی شده که تأکید دارد قطعنامه‌های شورای امنیت با ۹ رأی موافق از مجموع ۱۵ رأی کشور‌های عضو با این شرط که هر پنج عضو دایم موافق باشند به تصویب می‌رسد. بنابر این عدم موافقت هر کدام از اعضای دایم با یک قطعنامه به مثابه وتوی آن از سوی آن عضو است.
در این خصوص در ماده ۲۷ منشور ملل متحد آمده است"هر عضو شورای امنیت یک رای دارد. تصمیمات شورای امنیت در مورد موضوعات رویه‌ای باید با رای مثبت ۹ عضو به تصویب رسد. تصمیمات در باره سایر موضوعات با رای مثبت ۹ عضو شامل آراء موافق تمام اعضای دائم به تصویب خواهد رسید به این شرط که در مورد تصمیماتی که به موجب مندرجات فصل ششم و بند سوم از ماده ۵۲ اتخاذ می‌شود طرف دعوی از دادن رای خودداری نماید. "
چه کشور‌هایی دارای حق وتو هستند؟
کشور‌هایی که حق وتو دارند عبارت‌اند از: ایالات متحده آمریکا، روسیه، فرانسه، انگلستان و چین. بر اساس منشور اساس سازمان ملل متحد، شورای امنیت دارای ۱۰ عضو غیر دائم و پنج عضو دائم است. اعضای دائم شورا دارای حق «وتو» هستند. از ابتدای تأسیس سازمان تا کنون، نسبت به این حق، نظریات متفاوتی اظهار شده و بیشتر این نظریات، مخالف این حق بوده‌اند. اکنون، که این مخالفت‌ها شدت یافته، برخی از کشورها مدعی استحقاق برخورداری از حق وتو هستند.
چرا فقط ۵ کشور حق وتو در شورای امنیت دارند؟
حالا که دانستیم وتو یعنی چه و حق وتو چیست، بهتر است درباره جزییات آن بیشتر بدانیم. سازمان ملل متحد در پایان جنگ جهانی دوم توسط قدرت‌های فاتح جنگ شکل گرفت. در کنار حق ویژهای که قدرت‌های پیروز برای خود کسب کردند، عضویت دائم در شورای امنیت و برخورداری از حق وتو به پنج قدرت برتر آن زمان یعنی امریکا، فرانسه، انگلستان، شوروی (امروزه روسیه) و چین رسید.
چرا آلمان حق وتو ندارد؟
همانطور که گفتیم این ۵ کشور سال‌ها پیش انتخاب شده اند و تاکنون تغییری در ترکیب آن‌ها ایجاد نشده است. کشور‌هایی همچون هند، برزیل، آلمان و ژاپن که خود را محق عضویت دائم در شورای امنیت می‌دانند معتقدند که ترکیب کنونی شورای امنیت بیانگر وضعیت جهان در سال ۱۹۴۶ و نه حالا.
به گزارش مهر به نقل از تاس، دیپلمات‌های آلمانی تلاش خود را برای وارد کردن این کشور به میان اعضای دائم شورای امنیت تشدید کرده‌اند. این خبر را گروهی از دیپلمات‌های ارشد آلمانی به روزنامه روسی «ایزوستیا» اعلام کرده‌اند و در این ارتباط گفتند: عضویت برلین به عنوان عضو دائم شورای امنیت و ورودش به میان ۵ عضو دائم، فرصتی ارزشمند است تا آلمان مشارکت فعال‌تری در امور سازمان ملل متحد از جمله در مسائل مالی داشته باشد.
همچنین مقام آلمانی دیگری در این ارتباط اعلام کرده که از نظر برلین شورای امنیت به شکل فعلی در برگیرنده نظم کنونی جهان نیست و این شورا بیانگر نظرات و مواضع کشور‌های واقع در مناطق جنوب آفریقا، آمریکای لاتین و کشور‌های درحال توسعه در آسیا و قاره‌هایی مانند آفریقا نیست.
در این گزارش به نقل از دیپلمات‌های ارشد آلمان گفته شده که تغییرات در شورای امنیت سازمان ملل بخشی اساسی در اصلاحات جامع این سازمان است و برلین اصلاح این نهاد را با آلمان مهمتر می‌داند و به سازمان ملل متحد هم از لحاظ مالی و هم تصمیم گیری کمک بسیار مؤثری خواهد کرد.
در عین حال گفته شده که تا کنون تنها انگلیس از پیشنهاد آلمان برای افزایش اعضای شورای امنیت از ۵ عضو به ۶ عضو با حضور برلین موافقت کرده و روسیه از دیگر اعضای دائم شورای امنیت با گسترش اعضای دارای حق وتو در این شورا به نفع کشور‌های غربی به شدت مخالف است.
بیشتر بخوانید:
چرا ایران حق وتو ندارد؟
در پاسخ این سوال باید گفت ایران عضو این شورا نیست. جالب است بدانید ایران در طول عمر ۷۳ ساله شورای امنیت سازمان ملل متحد، فقط یک‌بار برای مدت دو سال (۱۹۵۵-۱۹۵۶ میلادی) (سال ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ هجری شمسی) به عضویت شورای امنیت انتخاب شد و به گفته سیدناصری به مهر، پس از آن دیگر این اتفاق رخ نداد.
مزایا و معایب حق وتو
منتقدین و موافقین حق وتو در شورای امنیت نظراتی در اینباره دارند.
مزایای حق وتو چیست؟
به گزارش میزان، این حق انحصاری برای اجتناب از تضاد منافع قدرت‌های بزرگ و برای اینکه قدرت‌های بزرگ در چهارچوب سازمانی به نام سازمان ملل و شورای امنیت اقدام کنند و پاسخگو اقدامات خود نیز باشند، در اختیار آن‌ها قرار گرفته است.
به تعبیری این حق در جهت حفظ اعتبار و یکپارچگی سازمان ملل اتخاذ شده است. این کشورها با این حق ویژه می‌توانند تاثیر به سزایی در تصمیمات شورای امنیت داشته باشند. این اقدام نیز در درجه اول در حفظ این کشورها در ساختار سازمان ملل و در درجه دوم برای جلوگیری از تشتت آراء که ویژگی جامعه ملل بوده اتخاذ شده است.
موافقان چه می‌گویند؟
واگذاری حق وتو در واقع مشوق و پاداشی برای قدرت‌های بزرگ بود که ضمن تشکر از آن‌ها برای فرونشاندن آتش جنگ جهانی دوم، این سازمان بین‌المللی جدید را حفظ کرده تا به سرنوشت جامعه ملل دچار نشود و نیز یک عامل متوازن‌کننده بین صاحبان قدرت است که مانع دخالت هرکدام از آن‌ها در حوزه نفوذ دیگری می‌گردد.
از دلایل دیگر اینکه اگر حق وتو وجود نداشت، امکان داشت که برخی از قدرت‌ها همانطور که در جامعه ملل اتفاق افتاد، سازمان ملل را ترک کنند. دلیل دیگر اینکه حق وتو عامل متوازن‌کننده‌ای در برابر مجمع عمومی است. دلیل دیگر اینکه حق وتو یک امتیاز قانونی است که در سال ۱۹۴۵ کلیه کشور‌های موسس و پس از آن، اعضاء جدید سازمان با تصویب منشور ملل متحد برای پنج عضو دائم شورای امنیت پذیرفته‌اند.
معایب حق وتو چیست؟
بسیاری‌ها اعتقاد دارند با نگاهی به گذشته و عملکرد این شورا در شش دهه اخیر، مشخص می‌شود که این شورا علی الظاهر در کاهش جنگها و نزاع میان کشور‌های کوچک و متوسطی که نفعی برای ابرقدرت‌ها نداشته نقش مهمی را ایفا کرده، اما نتوانسته در مقابل منازعاتی که ابرقدرت‌ها در آن ذینفع بوده اند نقش موثری ایفا کند و حتی بعضا به روشن کردن آتش جنگ یاری رسانده است.
اما برخی معتقدند که شورای امنیت به جای اینکه مانعی در مقابل شروع جنگها و خاتمه دهنده بر آن باشد (یعنی حفظ صلح و امنیت بین المللی)، به سازوکاری برای مدیریت منازعات و مخاصمات بین المللی به نفع اهداف کشور‌های عضو این شورا بدل شده است؛ لذا نگاهی به جنگهایی که در دوران بعد از تاسیس این سازمان رخ داده، نشان از حضور مستقیم یا غیر مستقیم حداقل یکی از کشور‌های صاحب وتو در اکثر این جنگها دارد: جنگ ۸ ساله عراق با ایران، جنگ ویتنام؛ جنگ کره، حمله شوروی به افغانستان، حمله آمریکا به افغانستان، دو بار حمله آمریکا به عراق، حمله اسراییل به لبنان و سوریه و.
در واقع اگر از منظر تاریخ روابط بین الملل به سازمان ملل نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم که در مقابل این سازمان نه تنها نتوانسته جلوی زورگویی قدرت‌های بزرگ و تمایل آن‌ها برای جنگ افروزی را بگیرد، بلکه گاهی اوقات و اتفاقا اکثر اوقات به ابزاری برای قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. طبیعی است که دراین صورت این سازمان نتواند وظیفه تامین امنیت در عرصه بین المللی را به صورت کامل و تمام به انجام رساند.
مخالفین وتو در شورای امنیت چه می‌گویند؟
مخالفین حق وتو بر اصل تساوی کشورها در مجامع بین‌المللی تأکید می‌کنند و آن‌را موجب تضییع حقوق جامعه جهانی می‌دانند. بند ۱ ماده ۲ منشور ملل متحد به صراحت بیان می‌دارد که سازمان ملل بر مبنای اصل تساوی حاکمیت کلیه اعضای آن قرار دارد.
همچنین با پذیرفتن حق وتو، هرگونه اقدام از طریق شورای امنیت علیه اعضای دایم غیر ممکن می‌شود. چنانچه یکی از اعضای دایم شورا نقض صلح و یا اقدام تجاوزکارانه کند، کشور مزبور می‌تواند با استفاده از حق وتو مانع از هرگونه تصمیم‌گیری شورا علیه آن کشور شود. مانند مسأله تجاوز شوروی سابق به افغانستان که محکومیت تجاوز شوروی در شورای امنیت با وتوی این کشور مواجه گردید.
گردآوری: تابناک جوان