پاریس کوچولو لقب کدام شهر ایران است؟ + علت

آیا تاکنون درباره پاریس کوچولوی ایران چیزی شنیده اید؟ پاریس کوچولو لقب کدام شهر ایران است؟ دلیل انتخاب لقب شهرها بر اساس تاریخچه یا ویژگی های آن تعیین می شود. شهرهای ایران هم مانند بسیاری از شهرها علاوه بر نام خود لقب خاصی دارند. در این مطلب با پاریس کوچولو ایران و علت نامگذاری آن آشنا می شوید.

پاریس کوچولو لقب کدام شهر ایران است؟

شهر‌های بجنورد و بروجرد لقب پاریس کوچولوی ایران را به خود اختصاص داده‌اند و به این نام معروف شده اند.

شهر بروجرد پاریس کوچولو کجاست؟

بُروجِرد، مرکز شهرستان بروجرد در استان لرستان و سی‌و‌نهمین شهر پرجمعیت ایران است. این شهر، در شمال دشت حاصلخیز سیلاخور قرار گرفته است و قله‌های مرتفع گرّین از مجموعه رشته‌کوه‌های زاگرس، شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی آن را دربر گرفته‌اند. بروجرد از گذشته‌های دور، دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است و امروزه نیز قرارگیری این شهر بر سر شاهراه تهران - جنوب یکی از عوامل رونق اقتصادی آن به‌شمار می‌رود. بروجرد در اواخر دوره ساسانیان یکی از شهر‌های ناحیه پهله از سرزمین ماد بود.

پاریس کوچولو بجنورد کجاست؟

شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی با ۳۶ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران در جنوب رشته‌کوه کپه‌داغ و شرق رشته‌کوه آلاداغ و شمال رشته‌کوه البرز واقع شده است. ارتفاع بجنورد از سطح دریا ۱۰۷۰ متر و فاصله آن تا تهران ۸۲۱ کیلومتر می‌باشد.

بجنورد از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهر‌های شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است.

بیشتر بخوانید: 

• لقب کشورها / آفتاب تابان لقب کدام کشور است؟
• با لقب‌ شهرهای مختلف ایران آشنا شوید
• شهری در اروپا با مردمی باهوش، که خود را ایرانی می دانند

چرا به بجنورد پاریس کوچولو می گویند؟

دانستیم که پاریس کوچولو لقب این شهر ایران است و حالا می خواهیم علت های این لقب را بدانیم.

به گزارش نسیم امروز، دکتر حسن ستایش در یکی دیگر از مقالات خود به نام بجنورد و لقب پاریس کوچولوی آن اشاره کرده است.

در این مقاله آمده است:

معمولاً برخی از شهر‌ها مانند اشخاص به دلیل برخورداری از یک یا چند ویژگی ممتاز و منحصر به فرد القاب خاصی را به خود اختصاص می‌دهند و مردم نیز اغلب آن‌ها را با همان صفات و ویژگی‌ها می‌شناسند؛ مانند: نیشابور دمشق کوچک، رامسر عروس شهر‌های ایران، مشهد پایتخت معنوی ایران، شهر کُرد بام ایران، لواسان سویس ایران، سبزوار دیار سربداران، اصفهان نصف جهان و ...

بجنورد مرکز استان خراسان شمالی هم علیرغم اینکه امروزه به گنجینه فرهنگ‌ها و رنگین کمان اقوام شهرت دارد، از گذشته‌های دور «به پاریس کوچولو» معروف بوده است. اگرچه اکنون شهر‌های آبادان و ارومیه و شاهین شهر و بروجرد هم ملقب به پاریس کوچولو هستند، ولی هر یک به دلیلی متفاوت این لقب را با خود حمل می‌کنند.

چرا به بروجرد پاریس کوچولو می گویند؟ مثلاً به بروجرد یکی از شهر‌های استان لرستان، به این دلیل پاریس کوچولو گفته اند که اطراف آن از نظر توپوگرافی شباهت زیادی به پاریس دارد. به طوری که اگر از بام بروجرد به سمت غرب بنگرید، دهکده‌هایی را مشاهده می‌کنید که شما را به یاد چشم انداز‌های اروپا می‌اندازد. البته این شهر با القاب دیگر مانند دارالسرور و شهر فرزانگان نیز شناخته شده است.

الگوبرداری از پاریس

اما وجه لقب گذاری بجنورد به عنوان پاریس کوچولو از نوعی دیگر است. بر اساس اسناد و تصاویر موجود که در اختیار خاندان شادلو است، این لقب برای شهر بجنورد به دنبال سفر یارمحمدخان شادلو (سردار مفخم) به فرنگستان و بازدید وی از کشور‌های اروپایی به ویژه پاریس مطرح گردید که از آن شهر برای ساخت دارالحکومه خود الگوبرداری نمود.

وی با به کارگیری مهندسین و معماران فرانسوی در طراحی و ساخت این عمارت و خیابان کشی‌های محوطه، ایجاد باغات و نهر‌ها در اطراف آن و تعبیه تجهیزات و امکانات تفریحی و رفاهی در جای جای مجموعه، از سبک معماری بنا‌های مدرن و مظاهر طبیعی پاریس استفاده نمود و مهندسان نیز آن طور که مورد انتظار سردار بود از شهر بجنورد الحق پاریسی کوچک تحویل وی دادند. به همین دلیل است که وقتی ناصرالدین شاه در سفر دوم خود به خراسان وارد بجنورد و دارالحکومه سردار مفخم شد تمام آن مجموعه شبیه سلطنت آباد تهران در نظر او جلوه کرد (سفرنامه خراسان، ص١١۶).

بجنورد در متن سفرنامه تاریخی

این نوآوری در بجنورد و تبدیل آن به نوع کوچکی از شهر پاریس در منابع تاریخی از نظر سیاحان و جهانگردان خارجی دور نمانده است. مثلاً میرزا سراج الدین حاج عبدالرئوف یکی از تجار بخارا که در اواخر عمر خود میل سفر به کشور‌های اروپایی و آسیایی و از جمله ایران می‌کند در سفر نامه خود تحت عنوان «سفرنامه تحف اهل بخارا» در مورد شهر بجنورد با لهجه فارسی بخارایی می‌نویسد: «شهر مذکور یکی از شهر‌های بزرگ قدیمی خراسان می‌باشد به قدر ٣۰ هزار جمعیت را داراست».

او می‌گوید «هنگامی که بنده در آنجا بودم حکومت بجنورد و توابع آن با یارمحمد خان کُرد بود ... مشارٌالیه در بجنورد جهت استقامت خودش بسیار عمارت‌های خوب و عالیجنابی ساخته است که بسیار تعریف دارد. خانه‌ها و منظره‌ها به طرح اروپا بنا نموده؛ کارخانه چراغ برق هم آورده است. خود او یک سفر به فرنگستان هم رفته است. عمارت مذکور را از روی پلان عمارت‌های اروپا ساخته است. میپل و اسبابخانه هم خیلی دارد. گلخانه‌های قشنگ، باغچه، حوضخانه، حمام نمره دار و اعلی در این عمارت ساخته است. مسود اوراق عمارت مذکور را تماماً رفته و تماشا کرده ام (سفرنامه تحف بخارا، ص ١٨١).

میرزا سراج در شرایطی این مطالب را می‌گوید که قبل از سفر به بجنورد به فرنگستان رفته و از نزدیک از پاریس دیدن کرده است. او در همین سفرنامه، پاریس را اینگونه وصف می‌کند:

«آدم تا رفته فرنگستان را به چشم نبیند امکان باور کردن ندارد. بعد از نه روز از سیاحت، روانه پاریس شدم. یک شب به راه بوده صبح وقت چاشت داخل شهر پاریس شدم که این شهر دارالسرور شهر‌های فرنگستان است» (همان، ص١٣١).

او ضمن توصیف بنا‌های باشکوه و مظاهر تکنولوژی مدرن آن سامان می‌افزاید: «هرکسی که در دنیا آمده باشد و پاریس را ندیده باشد مثل این است که هیچ در دنیا از عدم به وجود نیامده است. می‌توان بهشت روی زمین گفت». (همان)

وی در ادامه این سفر طولانی، مدت هشت روز که در بجنورد اقامت می‌گزیند آنچه را که در این شهر می‌بیند به سادگی و بی هیچ پیرایه‌ای باز می‌نماید و از جمله دارالحکومه سردار مفخم را پاریس گونه و مجهز به امکانات مدرنیته توصیف می‌کند. اما از اصطلاح «پاریس کوچولو» استفاده نمی‌کند، چون لفظ «کوچولو» از تعابیر متأخر است و در تداول عامه به کار می‌رود (لغتنامه دهخدا) و در متون تاریخی و سفرنامه‌ها اساساً کاربرد ندارد؛ بلکه در آن زمان برای شهر‌های بزرگ اغلب اصطلاحاتی مانند دارالخلافه، دارالعلم، دارالشکوه و دارالعباده به کار می‌رفت؛ القابی که به ترتیب به شهر‌های تهران، شیراز، کرمانشاه و یزد اطلاق می‌شد (رستم التواریخ).

البته بر اساس مشاهدات میرزا سراج، این پاریس گونگی در مورد خارج از دارالحکومه شهر بجنورد مصداق نداشت. چون آن طور که وی در سفرنامه اش می‌نویسد: «وضع شهریّت آن به طرح قدیم است و رسته و بازار و کاروانسرا‌های زیادی دارد» (ص١٨١). اما بعد‌ها که خیابان کشی سرتاسر شهر و سنگ فرش شدن پیاده رو‌ها گسترش یافت، آن بافت قدیمی شهر از بین رفت و شهر تماماً هیأت یک پاریس کوچک را به خود گرفت.

دلیل دیگر پاریس کوچولو نامیدن، تاریخ صنعت برق ایران

اما مصداق دیگری را می‌توان دال بر پاریس گونگی بجنورد تلقی کرد و آن اینکه بر اساس تاریخ صنعت برق در ایران سهام الدوله سردار مفخم در سال ١٢٨١ هجری شمسی برق را وارد بجنورد کرد و مجموعه عمارت و خیابان‌های آن را چراغانی نمود. در حالی که امین الضرب به دستور ناصرالدین شاه در سال ١٢٨۴ نخستین نیروگاه خصوصی برق شهری را به قدرت ۴۰۰ کیلو وات از نوع بخار پیستونی در شهر تهران راه اندازی کرد. یعنی بجنورد سه سال پیش‌تر از شهر تهران، در حقیقت به عنوان اولین شهر در ایران از نعمت برق و روشنایی لامپ الکتریکی برخوردار گردید. بدین ترتیب، پاریس که همیشه به «شهر نور» مشهور بوده در آن روزگار در شهر بجنورد متجلی گردید.

اما تشبّه به پاریس در بجنورد صرفاً محدود به الگوپذبری از سبک زندگی و تکنولوژی و تمدن فرانسویان باقی نماند، بلکه مردم آن به تأسی از خاندان شادلو و قراچورلو که برخلاف سایر خوانین منطقه اغلب تحصیل کرده و دنیا دیده بودند با مسافرت به کشور‌های اروپایی به فرهنگ تجدد طلبی روی آوردند.

به تعبیر دیگر پاریس به عنوان «پایتخت مُد» سبک پوشش و سر و وضع مردم بجنورد را تحت تأثیر قرار داد و جوانان به زیبایی و آراستگی ظاهر خود اهمیت بیشتری دادند. به همین دلیل در آن روزگار تعداد خیاطی‌های زنانه و مردانه بیش از سایر مشاغل به چشم می‌خورد. هر چند بجنورد در زمینه طراحی لباس و تنوع در مُد چندان در دنیا مطرح نبود، ولی مردم اغلب با هیأتی موزون و پاکیزه با لباس‌هایی نیکو و خوش نما ظاهر می‌شدند؛ به طوری که کمتر مردی بدون کت و شلوار اتوکشیده (به سبک‌های مختلف سنتی) در سطح شهر دیده می‌شد.

این گرایش تداعی کننده یک ضرب المثل خاص بجنوردی است که «شلوارش چنان اتو کشیده است که با آن می‌توان هندوانه قاچ کرد»؛ و همین شیک پوشی و توجه به طرح‌های جدید لباس بود که از جوانان ما شخصیت جذاب و باوقار ساخته و آن‌ها را سرآمد اقران کرده بود.

البته بعد‌ها با مهاجرت‌های بی رویه و تحولات فرهنگی در بجنورد این گرایش بسیار کمرنگ شده و تعبیر پاریس کوچولو نیز تقریباً از ذهن‌ها محو گردیده است. بلکه اکنون این لقب بیشتر به بروجرد اطلاق می‌شود؛ چنانکه در سال ١٣٩٨ (سه سال پیش) در مسابقه‌ای به نام برنده شو که از شبکه ٣ تلویزیون پخش گردید یکی از سؤالات مسابقه این بود: «پاریس کوچولو لقب کدام شهر ایران است؟» که پاسخ آن بروجرد بود.

گردآوری: تابناک جوان