سجده سهو چیست و چگونه خوانده میشود؟ + احکام

سجده سهو چیست؟ در واقع سجده سهو شامل دو سجده با تشهد و سلام است با این تفاوت که ذکر سجده سهو متفاوت از نماز است. سجده سهو را معمولا برای فراموش کردن برخی اجزای نماز و یا اگر حرف اضافی در نماز زده شود انجام می شود. اگر در بین نماز دچار اشتباهی شدید که نیاز به سجده سهو داشت باید درباره طریقه سجده سهو بدانید. در ادامه درباره نحوه انجام سجده سهو، سوالات رایج و سایر احکام مرتبط به آن میپردازیم.

سجده سهو چیست و چگونه خوانده میشود؟

سَجده سَهو دو سجده پس از نماز واجب برای جبران برخی اشتباهات در نماز است. نیت سجده سهو بلافاصله پس از سلام نماز انجام می شود و بعد از سجده دوم تشهد و سلام لازم است. ذکر سجده سهو با ذکر سجده‌های نماز تفاوت دارد.

فقیهان در اینکه چه چیز‌هایی موجب واجب‌ شدن سجده سهو می‌شود، اختلاف‌نظر دارند. حرف‌زدن غیرعمدی در نماز، فراموش‌کردن یک سجده و گفتن غیرعمدی سلام نماز در جایی که نباید گفت، ازجمله مواردی است که باعث واجب‌شدن سجده سهو می‌شود.

روش خواندن سجده سهو

دستور سجده سهو به این صورت است که بعد از سلام نماز فورا نیت سجده سهو کند و پیشانی را به چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بسم الله و بالله و صلی الله علی محمد و آله» یا «بسم الله و بالله اللهم صلی علی محمد و آل محمد»، ولی بهتر است بگوید «بسم الله و بالله السلام علیک ای‌ها النبی و رحمة الله و برکاته» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یکی از ذکر‌هایی را که گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.

ذکر سجده سهو چیست؟

متن عربی سجده سهو را آوردیم. سجده سهو در واقع دو سجده ساده با تشهد و سلام است. ذکر سجده سهو با ذکر سجده‌های نماز تفاوت دارد. در سجده سهو میتوان یکی از ذکر‌های زیر را گفت:

بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا النَّبِی وَ رَحْمَهُ اللَّـهِ وَ بَرَکاتُهُ
بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَللَّـهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ
بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ وَ صَلَّی اللَّـهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ

چه زمانی سجده سهو واجب است؟

در چه مواردی سجده سهو واجب می‌شود؟ تسنیم در گزارشی به پاسخ های مراجع تقلید پرداخته است. در ادامه این نظرات را بخوانید.

امام خمینی (ره): در دو مورد: کلام بیجا و سجده فراموش شده؛ و در مواردی بنا بر احتیاط واجب سجده سهو لازم است: در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت بنا بر احتیاط واجب، سلام بی‌جا و تشهد فراموش شده.

آیت‌الله خامنه‌ای: کلام بیجا، در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت، تشهد فراموش شده (بنا بر احتیاط واجب باید ابتدا تشهد را قضا کند). همچنین در دو مورد بنا بر احتیاط واجب سجده سهو لازم است: سلام بیجا و یک سجده فراموش شده.

آیت‌الله بهجت (ره): کلام بیجا، یک سجده فراموش شده، تشهد فراموش شده، سلام بیجا، اگر در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت، بنا بر احتیاط واجب اگر چیزی از غیر رکن را کم یا زیاد کند و محل آن بگذرد.
آیت‌الله سبحانی: کلام بیجا، سجده فراموش شده، در نماز چهار رکعتی بعد از ذکر واجب سجده دوم شک بین چهار و پنج کند، سلام بی‌جا، ایستادن بیجا، نشستن بیجا، تشهد فراموش شده.

آیت‌الله سیستانی: تشهد فراموش شده، در نماز چهار رکعتی بعد از ذکر سجده دوم شک کند چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت. همچنین در سه مورد بنا بر احتیاط واجب سجده سهو لازم است: سلام بیجا، کلام بیجا، علم اجمالی به کم یا زیاد شدن سهوی افعال یا اجزای نماز.

آیت‌الله نوری همدانی: کلام بیجا، یک سجده فراموش شده، در نماز چهار رکعتی بعد از ذکر سجده دوم شک کند چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت. همچنین در سه مورد بنا بر احتیاط واجب سجده سهو انجام دهد: سلام بیجا، تشهد فراموش شده، در جایی که باید بایستد، بنشیند و در جایی که باید بنشیند، بایستد.

آیت‌الله مکارم شیرازی: در موارد ذیل سجده سهو را بنا بر احتیاط واجب انجام دهد: سلام بیجا، کلام بیجا، یک سجده فراموش شده، تشهد فراموش شده، در نماز چهار رکعتی بعد از ذکر سجده دوم شک کند چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت؛ در جایی که باید بایستد، بنشیند و در جایی که باید بنشیند، بایستد.

آیا سجده سهو تکبیر دارد؟

خیر بیشتر فقیهان شیعه، معتقدند، سجده سهو با تکبیر (گفتن الله اکبر) شروع نمی‌شود. سجده سهو تکبیر ندارد. بعد از سلام بدون اینکه رویمان را برگردانیم یا با کسی حرف بزنیم و کاری که نماز را باطل می‌کند را انجام نمی‌دهیم و بعد بدون الله اکبر سجده سهو را به جا می‌آوریم.

نکاتی درباره سجده سهو

• در سجده سهو، باید اعضای هفت‌گانه (مواضع سجود) روی زمین قرار بگیرد.
• در شرط‌بودن طهارت و رو به قبله بودن در سجده سهو میان فقیهان اختلاف‌نظر است.
• سجده سهو، فراموش کردن رکن نماز را جبران نمی‌کند.
• وجوب سجده سهو، فوری است؛ یعنی بلافاصله پس از نماز باید انجام شود؛ اما برای کسی که سجده سهو را به جای نیاورده است، لازم نیست نماز را دوباره بخواند؛ بلکه تنها باید سجده سهو را به جا آورد و با طولانی‌شدن زمان، وجوب سجده سهو از بین نمی‌رود.

در صورت فراموش کردن سجده سهو چه کنیم؟

استفتاء از رهبر انقلاب: سؤال: اگر وظیفۀ کسی سجدۀ سهو باشد، ولی بعد از نماز فراموش کند و پس از زمان زیادی به یادش بیاید، وظیفه‌اش چیست؟

جواب: باید هر وقت سجدۀ سهو را به یاد آورد، انجام دهد.

بیشتر بخوانید:

• آیا می توان به زبان فارسی قنوت نماز را خواند؟
• نماز امام زمان چگونه است؟

احکام و توضیحات

پرسش: آیا برای سجده سهو رعایت وضو و قبله واجب است؟

• امام خمینی (ره)، آیت‌الله خامنه‌ای: رعایت وضو و قبله واجب نیست؛ بلکه احتیاط مستحب است.
• آیت‌الله سبحانی: بنا بر احتیاط واجب لازم است.
• آیت‌الله سیستانی: لازم نیست هرچند رعایت این موارد مطابق احتیاط مستحب است.
• آیت‌الله نوری همدانی: وضو لازم نیست. بنا بر احتیاط واجب قبله را باید رعایت کند.
• آیت‌الله مکارم شیرازی: رعایت وضو و جهت قبله واجب است.
• آیت‌الله وحید خراسانی: خیر، وضو واجب نیست و رعایت شرایط مذکور بنا بر احتیاط مستحب است مگر در موردی که سجده سهو به دلیل فراموشی تشهد باشد که در این صورت رعایت شرایط سجده نماز لازم است. رعایت قبله نیز لازم نیست.

قضای سجده و تشهد فراموش شده در نماز چگونه است؟

اگر سجده یا تشهد نماز را فراموش کردید، بلافاصله بعد از نماز قضای آن را بجا آورید. شایان ذکر است، قضای سجدۀ فراموش شده تشهّد و سلام ندارد. برخی از مراجع مانند آیت الله سیستانی می‌گویند: اگر نمازگزار سجده را چند دفعه فراموش کند، مثلاً یک سجده از رکعت اوّل و یک سجده از رکعت دوّم فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضای هر دو سجدۀ فراموش شده را به‌جا آورد، و احتیاط مستحب آن است که برای فراموشی هر کدام، سجدۀ سهو به‌جا آورد.

در ادامه به نقل از بیتوته بیشتر بدانید.
مسأله ۱۲۵۱
سجده و تشهدی را که انسان فراموش کرده وبعد از نماز قضای آن را بجا میآورد، باید تمام شرایط نماز: مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرط‌های دیگر را داشته باشد.
مسأله ۱۲۵۲
اگر سجده یا تشهد را چند دفعه فراموش کند، مثلا یک سجده از رکعت اول ویک سجده از رکعت دوم فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضای هر دو را با سجده‌های سهوی که برای آن‌ها لازم است بجا آورد، ولازم نیست معین‌کند که قضای کدام یک آن‌ها است.
مسأله ۱۲۵۳
اگر یک سجده و تشهد را فراموش کند، احتیاط واجب آن است که هر کدام را اول فراموش کرده، اول قضا نماید؛ و اگر نداند کدام اول فراموش شده، باید احتیاطا یک سجده و تشهد وبعد یک سجده دیگر بجا آورد، یا یک تشهد ویک سجده و بعد یک تشهد دیگر بجا آورد تا یقین کند سجده و تشهد را به ترتیبی که فراموش کرده قضا نماید.
مسأله ۱۲۵۴
اگر به خیال این که اول سجده را فراموش کرده، اول قضای آن را بجا آورد و بعد از خواندن تشهد یادش بیاید که اول تشهد را فراموش کرده احتیاط واجب آن است که دوباره سجده را قضا نماید؛ و نیز اگر به خیال این که اول تشهد را فراموش کرده اول قضای آن را بجا آورد، وبعد از سجده یادش بیاید که اول سجده را فراموش کرده، بنابر احتیاط واجب باید دوباره تشهد را بخواند.
مسأله ۱۲۵۵
اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند که اگر عمدا یا سهوا در نماز اتفاق بیفتد نماز باطل میشود، مثلا پشت به قبله نماید، باید قضای سجده و تشهد را بجا آورد و نمازش صحیح است.
مسأله ۱۲۵۶
اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید قضای سجده‌ای را که فراموش کرده بجا آورد وبعد از آن دو سجده سهو بجا آورد چه کاری که نماز را باطل میکند کرده باشد یا نه. واگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد، باید قضای تشهد را بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد.
مسأله ۱۲۵۷
اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند که برای آن سجده سهو واجب میشود، مثل آن که سهوا حرف بزند، باید سجده یا تشهد را قضا کند.
مسأله ۱۲۵۸
اگر نداند که سجده را فراموش کرده یا تشهد را باید هر دو را قضا نماید و هر کدام را اول بجا آورد اشکال ندارد.
مسأله ۱۲۵۹
اگر شک دارد که سجده یا تشهد را فراموش کرده یا نه، واجب نیست قضا نماید.
مسأله ۱۲۶۰
اگر بداند سجده یا تشهد را فراموش کرده وشک کند که پیش از رکوع رکعت بعد بجا آورده یا نه، احتیاط واجب آن است که آن را قضا نماید.
مسأله ۱۲۶۱
کسی که باید سجده یا تشهد را قضا نماید، اگر برای کار دیگری هم سجده سهو بر او واجب شود، باید بعد از نماز سجده یا تشهد را قضا نماید، بعد سجده سهو را بجا آورد.
مسأله ۱۲۶۲
اگر شک دارد که بعد از نماز، قضای سجده یا تشهد فراموش شده را بجا آورده یا نه، چنانچه وقت نماز نگذشته، باید سجده یا تشهد را قضا نماید، واگر وقت نماز هم گذشته، بنابر احتیاط واجب باید سجده یا تشهد را قضا نماید.

گردآوری: تابناک جوان